سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور سال گذشته ضوابط و مقررات حفاظتی غار علیصدر را اعلام کرد اما مشاهدات میدانی خبرنگار صدای میراث از غار علیصدر و عرصه و حریم این غار مشخص کرده است که بسیاری از ضوابط حفاظتی این غار در سال‌های گذشته نه تنها رعایت نشده است که توجهی به برچیدن موضوعات غیراصولی در غار علیصدر و محوطه پیرامونی آن و حتی ساماندهی وضعیت علیصدر نشده است.
براساس ضوابط و مقررات حفاظتی غار علیصدر که برای عرصه و حریم هدایت هرگونه آلاینده‌های زیست‌محیطی، انباشت زباله، انواع پسماند، پساب‌ها، نخاله‌های ساختمانی و نظایر آن در عرصه و حریم غار ممنوع است.
همچنین نصب تابلو آموزشی و هشدار دهنده در عرصه و حریم غار علیصدر منوط به اخذ مجوز از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است. این درحالی است که در غار علیصدر تعداد زیادی تابلو آموزش دینی نصب شده است.
براساس ضوابط و مقررات حفاظتی غار علیصدر صدور مجوز تعلیف احشام توسط اشخاص حقیقی و حقوقی نیز منوط به استعلام از دستگاه‌های ذیربط است. هرگونه فعالیت مخرب از قبیل قطع درختان، حذف فضای سبز، بوته کنی در عرصه و حریم غار علیصدر ممنوع اعلام شده است. براساس ضوابط حفاظتی حتی کلیه فعالیت‌های توسعه فضای سبز و جنگلکاری در محدوده عرصه و حریم غار نیز منوط به اخذ مجوز از دستگاه‌های ذیربط است.
سازمان میراث فرهنگی خطاب به بهره بردار غار علیصدر و مدیران استانی اعلام کرده است که راه‌های دسترسی و جاده‌های موجود نیز در صورت نیاز به تعریض و تغییر با اخذ مجوز از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بلامانع است.
رعایت معماری سنتی و استفاده از مصالح بومی و سنتی در جداره‌ها و کفسازی روستاهای حاشیه غار نیز الزامی اعلام شده است.
ایجاد یا توسعه هر گونه تاسیسات عمرانی و توسعه‌ای در محدوده عرصه و حریم غار علیصدر نظیر لوله‌کشی، برق‌رسانی، آب و فاضلاب، گازرسانی و یا تاسیسات ارتفاعی نظیر نصب تیرک‌های برق، دکل‌های مخابراتی و نظایر آن، نیازمند طرح مصوب و استعلام از دستگاه‌های ذیربط و همچنین تصویب سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
اما براساس آنچه سازمان میراث فرهنگی الزام آور خوانده است در عرصه غار علیصدر هرگونه ساخت‌وساز، عملیات اجرایی و عمرانی، اضافه کردن آب از بیرون به داخل غار، حفظ ارتباط اکولوژیکی، فعالیت‌های معدنی، برداشت استلاکتیت و استلاگمیت‌ها، تغییر در وضعیت توپوگرافی و تسطیح زمین، حفر هرگونه چاه، خاکبرداری و خاکریزی، تغییرکاربری و اقداماتی که موجب تغییر وضعیت طبیعی یا آسیب رساندن به بنیان و یکپارچگی غار، محیط و منظر آن شود ممنوع است.
براساس تبصره‌های حفاظت از عرصه غار علیصدر هرگونه تغییر در تمام یا بخشی از تاسیسات رفاهی موجود در عرصه، پس از تهیه طرح و تصویب نهایی آن از سوی سازمان میراث فرهنگی و اجرای دقیق مفاد طرح مصوب معتبر خواهد بود. ایجاد و برقراری هر گونه انشعابات و یا سازه‌های موقت در عرصه غار علیصدر نیز ممنوع است.
در مواقع خشکسالی و کاهش بیش از حد سطح آب در داخل غار نیز پمپاژ آب سالم، تمیز و عاری از هرگونه آلاینده‌ها با کسب مجوز از سازمان میراث فرهنگی با ارائه طرح مصوب و ارائه نظرات کارشناسی بلامانع اعلام شده است.
براساس ضوابط و مقررات حفاظتی غار علیصدر که از سوی سازمان میراث فرهنگی اعلام شده است، فعالیت ماشین‌آلات سنگین و نیمه‌سنگین و دستگاه‌های لرزاننده و اقدامات انفجاری در عرصه غار ممنوع است. همچنین هرگونه نورپردازی، نصب دکل، کنده‌کاری و ایجاد مسائل زیست محیطی در داخل غار نیز ممنوع اعلام شده است که این ضابطه به هیچوجه در درون غار علیصدر در سال‌های گذشته رعایت نشده است.
سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده است که به منظور حفظ عناصر طبیعی و چشم انداز و ارزش‌های جهانی اثر، لازم است ظرف مدت پنج سال کلیه عناصر مصنوعی ایجاد شده در داخل و خارج غار از قبیل سازه‌های ایجاد شده در ورودی غار، پل‌های شناور، سنگ‌های نصب شده، کابل‌های برق، نرده‌ها و نورپردازی‌های موجود به حالت اولیه اعاده شود که این موضوع نیز با بی‌توجهی مواجه شده است.
سازمان میراث فرهنگی همچنین در حالی داشتن طرح مصوب برای استفاده از حداقل نور و سازه‌ها برای تسهیل در امور گردشگری غار علیصدر را الزامی اعلام کرده است که غارشناس‌ها معتقدند نورهای به کار رفته در غار علیصدر منجر به رویش جلبک‌های زیانبار برای غار شده است.
تعداد ووردی گردشگران به غار براساس مطالعات مصوب امکان سنجی سالیانه، ماهیانه و روزانه طبق طرح مصوب تعیین و به بهره‌بردار ابلاغ شده است اما بررسی‌های صدای میراث مشخص کرده است که بطور میانگین روزانه بیش از ۲ هزار گردشگر از غار علیصدر بازدید می‌کنند.
در موضوع ضوابط حریم غار علیصدر نیز سازمان میراث فرهنگی الزاماتی را ابلاغ کرده است که براساس آن انجام هرگونه فعالیت توسعه‌ای و عمرانی در محدوده حریم، از قبیل ساخت‌وساز در قالب طرح‌های صنعتی، معدنی، مجتمع گردشگری، کشاورزی، آموزشی و ورزشی، ایجاد تاسیسات و نظایر آن، منوط به اخذ استعلام از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و موافقت آن سازمان است. براساس تبصره این ماده، درصورتی که انجام اقدامات فوق منجر به تخریب یا آسیب به عرصه یا منظر طبیعی اثر شود ممنوع است که این مورد نیز با بی توجهی همراه شده و ساخت یک هتل سه طبقه درست در کنار درب ورودی غار شاهد این مدعا است.
سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده است که حداکثر ارتفاع مجاز واحدهای ساختمانی و مسکونی مجتمع‌های گردشگری و تجاری و غیره، از منتهی الیه خط عرصه تا ۲ پلاک ثبتی ۵/۱ طبقه (۵/۴ متر) و مابقی ۵/۲ طبقه (۵/۸ متر) مجاز است.
همچنین استمرار فعالیت‌های کشاورزی جاری و موجود در حریم حفاظتی با رعایت ضوابط دستگاه‌های ذیربط بلامانع است. حفر چاه‌های عمیق و نیمه عمیق، اقدامات انفجاری، هدایت آب‌های سطحی و انباشت زباله در محدوده حریم غار علیصدر نیز ممنوع اعلام شده است. براین اساس، کلیه چاه‌های موجود در منطقه حریم نیازمند گزارش سالیانه دستگاه‌های ذیربط است و درصورت ادامه روند بهره‌برداری و آسیب به آبخوان غار، کاهش بهره‌برداری برای حفظ موجودیت غار ضروری اعلام شده است.
براساس ضوابط اعلام شده از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور، به منظور حفظ و حراست منابع آبی غارهای علیصدر و سراب، ایجاد زیرزمین و چاه کم عمق منوط به ارائه تاییدیه سازمان‌های مربوطه، مبنی بر عدم آسیب‌رسانی به سفره‌های آب زیرزمینی منطقه و نیازمند اخذ مجوز از سازمان میراث فرهنگی است.
انجام طرح‌های توسعه در بعد محلی، منطقه ای و ملی نیز در مرحله امکان‌سنجی، مکان‌یابی، مطالعه و اجرا نیازمند استعلام و لحاظ کردن مقررات سازمان میراث فرهنگی اعلام شده است.
نگاهی به ضوابط حفاظتی اعلام شده از سوی سازمان میراث فرهنگی برای صیانت از عرصه و حریم غار علیصدر بیانگر آن است که این غار نیازمند حفاظت جدی است. اما مشاهدات صدای میراث و گزارشی که پیشتر در همین وبسایت از وضعیت غار علیصدر منتشر شد بیانگر آن است که در موارد متعدد ضوابط حفاظت از عرصه و حریم غار علیصدر در داخل و خارج از این اثر ثبت ملی شده کشور رعایت نشده است و این غار همچنان با بی‌توجهی به ضوابط حفاظتی مواجه است.
مریم جلیلوند
