ثبت جهانی مانع توسعه نیست؛ معیار توسعه، کیفیت است نه کمیت
پایگاه خبری صدای میراث- عاطفه رشنویی؛ مدیر پایگاه جهانی چغازنبیل: در سالهای اخیر، گاهی از زبان برخی منتقدان شنیده میشود که «ثبت جهانی میراث فرهنگی، مانع توسعه است». این گزاره، در نگاه نخست ممکن است احساسی و مردمی جلوه کند. اما در حقیقت بر پایه درک نادرست از مفهوم توسعه و فلسفه ثبت جهانی استوار است. در واقع، ثبت جهانی نه توقف توسعه نیست که تغییر جهت از کمیت به کیفیت است.
در معیارهای یونسکو، توسعه ای ارزشمند است که بتواند میان حفاظت از میراث، رشد اقتصادی و ارتقای کیفیت زندگی مردم تعادل برقرار کند. تجربه دهها کشور در آسیا و اروپا نشان میدهد که حفاظت آگاهانه از میراث جهانی، زمینهساز رونق پایدار گردشگری فرهنگی، اشتغال بومی و افزایش حس تعلق اجتماعی شده است. میراث جهانی، اگر درست مدیریت شود نه بار مالی بلکه موتور فرهنگی توسعه است.
در خوزستان، چغازنبیل و شوش نه تنها دو محوطه تاریخی، بلکه دو ستون اصلی «هویت منطقهای» هستند. ثبت جهانی این آثار، فرصتی برای جهت دهی علمی به توسعه محلی فراهم کرده است؛ توسعهای که بر پایه شناخت ظرفیت های فرهنگی، گردشگری دانشبنیان و توان جامعه محلی استوار است. امروز در کنار حفاظت از سازه ها، کارگاه های آموزشی، فعالیت های تفسیر فرهنگی، و پروژه های پژوهشی، زمینه مشارکت مردم در روایتگری و تولید ارزش افزوده فرهنگی فراهم شده است.
این رویکرد، همان چیزی است که در ادبیات جهانی به آن «توسعه مبتنی بر میراث» گفته میشود؛ یعنی رشد اقتصادی با حفظ اصالت، استفاده از فناوریهای نوین بدون تخریب چشم انداز فرهنگی و اشتغالزایی همراه با ارتقای آگاهی عمومی. در این الگو، میراث نه مزاحم توسعه که شرط پایداری آن است.
در جهانی که شهرهای بی ریشه و بی هویت با سرعتی سرسام آور در حال گسترش اند، چغازنبیل و شوش به ما یادآوری می کنند که پیشرفت، زمانی ارزشمند است که ریشه در تاریخ و فرهنگ خود داشته باشد. توسعه ای که روح مکان را در خود حل کند، توسعه ای انسانی و ماندگار است.
خوزستان با این پیشینه تاریخی، شایسته الگویی تازه در توسعه است؛ الگویی که در آن «دانش بومی، میراث جهانی و مدیریت آینده نگر» در کنار هم بنشینند. تنها در این صورت است که مردم منطقه، نخستین بهره مندان از میراث جهانی خود خواهند بود و توسعه، چهره ای اصیل، عادلانه و ماندگار به خود میگیرد.
