مدیرکل میراث‌فرهنگی استان آذربایجان: تنها ۶۰۰متر از مساحت ۲۷۰هزار مترمربعی بازار بزرگ تبریز آتش گرفت
۶۰۰متر از ۲۷۰هزار مترمربع از بازار تبریز طعمه حریق شد
به گزارش همشهری، بازار بزرگ تبریز که عنوان بزرگ‌ترین بازار سنتی سرپوشیده جهان را به‌خود اختصاص داده و به ثبت جهانی در یونسکو رسیده است، ۲۷هکتار مساحت دارد؛ یعنی ۲۷۰هزار مترمربع که ۲روز قبل آتش‌سوزی فقط در یک سرای این بازار و در ۶۰۰مترمربع از آن رخ داد و علت آن نیز هنوز در دست بررسی است. سرای ایکی‌قاپیلی یا سرای دودری‌ها در بازار تبریز، تنها ۶۰۰متر از ۲۷۰هزار مترمربع بازار بزرگ تبریز را به‌خود اختصاص داده است و ۱۰سال پیش نیز بار دیگر آتش گرفته بود. سرای دودری‌ها در بازار تبریز محل عرضه عطر و ادکلن و اسپری‌‌های خوشبو‌کننده و مواد آرایشی و بهداشتی است که کالاهایی مستعد آتش‌گرفتن هستند. ۱۰سال پیش همین مواد آتش گرفتند و ۲روز قبل هم همین کالاها بودند که شعله‌های آتش را در سرای ایکی‌قاپیلی به آسمان بلند کردند. براساس گزارش‌های اولیه، ۱۰۰مغازه دچار حریق شده و آسیب دیدند، اما همین صبح دیروز بخشایش آبدار، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان‌شرقی به همشهری گفت که تعداد مغازه‌های خسارت‌دیده در آتش‌سوزی سرای دودری‌ها به ۱۵۰مغازه رسیده است.
آتش‌سوزی اخیر ۴برابر بزرگ‌تر از آتش‌سوزی ۱۰سال قبل بود
تفاوت اصلی آتش‌سوزی ۲روز گذشته در سرای ایکی‌قاپیلی با آنچه ۱۰سال پیش رخ داد، چه بود؟ حجم آتش‌سوزی ۲روز گذشته در بازار بزرگ تبریز، براساس آنچه مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی به همشهری گفته است، ۴برابر حجم آتش‌سوزی ۱۰سال پیش بود.
اما چرا این حجم بزرگ از آتش‌سوزی تنها توانست ۶۰۰متر از ۲۷۰هزار مترمربع از بزرگ‌ترین بازار سنتی سرپوشیده جهان را طعمه خود کند و آتش ظرف ۳ساعت با تلاش نیروهای امدادی و آتش‌نشانی مهار شود؟ طی ۱۰سال گذشته و پس از ثبت جهانی بازار بزرگ تبریز، ساماندهی این بازار آغاز شد.
کسبه بازار تبریز به یاری شهرداری و میراث‌فرهنگی آمدند و جداره‌سازی و ساماندهی حجره‌های بازار را آغاز کردند. شهرداری و اداره میراث‌فرهنگی استان آذربایجان شرقی نیز کفسازی وسیع‌ترین بازار سرپوشیده جهان را برعهده گرفتند و تا همین حالا ۷۰درصد از کفسازی بازار را با تراشیدن آسفالت که خود تولید حرارت و گرما می‌کند و می‌تواند تبدیل به عاملی برای تشدید آتش‌سوزی شود، سنگفرش کردند.
بخشایش آبدار، مدیر میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی به همشهری می‌گوید: ۳۰درصد باقیمانده از کفسازی‌‌ها تا پایان امسال به اتمام می‌رسد و تمامی ۲۷۰هکتار از بازار جهانی شده تبریز سنگفرش می‌شود. شهرداری تبریز هم در این سال‌ها شیرهای آتش‌نشانی را در نقاط مختلف بازار بزرگ تبریز و با هدف مقابله با آتش‌سوزی‌های احتمالی تعبیه کرد. اداره برق و مخابرات هم ساماندهی کابل‌کشی‌ها را آغاز کردند و سرای در آتش سوخته‌ای را که ۲شب پیش دچار آتش‌سوزی دوباره شد، پیش از این مرمت کرده بودند. سقف‌های چوبی هم ساماندهی‌شده تا آتش‌سوزی‌های احتمالی خسارت بیشتری به بازار تاریخی وارد نکند.
نتیجه همین اقدامات بود که حجم ۴برابری آتش‌سوزی ۲شب گذشته در بازار بزرگ تبریز را که به جان ۶۰۰مترمربع از مساحت ۲۷۰هزار مترمربعی بازار جهانی تبریز افتاد توانست در ۳ساعت مهار کند و آتش نتوانست به بخش‌های بیشتری از بازار تاریخی تبریز سرایت کند و خسارت بیشتری بر جای بگذارد.
در تصاویر منتشر‌شده از آتش‌سوزی سرای دودری‌های تبریز هیچ حجره‌ای فرونریخته است و دیوارهای مرمت‌شده هم همچنان پایدار هستند. اینها نتیجه تلاش یک دهه گذشته کسبه بازار تبریز و همکاری بین دستگاهی برای حفاظت و نگهداری از میراث جهانی ایران است.
مرمت سرای در آتش‌سوخته بازار تبریز با اعتبارات مدیریت بحران
بخشایش آبدار، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی اما انتقاداتی به برخی کسبه دارد که چرا به هشدارهای میراث‌فرهنگی در حفاظت از سرای ایکی‌قاپیلی بی‌توجه بودند. او می‌گوید: دفتر امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی چندین مرتبه از کسبه خواسته بود که مغازه‌های واقع در سرای دودری‌های تبریز را تبدیل به انبار نکنند اما متأسفانه به این تذکرات توجه نشده بود و در نتیجه کالاهای موجود در این سرا که عطر و ادکلن و اسپری و مواد آرایشی بهداشتی بودند، طعمه حریق شدند.
او گفت: خوشبختانه وجود شیرهای آتش‌نشانی و تلاشی که اداره آب و فاضلاب تبریز برای ساماندهی به وضعیت بازار ثبت جهانی‌شده تبریز داشتند، موجب شد که آتش ظرف ۳ساعت مهار شود و آتشی که ساعت ۱۰شب به جان سرای ایکی‌قاپیلی افتاد، ساعت ۱بامداد به‌طور کامل مهار شد. آنطور که بخشایش آبدار به همشهری گفت، حالا قرار است براساس مذاکراتی که با ستاد مدیریت بحران استان آذربایجان شرقی انجام شده، در تفاهم با سازمان برنامه و بودجه، هزینه مرمت سرای ایکی‌قاپیلی از بودجه مدیریت بحران تامین شود.
به گفته او، آتشی که به جان بازار بزرگ تبریز افتاد، تنها در یک‌دهم هکتار از بازار ۲۷هکتاری تبریز رخ داده که وسعت بسیار اندکی است و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، امکان مرمت آن وجود دارد. خبرهای منتشر‌شده از علت آتش‌سوزی در بازار بزرگ تبریز اما مورد نظر مدیرکل میراث‌فرهنگی استان آذربایجان شرقی نیست و بخشایش آبدار می‌گوید: نیروهای آتش‌نشانی همچنان در حال بررسی علت آتش‌سوزی در سرای ایکی‌قاپیلی هستند و بهتر است تا نهایی‌شدن گزارش آتش‌نشانی از هرگونه اظهارنظر در مورد علت آتش‌سوزی خودداری شود.
۱۶۰نقطه از بازار بزرگ تبریز ثبت جهانی شده است
بازار بزرگ تبریز کامل‌ترین مجموعه تجاری سنتی در جهان است که ۱۶۰عنصر در آن شامل تیمچه‌ها، سراها، دالان‌ها، راسته‌ها، چهارسوق‌ها، مساجد و آب‌انبارهای این وسیع‌ترین بازار سرپوشیده جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. حسین اسماعیلی‌سنگری، مدیر پایگاه میراث‌جهانی بازار بزرگ تبریز به همشهری می‌گوید: بازار بزرگ تبریز بیش از هزار سال پیش شکل گرفت، اما در دوره‌های مختلف به‌دلیل وقوع زلزله‌های متعدد در تبریز، این بازار چند مرتبه از صفر تا صد تخریب شده است، تا جایی که تنها بخشی از پایه ستون‌ها و محراب‌های مسجد جامع بازار بزرگ تبریز پایدار ماندند. به گفته سنگری، مجموعه‌ای که اکنون به ثبت جهانی یونسکو رسیده، عمدتا در سال۱۱۹۳هجری قمری و در دوره قاجار بازسازی شده که البته در برخی نقاط تغییرات زیادی در همان بازسازی‌ها صورت گرفته است. مدیر پایگاه میراث‌جهانی بازار بزرگ تبریز به آثار موجود از دوره‌های مختلف تاریخی در بازار تبریز اشاره می‌کند و می‌گوید: مجموعه چهارمنار مربوط به قرن دوم و سوم هجری است که قدمت آن به پیش از دوره سلجوقی می‌رسد و هنوز قسمت‌هایی از آن باقی است. محراب مسجد جامع بازار از دوره ایلخانی و سلجوقی باقی است. قسمتی از مسجد حاج‌صفرعلی و مسجد صاحب‌الامر نیز متعلق به دوره صفویه و مجموعه حسن پادشاه نیز متعلق به دوره آق‌قویونلوها است. قدمت مسجد کبود تبریز هم که بخشی از مجموعه ثبت جهانی‌شده بازار تبریز است، به دوره قرا‌قویونلوها بازمی‌گردد که خوشبختانه هیچ‌یک از این ابنیه‌ها در آتش‌سوزی اخیر آسیب ندیدند.
