تعطیلی کاوش‌‌های باستان شناسی در شهر سوخته| سرپرست کاوش‌ های شهر سوخته: هفت سال است به دلیل بی پولی کاوش نداشتیم | سید سجادی: کاوش محوطه ۳۰۰ سال قدیمی‌ تر از قدمت فعلی شهر سوخته یک میلیارد تومان بودجه می ‌خواهد

صدای میراث: کاوش‌های باستان شناسی در شهر سوخته سیستان که یکی از مهمترین و البته قدیمی‌ترین محوطه های استقراری و تمدنی ایران است از ۷ سال قبل تاکنون تعطیل شده است و در این مدت تنها یک کاوش جزئی آن هم در سال ۹۹ با همکاری دانشگاه سالنتو ایتالیا انجام شد که به گفته سید منصور سید سجادی، سرپرست کاوش‌های باستان شناختی شهر سوخته و مدیر این پایگاه میراث فرهنگی کاوش که نه تنها آموزش باستان شناسی میان رشته‌ای به باستان شناسان ایرانی بود.

سید منصور سید سجادی در گفت‌وگو با صدای میراث اعلام کرد: از سال ۹۵ به بعد به دلیل نبود اعتبار کافی در پژوهشکده باستان شناسی فعالیت در شهر سوخته بسیار محدود شد و تعداد کارشناسان نیز برای صرفه جویی مالی در پروژه به دلیل بی پولی تقلیل یافت. کاوش‌های صورت گرفته در این ۷ سال به شدت محدود بود.

بودجه کاوش‌های محدود از پول باستان شناسان ایتالیایی تامین شد

سرپرست هیات باستان شناسی کاوش های شهر سوخته گفت: تنها بودجه‌ای که ادامه فعالیت در شهر سوخته را به صورت بسیار محدود برای ما فراهم کرد از پولی بود که باستان شناسان میان رشته‌ای دانشگاه سالنتو ایتالیا با خود به ایران آورده بودند. دانشگاه سالنتو در موضوعات میان رشته‌ای همچون گیاه باستان شناسی، جانور باستان شناسی و انسان شناسی بسیار قوی است و استادان مهمی دارد. آن ها بودجه ای را برای کار در شهر سوخته با خود می‌آوردند که با همین بودجه کارهای اندک در شهر سوخته انجام می شد. گروه باستانشناسی ایتالیا بودجه ای با خود می‌آورد و ما از بودجه ای که این ها می‌آوردند و بودجه های اندک از منابع دیگر، پول تهیه می‌کردیم و کار را ادامه می دادیم تا آن که در سال ۹۸ دیگر نتوانستیم کار کنیم. کرونا آمد و پس از آن در سال ۹۹ نیز فعالیت های مشترک با دانشگاه ایتالیا به شکل محدود ادامه یافت و سال ۱۴۰۱ دیگر همین گروه باستان شناس هم به دلیل آن که ویزا برایشان صادر نشد نتوانستند به ایران سفر کنند. بنابراین همان بودجه محدود هم از دست رفت. البته برای اولین بار پس از ۳۰ سال، میراث فرهنگی  استان سیستان و بلوچستان مبلغ بسیار ناچیزی برای ادامه فعالیت ها در شهر سوخته گذاشت که ابتدا ۱۰۰ میلیون تومان بود و بعد ۸۵ میلیون تومان دادند.

امیدی به آغاز کاوش های شهر سوخته نیست

سید منصور سید سجادی تاکید کرد: کارگری که در شهر سوخته کار می کند روزانه ۳۰۰ هزار تومن دستمزد می‌گیرد و این بودجه‌های اندک کفاف کار را نمی داد. بنابراین ناچار شدیم عذر همه همکاران را بخواهیم و فقط دو نفر را در شهر سوخته نگاه داشتیم تا فقط چراغ این محوطه باستانی روشن بماند. چون تجربه نشان داده است اگر یک هیات باستان شناسی تعطیل شود، راه اندازی مجدد آن واقعا مشکل است.

سرپرست هیات کاوش‌های باستان شناسی شهر سوخته گفت: برغم آن که هم روسای جدید پژوهشکده باستان شناسی و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری که از باستان شناسان خوب ایران هستند کاملا نظر مساعد بر تداوم فعالیت های باستان شناسی در شهر سوخته و دیگر محوطه های باستانی دارند و تمام سعی و کوشش خود را می‌کنند تا حفاری‌های باستان شناختی بار دیگر راه بیفتد، ولی به علت مشکلات مالی که با آن روبرو هستند به نظر می‌رسد تا پایان امسال هم امیدی به ادامه کاوش‌های باستان شناسی در شهر سوخته نباشد و بدین ترتیب حفاری های باستان شناسی در این محوطه مهم باستانی که از سال ۹۹ تاکنون تعطیل شده است، همچنان تعطیل خواهد ماند.

قدمت شهر سوخته از ۵۲۰۰ سال به ۵۵۰۰ سال می‌رسد

این باستان شناس با تاکید بر این موضوع که پرسش‌های بسیار زیادی همچنان در شهر سوخته باقی است که باید به آن ها پاسخ دهیم گفت: یکی از مسایلی که دنبال آن هستیم، تعیین تاریخ دقیق‌تر استقرار در شهر سوخته است. شهر سوخته تا دو سال پیش براساس اسناد و مدارکی که همکاران ایتالیایی قبل از انقلاب یافته و تاریخگذاری کرده بودند و البته، ما هم به همان نتایج رسیده‌ایم. حدود ۳۲۰۰ قبل از میلاد مسیح یعنی ۵۲۰۰ سال پیش بنیانگذاری شد و ۱۸۰۰ بعد از میلاد نیز از بین رفت. ولی دو سال است که در حفاری برخی از بخش‌ها مدارکی را به دست آوردیم که بعد از ازمایش‌های متعدد دریافتیم قبل از این تاریخ سنتی نیز، استقرارهایی در شهر سوخته وجود داشت. این نتایج براساس آزمایشات کربن ۱۴ یا آزمایش ذغال به دست آمده که فعلا، مطمئن‌ترین راه تاریخگذاری است. بنابراین معتقدیم تاریخ شهر سوخته ۳۰۰ سال قدیمی تر از آنچیزی است که تاکنون تصور شده است. یعنی تاریخ استقرار در این شهر به ۵۵۰۰ سال قبل بازمی‌گردد. این یافته ها در مناطق مسکونی شهر سوخته پیدا شده اند و و براساس همین اطلاعات، تاریخ گورها هم می‌تواند جا به جا شود. اکنون تاریخ گذاری دقیق شهر سوخته در برنامه کاری کاوش‌های باستان شناسی شهر سوخته است که اگر اعتبار آن تامین شود می‌توان به این پرسش مهم پاسخ گفت. مناطق مسکونی شهر سوخته در بخش‌های شرقی و شمالی تپه قرار گرفته‌اند و بخش های جنوبی هم گورستان شهر است. وسعت این شهر براساس تصاویر هوایی تهیه شده در سال‌های ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ حدود ۶۵۱ هکتار بود. منتها در سال های اخیر با استفاده از پهباد توانستیم عکس‌های بهتر و دقیق تری به دست آوریم و متوجه شدیم وسعت دقیق شهر سوخته ۲۸۰ هکتار است که البته همه این وسعت شامل مناطق مسکونی و قبرستان نیستند و بخش هایی در داخل شهر وجود دارد که هیچ چیزی در آن‌ها نیست و انگار مناطقی در داخل شهر بوده‌اند که به عنوان فضای باز وجود داشتند.

تعیین تاریخ دقیق شهر سوخته نیازمند یک میلیارد تومان بودجه

سید منصور سید سجادی با اشاره به بودجه مورد نیاز برای آغاز دوباره فعالیت های باستان شناسی و تعیین دقیق تاریخ استقراری شهر سوخته به صدای میراث گفت: ۴ سال پیش دستمزد یک کارگر ساده در شهر سوخته ۶۰ هزار تومان بود و الان با توجه به تغییرات قیمتی صورت گرفته ۵۰۰ هزار تومان است. بنابراین بودجه ای که برای یک حفاری متوسط در شهر سوخته لازم است حدود یک میلیارد تومان است. خوشبختانه با تغییراتی که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و پژوهشکده باستان شناسی ایجاد شده است هر دو رییس این بخش ها سابقه مدیریتی مثبتی دارند و خوشبختانه باستان شناسان متبحر و خوبی هستند و تا آن جا که اطلاع دارم تمام تلاش خود را برای تامین اعتبار کاوش‌های باستان شناسی صورت می دهند. اگر مشکلات مالی حل شود پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به لحاظ راهبردی در مسیر درستی قرار گرفته است.

سرپرست کاوش‌های باستان شناسی شهر سوخته با اعلام این که بودجه یک میلیارد تومانی برای آغاز حفاری های باستان شناسی شهر سوخته با هدف تعیین دقیق‌تر قدمت استقرار در این شهر باستانی برای انجام فعالیت های باستان شناسی برای ۲ ماه کاوش در محوطه مسکونی و استقراری شهر سوخته کافی است گفت: اگر ۳۰ کارگر برای حفاری ها نیاز داشته باشیم ۳۰۰ میلیون تومان فقط هزینه بکارگیری ان ها است و دستمزد ۱۰ کارشناس که دکترای باستان شناسی دارند نیز ۴۰۰ میلیون تومان می‌شود. این مبالغ البته جدای از هزینه های غذا و آب و تجهیزات و وسایل کار و حمل و نقل است که اگر به این مبالغ اضافه شود بودجه بیشتری را می‌طلبد.

تعیین ملیت مردمان شهر سوخته و یافتن لوح باستانی حسابداری   

سید سجادی همچنین درخصوص نتایج انجام آزمایشات دی.ان.ای بر بقایای اجساد یافت شده در گورستان شهر سوخته به منظور یافتن ملیت مردمان این شهر نیز که از سال‌ها پیش در حال انجام است، اعلام کرد: آزمایش‌های دی.ان.ای همچنان در حال انجام است. البته این آزمایشات که به شدت نیز هزینه بر هستند اکنون بصورت رایگان انجام می‌شود. مساله اصلی آن است که این آزمایش‌ها بویژه بر مواد ارگانیک زمانبر هستند و مثلا باید بر ۵۰ نمونه انجام شود و مقایسه آن ها دقق باشد. وقتی این بقایا به آزمایشگاه می‌رود چندین کار بر آن ها انجام می‌گیرد و تنها آزمایش دی.ان.ای برای آن ها انجام نمی‌شود.

سرپرست کاوش‌های باستان شناسی شهر سوخته درخصوص آخرین کشف مهم صورت گرفته در این محوطه باستانی ایران اعلام کرد: آخرین کشف مهم ما لوحه حسابداری در شهر سوخته بود که در سال ۱۴۰۰ در یکی از اتاق ها در منطقه مسکونی این شهر پیدا شد که بسیار مهم است. پیش از انقلاب فقط یک لوح به اندازه یک قوطی کبریت پیدا شده بود که تنها نوشته موجود در شهر سوخته بود، اما سال ۱۴۰۰ باستان شناسان توانستند لوح حسابداری بزرگی به اندازه ۱۰ سانتیمتر را پیدا کنند که نوشته‌های موجود بر آن بصورت علایم و دارای مهر است و بررسی‌ها برای یافتن این که این لوح در مورد چیست ادامه دارد؟