صدای میراث: عروسک ها و پیکرک ها یکی از عوامل مهم برای شناخت مختصات هر تمدن و تمثیلی مجازی از انسان هستند که در شمار قدیمی ترین هنرهای بشری محسوب می شوند.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پوپک عظیمپور، مدیر گالری «ماه گنج» عروسک های بومی با اعلام این مطلب در« پیش همایش تخصصی نخستین همایش ملی توسعه کارآفرینی و کسب و کار هنرهای سنتی و صنایع دستی در بومگردی» در سخنرانی خود با عنوان «جایگاه هنر و میراث ناملموس» گفت: امروزه با رونق گرفتن صنعت توریسم در ایران و تاسیس خانههای محلی یا بومی که منجر به نوعی از گردشگری یا بومگردی برای مسافران ایرانی و خارجی شده، اهمیت توجه به مختصات فرهنگی، جغرافیایی و هنری این اقامتگاه های بومی را دو چندان شده است.
او با بیان این نکته که در این اقامتگاه ها تجربه نوعی از زندگی خاص برای مهمان این مهمانسراها رقم خواهد خورد ، گفت: این زندگی بسیار متفاوت از زندگی روزمره و ماشینی شهری است.
وی از جمله ویژگی های حضور در اقامتگاه های بومگردی به فرصت زندگی در زیست بوم خانه محلی که دارای ویژگیهای فرهنگی و جغرافیایی خاصی است، زندگی در طبیعت با مردمان آشنا به طبیعت، خواب، خوراک و آداب و رسوم کاملاً محلی و در هم آمیخته با زندگی روستایی و زندگی بکر منطقهای اشاره کرد.
عظیمپور در ادامه به اهمیت عروسک های بومی احیا یا تولید شده در مناطق فعال در زمینه بومگردی اشاره کرد و گفت: عروسکهای اقوام کاملا ًحامل خصیصههایی از ماهیت زیست بوم خود با آرایههایی از پوشش، طراحی، ساخت و همچنین اعتقادات فولک هستند.
او این عروسک ها را نمایانگر نوع معیشت و حال و هوای مردمان منطقه خود دانست و گفت: ضرورت توجه به این ابژههای فرهنگی در صنعت بومگردی و حمایت از عرضه این محصولات مادر ساخت در برقراری گفتگوهای فرهنگی میان مهمانان و میزبانان نقش به سزایی خواهد داشت.
فرزانه سلیمانی، دبیرعلمی همایش گفت: بهترین بستر گردشگری خلاق در بومگردی است.
وی افزود: یکی از مولفه های موثر در بحث اشتغال زایی و کارآفرینی در بومگردی نقش هنرهای سنتی و صنایع دستی است که به عنوان مولفه های اصلی خلاقیت در فضای بومگردی مطرح است.
او یکی از محورهای مهم این همایش را دانش کسب و کار و کارآفرینی هنرهای سنتی و صنایع دستی در بومگردی اعلام کرد و گفت: در این همایش به بررسی علت ناکامی صنایع دستی و هنرهای سنتی در دستیابی به جایگاه ملی و بین المللی مناسب پرداخته خواهد شد.
او در ادامه به موازی کاری در حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی اشاره کرد و گفت: بخش های خصوصی، مدنی و دولتی باید در حوزه اجرا و پژوهش به طور جدی عزم خود را جزم کنند تا بتوانیم به وضعیت مطلوب برسیم.
نقش نهادهای محلی در بومگردی
دیگر سخنران این پیش همایش سعید نوری نشاط بود که درباره «نقش نهادهای محلی در گسترش کسب و کارهای صنایع دستی در فرآیند گسترش بومگردی اجتماع محور در روستاها » سخنرانی کرد.
او گفت: هر جا که سخن از بومگردی میرود، منظور فعالیت بومگردی است که به صورت اجتماع محور در روستا سازمان یافته است با این تعریف بومگردی نمیتواند به این معنی باشد که فردی خارج از روستا، یک منزل قدیمی در روستا را به یک اقامتگاه بومگردی تبدیل کند حتی اگر از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز مجوز داشته باشد.
نوری نشاط تاکید کرد: یک اقامتگاه بومگردی بدون ارتباط با سایر اهالی روستا و تنها با تکیه بر توان فردی معنا نخواهد داشت و لازمه چنین اقامتگاه هایی یک فعالیت اجتماعی توسط گروهی از اهالی روستا برای احیای بوم و معماری سنتی روستا با هدف راه اندازی کسب و کار و درآمدزایی است.
او گفت: در بومگردی یک فعالیت گروهی با هدف جذب گردشگر مشتاق برای زیستن در یک فضای سنتی و روستایی شکل می گیرد تا گردشگران فرصتی برای درک بهتر مؤلفههای مختلف زندگی روستایی فارغ از تمام پیچیدگیهای زندگی مدرن شهری داشته باشند.
وی اظهار داشت: در یک مقیاس بزرگتر، بوم فقط همان کلبه روستایی بازسازی شده نیست بلکه نه تنها همه محیط طبیعی که روستا در آن واقع شده را شامل می شود، بلکه همه آداب و رسوم روستایی را نیز در بر می گیرد.
نوری نشاط افزود: هنگامی که با چنین نگاهی به روستا و بومگردی نگریسته شود، صنایع دستی روستایی به عنوان بخش لاینفک زندگی روستایی معنادار شده و در این حالت دیگر نمیتوان صحبت از هنری کرد که از بیرون به روستا آمده باشد.
او گفت: اگر صنایع دستی به شیوهای تولید شوند که ریشههای خود را از دست بدهند، دیگر نمیتواند بخشی از یک فعالیت بومگردی واقعی به حساب آید و حتی تولید انبوه صنایع دستی نیز نباید به ناپایداری منابع طبیعی منطقهای که روستا در آن واقع شده بیانجامد.
مدیریت دانش هنرهای سنتی و صنایع دستی در بومگردی
در ادامه صادق کاظمیان ، مدیر اقامتگاه بوم گردی ارگ رادکان با عنوان مدیریت دانش هنرهای سنتی و صنایع دستی در بومگردی به ایراد سخنرانی پرداخت.
او بر لزوم به کارگیری دانش تاکید کرد و گفت: گردشگری و فردی که متقاضی هنرهای سنتی است با استفاده از نیازمندی های زندگی روزمره اش به دنبال خرید است بنابراین باید صنایع دستی را بار دیگر با توجه به نیازهای امروز مورد بازخوانی قرار داد.
او افزود: هنرمندان باید براساس نیازها و خواسته های مردم با پایبندی به اصالت هنرهای سنتی بار دیگر تولید داشته باشند.
کاظمیان اظهار داشت: کسب و کا رهای فعال در حوزه صنایع دستی از جنس کسب و کارهای مردم محور بوده و مبتنی بر ویژگی ها و فرهنگ جامعه محلی و براساس دانش ضمنی هستند.
او با اشاره به ثبت نشدن هنرهای صنایع دستی گفت: این هنرها موروثی هستند و هنرمندانی که در جاهای دور افتاده هستند کمتر هنرشان به صورت رسمی ثبت شده است.
او تاکید کرد: فرایند تولید دانش بومی در کسب و کارهای مردم محور به جای فناوری مبتنی بر اجتماعی سازی، یادگیری تعاملی و مشارکت فعال هستند.
پدیدار شناسی موسیقی مقامی
در ادامه فرزان خانجانی افشار، مدرس دانشگاه با عنوان «پدیدار شناسی موسیقی مقامی » به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: ضرورت شناخت بافت و سبقۀ تاریخی، اجتماعی و فرهنگی هر قوم به دلیل انتقال به گردشگران و مخاطبان نوعی بستر سازی و ایجاد آمادگی حسی و ذهنی برای دیدن و شنیدن هنرهای دراماتیکی وموسیقیایی به روایت هنرهای سنتی است.
او بر ضرورت توجه به ابعاد گوناگون فرهنگی، تاریخی، سیاسی و اجتماعی هر قوم در نسبت با شکل گیری و روایت هنری آن منطقه تاکید کرد و گفت: بر خلاف موسیقیهای مدرن و جدید الظهور که خاستگاه ملی و قومی مشخصی ندارند موسیقی نواحی(مقامی) و مجموعه هنرهای نمایشی هر قوم پیوستگی عمیق و مشخص با رخدادهای گوناگون دارد.
خانجانی افشار افزود: آگاهی از کیفیت آداب گفتاری و رفتاری هر منطقه ، مخاطب را در بطن محتوایی و روایی این دست هنرها قرار میدهد.
وی هنرهای سنتی را روایتگر شادیها، مصائب، حسرتها، ارزوها، شکستها و به طور کلی مجموعۀ عظیمی از عادتها و سنتهای یک قوم دانست و گفت: متاسفانه نبود سیاقهای اصولی و پژوهشها و تحقیقات روشمند و نیز بی توجه به آنچه که در سطرهای پیشین به آنها اشاره شد، هنرهای سنتی را به مجموعهای دور افتاده،مهجور، رو به زوال، نا آشنا و در نهایت ویترینی تبدیل کرده است.
او اظهار داشت: هنرهای سنتی تنها در عالیترین شکل ممکن باعث ایجاد لذتی گذرا و هیجاناتی ناپایدار در ذهن و جان مخاطب می گردد در حالی که توسل به شیوههای درست علاوه بر ایجاد اتصال باعث تاثیر گذاری و آشنایی با سابقۀ فرهنگی، قومی و اجتماعی یک منطقه می شود.
او گفت: اقوام گوناگون ایرانی برای هر رخداد رسمی ویژه و نوعی موسیقی مجزا و خاص دارند که ساختاری روایی و محتوایی آن به شکلی کاملاً گویا و روشن در حکم مولفههای تشکیل دهنده فرهنگ قومی آن منطقه است.
تجارب صنایع دستی در بومگری
در ادامه شقایق عظیمی، مدیر عامل شرکت برند لانه درباره «تجارب صنایع دستی در بومگری » به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: رویکرد ما به دخالت در طراحی منحصر به فرد است و طراحیها به تولیداتی ختم شده که جنبه بومی و اصیل دارند.
او افزود: این در حالی است که این طراحی ها از لحاظ شیوه جهانی هستند و این امر بدون نقض ارزشهای فرهنگی جوامعی است که به مدت قرنها مشغول ساخت آنها بودهاند.
به گفته وی، لانه به مدت حدود دو سال مشغول همکاری نزدیک با خانه هدی در شیرآباد زاهدان بوده و به آنها در زمینه سیستمهای تولید، ارتقای کیفیت و مدیریت آموزش داده که این امر منجر به موفقیتهای بسیاری شده است.
عظیمی افزود: لانه، کسب و کار اجتماعی جدیدی است که کالاهای خلاقانه مرتبط با منسوجات و هنرهای دستی خلق شده با همکاری اجتماعات صنعتگر بومی را در همه ایران به فروش میرساند.
او ایجاد تغییرات کیفی پایدار در هنرهای دستی ایرانی و ارتقای سطح زندگی روزمره هنرمندان بومی را چالش و انگیزه اصلی این گروه اعلام کرد و گفت: سفر به نقاط مختلف دنیا به منظور تهیه مواد اولیه باکیفیت و ایجاد روابط کاری با طراحان جهان، راهی موثر برای مطرح شدن آثار این برند در بازار جهانی است.
وی افزود: لانه به جوامع صنعتگر، به خصوص جوامع متشکل از زنان با فراهم آوردن دانش و ابزار کمک می کند تا در زمینه ارتقای تولید و پایداری محیطی گام بردارند.
او اظهار داشت: هدف این برند ارائه دستمزد منصفانه و همینطور توجه به شرایط فروش است، تا کسانی که برای تولید محصولات فعالیت دارند از آن سود ببرند.
