صدای میراث: مسجد تاریخی پامنار زواره با برخورداری از سابقه نخستین‌های ثبت ملی کشور در دوره آندره گدار در ایران و تاریخ‌گذاری دوره سلجوقی بر مناره این بنا، حدود یکسال است که لنگ تنها ۱۴۰ میلیون تومان، به اندازه خرید یک خودروی معمولی در ایران برای پایان مرمت و احیای یک اثر تاریخی مهم در ایران است.
به گزارش صدای میراث، شهرستان تاریخی زواره با برخورداری از بافت تاریخی ۳۰ هکتاری ثبت ملی شده، هنوز هم خانه‌های چهارصفه‌ای را در دل خود جای داده است. اگرچه در دهه گذشته سودای نوسازی ساختمان‌های قدیمی به جان بافت تاریخی زواره نیز افتاد و بسیاری از خانه‌های تاریخی این شهر با بناهای بدترکیب آهن و آجر و بتنی جایگزین شدند، اما از ۸ سال قبل به اینسو، مردم زواره با پی بردن به ارزش‌های تاریخی شهر خود، خانه‌های تاریخی را مراقبت کردند و بناهای ویران شده را نیز به همان سبک کهن بازسازی کردند.
زواره اما هنوز نتوانسته است آنطور که باید از بودجه‌های دستگاهی برای حفاظت از بافت تاریخی خود بهره بگیرد. شهر زواره برخوردار از آثار دوره سلجوقی، صفوی و قاجاری است که مظلوم‌ترین اثر تاریخی آن مسجد جامع تاریخی‌اش است که به جای مانده از دوره سلجوقی بر جای مانده است.
ماجرای مسجد معطل مانده
مسجد پامنار زواره یکی ازقدیمی‌ترین مساجد تاریخی ایران و جزو اولین 
آثار تاریخی ثبت ملی شده کشور است که در زمان تشکیل اداره باستان شناسی توسط آندره گدار در ایران به فهرست آثار ملی کشور افزوده شد.
مسجد بنکویه یا پامنار زواره براساس آنچه پایگاه پژوهشی زواره اعلام کرده است، از گنجینه های ارزشمند و بینظیری است که در زمان سلجوقیان بنا شد و سال ۴۶۱ هجری قمری احداث آن به پایان رسید. این مسجد ابتدا دارای ۷ محراب با گچبری‌های نفیس بود. اما بخش‌هایی از مسجد در سال ۱۳۵۹ هجری شمسی توسط گروه نوسازی مسجد تخریب و کتیبه‌های زیبای آن به همراه چند محراب جای خود را به سالن اجتماعات مسجد داد و اکنون نیز تنها تعدادی ایوان و یک شبستان با سه محراب و یک صحن و یک مناره از مسجد باقیمانده است.
منار تاریخی مسجد جامع پامنار زواره دومین منار تاریخ‌دار کشور پس از مسجد جامع ساوه است. سیداحمد محیط‌طباطبایی که ریاست کمیته ملی موزه‌های ایران را برعهده دارد خود اهل زواره است و خانه تاریخی پدری خود را نیز وقف دایر کردن پایگاه ملی میراث‌فرهنگی زواره کرد.
او حدود ۸ سال به عنوان رییس افتخاری پایگاه ملی زواره فعالیت کرد و در این مدت توانست دستگاه‌های مختلف و مردم این شهر را دور یک میز بنشاند تا لزوم نجات هویت تاریخی و معماری زواره را به مردم این شهر یادآوری کند.
سیداحمد محیط طباطبایی مدتی است که جای خود را در پایگاه ملی میراث‌فرهنگی شهرستان زواره به مدیر سابق پایگاه ملی شهر زیرزمینی نوش‌آباد کاشان داده است.
محیط طباطبایی درخصوص ارزش‌های تاریخی و معماری شهر زواره و وضعیت مسجد جامع پامنار این شهر به صدای میراث می‌گوید: شهرستان زواره از لحاظ وسعت بسیار کوچک است. با این حال بیش از ۳۰ هکتار بافت تاریخی در این شهرستان وجود دارد که سال ۸۲ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
رییس افتخاری سابق پایگاه ملی زواره می‌گوید: متاسفانه فعالیت‌هایی که باید در بافت تاریخی زواره همزمان با ثبت ملی این بافت در فهرست آثار ملی کشور صورت می‌گرفت تا میراث‌فرهنگی بتواند فعالیت خود را به خوبی با بهره‌گیری از فرصت ثبت ملی بافت تاریخی زواره در این شهرستان به پیش ببرد اتفاق نیفتاد و آن ابتدا شرایط به گونه‌ای پیش رفت که گوی میراث در تقابل با مردم قرار گرفته است. اما به تدریج مردم متوجه ارزش‌های تاریخی بافت زواره شدند و تغییر نگاه بین آن‌ها ایجاد شد.
سیداحمد محیط‌طباطبایی با اشاره به حمایت‌های وزارت راه و شهرسازی در دوران وزارت عباس آخوندی و معاونت ایزدی از احیای بافت تاریخی زواره و مرمت خانه‌های تاریخی و مسجد پامنار زواره گفت: در همین دوره بود که شهرداری و شورای شهر و بخشداری و فرمانداری زواره به این نتیجه رسیدند که همه باید برای ساماندهی بافت تاریخی زواره و مرمت بناهای 
تاریخی این شهرستان همکاری کنند.
او با اعلام این که در دوران ریاست افتخاری بر پایگاه ملی میراث‌فرهنگی زواره توانست از اعتبارات وزارت مسکن و شهرسازی برای مرمت مسجد تاریخی پامنار زواره استفاده کند و مرمت و احیای این اثر دوره سلجوقی را آغاز کند افزود: سازمان میراث‌فرهنگی به دلیل نداشتن اعتبار کافی حتی نتوانست حمایت حداقلی در مرمت این اثر تاریخی داشته باشد.
محیط طباطبایی افزود: شهرستان زواره با وجود آن که بسیار کوچک است اما دارای دو مسجد جامع است که این موضوع بیانگر اهمیت این شهرستان تاریخی است. مسجد جامع اولیه این شهر اولین
مسجد چهار ایوانی در ایران است و با همان پلا چهار ایوانی احداث شده است. این مسجد مختص اهل سنت و شافعیان بود.
به گفته او، مسجد تاریخی پامنار زواره که دومین مسجد جامع تاریخی این شهرستان است پس از ورود اسماعیلیان به این منطقه احداث شد.
یادگار حسن صباح در دشت زواره
محیط‌طباطبایی در مورد ارزش‌های تاریخی مسجد جامع پامنار زواره گفت: در دوره تاریخی، شیعیان اسماعیلیه در زواره صاحب قدرت و نفوذ شدند و یکی از جانشینان «حسن صباح» به نام «علی‌بن حسن زواره‌ای» در زواره 
حاکم شد و با وجودی که این شهرستان در دشت واقع شده است، او یکی از قلاع اسماعیلیه را در دشت زواره احداث کرد و مسجد پامنار زواره را نیز روی یک بنای قدیمی که احتمال می‌رود یک آتشکده باشد بنا کرد.
محیط طباطبایی ادامه داد: مسجد پامنار زواره ۶ محراب داشت و محراب اول تا ششم آن به نام حضرت علی (ع) تا امام جعفر صادق (ع) نامگذاری شده بود.
او گفت: چنین مسجدی با چنین پلانی در جهان وجود ندارد و در مطالعات باستان‌شناسی که با کمک پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری صورت گرفت، مشخص شد که براساس کتیبه تاریخی منار مسجد پامنار، دهخدا همان فردی که بانی احداث منار بود بانی محراب‌های مسجد نیز بوده است. همچنین تاریخ منار با تاریخ شش محراب نیز همخوان است.
به گفته رییس افتخاری سابق پایگاه میراث‌فرهنگی زواره، در مطالعات باستان‌شناسی که توسط خانم سعیدی انجام شده است، مشخص شد که تزیینات محراب‌های مسجد جامع پامنار زواره شبیه به تزییناتی است که در مساجد شمال آفریقا و مصر هم وجود دارد و این موضوع می‌تواند بیانگر ارتباط میان فاطمیون ایران و مصر در آن دوره تاریخی باشد.
سید احمد محیط‌طباطبایی با اشاره به یافتن یک محراب دیگر در شبستان 
زیرزمینی مسجد تاریخی پامنار زواره گفت: در سال‌های ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی با هدف توسعه فضای مسجد پامنار و ایجاد فضای جدید برای نمازگزاران، دو محراب مسجد و بخش شبستان زیرزمینی این بنای تاریخی از بین رفته بود. اما با همراهی همگان این اجازه به دست آمد که بنای جدید برچیده شود و مسجد پامنار به حالت اولیه بازگردد.
او افزود: به همین دلیل فضای زیرین مسجد بار دیگر کاوش و تلاش شد مسجد پامنار زواره براساس عکس‌های سال ۵۷ به هویت پیشین خود بازگردد که این عملیات با اعتبارات وزارت راه‌وشهرسازی آغاز شد و تاحدودی پیش رفت اما امسال به دلیل مسایل و تنگناهای میراث، مسجد تاریخی پامنار زواره نتوانست از امکانات مالی برای اتمام کار مرمت برخوردار شود و مرمت و احیای این بنا تاکنون رها شده است.
محیط‌طباطبایی تاکید کرد: مسجد پامنار زواره به عنوان یک اثر ملی و اثر بالقوه جهانی باید مورد حمایت قرار بگیرد تا شرایط بهتری را پیدا کند. چون به هر شکل یک بنای منحصر به فرد متعلق به دوره‌ای خاص از تاریخ ایران ات که در شهر زواره باقی مانده و حتی ارزش معنوی هم دارد و باید به آن توجه کرد.
مشاهدات منابع محلی صدای میراث از مسجد پامنار زواره و فعالیت‌های مرمتی در حال انجام در این مسجد نیز مشخص کرده است که به دلیل نبود بودجه و اعتبار در پایگاه میراث‌فرهنگی زواره، فعالیت مرمتی این مسجد تاریخی تعطیل شده و اقدامات مرمتی نیمه کاره رها شده است.
مرمت مسجد جامع پامنار زواره از اسفندماه سال ۹۶ آغاز شد و تا پاییز سال ۹۷ نیز ادامه داشت اما با قطع بودجه مرمتی و نبود اعتبار برای پایان کار مرمت و احیای مسجد جامع پامنار زواره تمام فعالیت‌ها متوقف شد.
سید احمد محیط طباطبایی اعتبار مورد نیاز برای اتمام فعالیت مرمت و احیای مسجد جامع زواره را مبلغی حدود ۱۴۰ میلیون تومان اعلام می‌کند.
۱۴۰ میلیون تومان اعتبار برای پایان مرمت و احیای یک مسجد تاریخی متعلق به دوره تیموری و از آثار به جای مانده از دوره اسماعیلیان در ایران مبلغ زیادی نیست و در شرایطی که می‌توان با این مبلغ یک خودروی معمولی در ایران خریداری کرد، اعتباری که در بودجه‌های هزینه‌ای میراث‌فرهنگی، شهرداری یا وزارت راه‌وشهرسازی، استانداری یا فرمانداری مبلغی ناچیز است و با تخصیص آن می‌توان مرمت یک اثر تاریخی مهم در ایران را به سرانجام رساند و به یکسال تعطیلی و توقف مرمت‌های نیمه‌کاره در یک بنای تاریخی مهم پایان داد.
