رنسانس غارنوردی و غارشناسی در ایران

پایگاه خبری صدای میراث – جواد نظامدوست، غارشناس: اغراق نیست که تشکیل انجمن غارنوردی را یک جهش تخصصی در غارنوردی و غارشناسی کشوربدانیم. غارنوردی پیش از تشکیل انجمن زیر مجموعه کوهنوردی بود و با ابزار و تکنیک های سنگ‌نوردی به آن پرداخته می شد. شش حادثه منجر به فوت در غارنوردی کشور اتفاق افتاد که همگی قبل از تولد تشکیلات تخصصی غارنوردی بود. این خود گویای نگاه جدی و ایمن به غارنوردی نوین با رویکردی چند برابر و اکتشاف غارهای عمودی بیشتر است.

با توجه به حضور غارنوردان خارجی در اکسپدیشن سال ۲۰۰۸ در ۴ غار ایران و تذکر آنان درخصوص آلوده بودن و ازدیاد زباله درون غارهای کشور، انجمن غار و غارشناسی در اسفند ۱۳۸۹ به پیشنهاد رییس هیات مدیره وقت، طرح پاکسازی چندین غار از جمله غارهای مورد نظر غارنوردان خارجی را مطرح و با همکاری ده ها عضو انجمن برای نخستین‌بار اقدام به پاکسازی بیش از بیست غار به طور همزمان در دوم مهرماه نمودند که این روز ماندگار شده و از آن سال به مدت پانزده سال پیاپی دوم مهرماه هرسال بعنوان روز غار پاک نام گذاری و هرسال تعدادی از غارها به مدیریت اعضای انجمن و علاقه مندان و غارنوردان پاکسازی شدند. پاکسازی دشوار غار پراو نیز پس از پنجاه سال به همت اعضای انجمن غار و غارشناسی و همکاری سازمان محیط زیست انجام و بیش از یک تن زباله بازمانده از غارنوردان ایرانی و خارجی از آن بیرون آورده شد.

فعالیت‌های روز غار پاک در داخل و خارج کشور بازتاب های بینظیر داشت. به طوری که در داخل کشور از سال سوم سازمان های  حفاظت محیط زیست، میراث فرهنگی و گردشگری، بطور مستقیم و دیگر سازمان ها و نهادها، غیرمستقیم با این طرح همکاری داشتند.

در خارج از کشور نیز  با ارسال مقاله ای به سمپوزیوم غارشناسی، نه تنها برای نویسنده مقاله تقدیر بین المللی به ارمغان آورد که نامه ای از طرف ریاست اتحادیه جهانی غارشناسی(UIS)  به ریاست وقت سازمان حفاظت محیط زیست  (معصومه ابتکار) ارسال شد و از کار زیست محیطی یک سازمان مردم نهاد در سطح  گسترده  و بی نظیر در جهان تقدیر و از همکاری ها و حمایت ارگان های دولتی، بخصوص سازمان حفاظت محیط زیست تشکر ویژه شد.

پاک ترشدن غارها ، حس مسئولیت پذیری غارنوردان ، نهادینه شدن روز غار پاک در سازمان های ذیربط، دریافت نامه  تقدیراز رییس اتحادیه جهانی، تقدیر از مقاله غار پاک در سمپوزیم جهانی، دریافت بالاترین جایزه محیط زیستی کشور از دست رییس جمهور، درج روز ملی غار پاک در تقویم زیست محیطی و پیشنهاد نامگذاری روز جهانی برای حفاظت از غارها توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایران به یونسکو از دستاوردهای روز غار پاک برای ایران بود.

اکنون شانزده پاییر از اولین مهرماه سال ۸۹ گذشته است. اما هنوز برگه دوم مهرماه سال ۸۹ و شور و هیجان مجید که هر شب زنگ می زد و یک نفر از غارنوردان همسو را برای طرح پاکسازی غار شهر محل زندگی خود معرفی و به لیست اضافه می کرد مقابل چشمانم است. ۲۰ عضور داوطلب از غارنوردها برای پاکسازی غار، هنوز در آغاز راه تشکیل انجمن غار و غارشناسی ایرانیان بودیم و بهانه ای شد که رودخانه ای از پیوند جوی ها برای حفاظت از غارهای ایران تشکیل شود.

داوطلبان می پرسیدند برنامه چیست؟ برنامه از پیش تعیین شده نداشتیم. فقط یک جمله بود، «روز جمعه دوم مهرماه با حرکتی نو صدای خود را به گوش دیگران می رسانیم.» موفق شدیم و با همت والای زنان و مردان عاشق سرزمین ایران در سراسر کشور با حرکت آرام اما تاثیرگذار، همچون تشکیل نهشته های آهکی مولکول به مولکول و قطره به قطره مسیری پرقدرت را آغاز کردیم و در پنچ سال اخیر نیز نیز به کمک رسانه های دلسوز، سازمان های بزرگ و متولی پای کار آمدند و انجمن غار و غارشناسی ایرانیان انسجام بیشتری یافت.

طی این سال ها، ۱۰ هزار نفر در سراسر کشور دوم مهرماه هر سال ایستادند و بر طبل حفاظت از غارها کوبیدند و درد ناپاکی، پلشتی و تخریب بی‌محابای غارها را از حنجره تالارها و دالان های دنیای زیرزمین فریاد زدند. نتیجه آن شد که دراین سال ها بیش از ۲۵۰ غار کشور با خروج بیش از ۱۵ تن زباله پاکسازی شدند.

با همکاری کارگروه غارشناسی کشور نیز روز «غار پاک» در تقویم محیط زیستی کشور ثبت شد و با همکاری بخش بین الملل این سازمان و وزارت امور خارجه، دوم مهرماه هر سال به عنوان «روز جهانی حفاظت از غارها» توسط ایران در یونسکو به ثبت رسید. باید با افتخار اعلام کنیم که اتحادیه جهانی حفاظت از غارها نیز پیشنهاد ارایه شده از سوی انجمن غار و غارشناسی ایرانیان به کارگروه ملی غارهای کشور را زیر عنوان «روز جهانی غار و کارست» به صحن یونسکوبرده و ۱۳ سپتامبر را نیز به عنوان دومین روز جهانی غارها در تقویم سالیانه یونسکو به نمایندگان عضو پیشنهاد کرده است.