محمد افشار/فعال میراث‌فرهنگی
صدای میراث: نامهربانی همدان و اهالی‌اش با داشته‌های تاریخی امری است که دیگر بر کسی پوشیده نیست. کافیست اتفاقات دور و نزدیک را در ذهنتان مرور کنید، ناکامی مکرر و تلخی دائم را به یاد خواهید آورد. گنجامه، هگمتانه، علیصدر، خانه‌های قدیمی و آثار وابنیه بسیار دیگری هستند که زخم تخریب و بی‌توجهی بر پیکرشان نشسته است و شاید دیگر نجاتشان را باید فراموش کرد.
بسامد اتفاقات ناگوار برای میراث‌فرهنگی شهر چنان بالا رفته است که دیگر هر روز و هر لحظه باید منتظر خبری جدید باشیم. این بار خانه پوستی‌زاده هدف بی‌تدبیری قرار گرفته است. خانه‌ای که در حدفاصل میدان عین‌القضات تا میدان هگمتانه، جنب «مسجد آخوند» واقع شده و به شماره ۹۸۷۳ در شهریور ۱۳۸۲ به ثبت ملی رسیده است. این خانه قاجاری پس از خروج مالک و دست به دست شدن بین چند نهاد دولتی در نهایت توسط شهرداری خریداری شد و پس از مرمت، کاربری فرهنگسرا برای آن انتخاب شد. این خانه علاوه بر ارزش ذاتی خود وجوه ارزشمند دیگری نیز دارد که لزوم حفظ آن با کاربری فعلی را دو چندان می‌کند. اما در چند سال اخیر شاهد زمزمه‌هایی بودیم که در روزهای اخیر و در بعضی رسانه‌ها شدت گرفت. یک مجموعه‌دار مدعی است سال ۹۴ مسئولان محلی از خروج مجموعه‌اش از همدان جلوگیری کرده و قول همکاری به او دادند. گزارش‌های کار شده در رسانه‌های مذکور نشان از آن دارد که این مجموعه‌دار میل عجیبی به تصاحب خانه پوستی‌زاده دارد و مدعی است که مسئولان شهرداری در چند مقطع قول واگذاری این خانه را به او داده‌اند. در این میان نکاتی وجود دارد که باید برای شهروندان مشخص شود.
۱- نکته اول قانون و عرف حفظ اموال عمومی است. مجموعه‌دار در نظر دارد که خانه ثبت ملی شده از دارایی عمومی را خریداری یا معاوضه کند. مسئولان فعلی و گذشته باید به طور شفاف پاسخ دهند که چه کسی و به چه منظوری زمینه چنین تصوری را برای این مجموعه‌دار ساخته است که برخلاف عرف و بدون تشریفات قانونی، می‌تواند بر هر گوشه اموال عمومی که دست گذاشت آن را تصاحب کند.
۲- نکته بسیار مهم دیگر، حفظ کاربری فرهنگسرا است. امروز که سرانه محیط‌های فرهنگی شهر به هیچوجه راضی کننده نیست، سخن گفتن از تغییر کاربری مهم‌ترین و زیباترین فرهنگسرای شهر دور از خرد است. شاید بهانه آورده شود که فرهنگسرا امروز رونق چندانی ندارد. در پاسخ باید گفت، درست است که مسئولان فعلی توان استفاده از ظرفیت این بنا و دیگر محیط‌های فرهنگی را ندارند، اما باید این سرمایه همگانی برای نسل‌های بعدی حفظ شود تا آن‌ها بتوانند از آن استفاده کنند.
۳- نکته بعدی فرد مدعی است. آیا سازمان میراث فرهنگی ایشان را تایید می‌کند؟ بدون شک سخت‌گیری زیادی در این زمینه لازم است تا میراث فرهنگی ارزشمند کشورمان به نام مجموعه‌داری، قربانی سودای عتیقه‌بازان نشود. آیا تمامی چند هزار شیء ادعایی در اختیار مجموعه‌دار شناسنامه‌دار و مورد تایید مرجع قانونی است؟ آیا جواز مجموعه‌داری ایشان معتبر است؟ شنیده‌ها حکایت از آن دارد که تعداد بسیار کمی از اشیای تحت تملک ایشان شناسنامه دارند و چند و چون دیگر اشیاء بر میراث فرهنگی پوشیده مانده است. دیگر آنکه، شنیده می‌شود مجوز مجموعه داری ایشان به دلیل ارتباط با خریداران و فروشندگان اشیای عتیقه تمدید نشده است. علاوه بر این، اصرار بیش از حد مجموعه‌دار برای تصاحب خانه «پوستی زاده» بسیار عجیب است. ایشان می‌گویند خانه پوستی‌زاده به دلیل نزدیکی به کلانتری عین‌القضات تنها مکان ممکن برای میزبانی مجموعه‌اش است و طاقت هیچ تعللی را ندارد و اموالش را در معرض خطر می‌بیند. بدین ترتیب ابتدا باید به ایشان یادآوری کرد اکنون که با پیل‌بانان دوستی کرده‌اند، باید نیز خانه‌ای در خورد پیل بسازند و قرار نیست اموال عمومی پاسوز حفظ اموال ایشان شود و حفظ امنیت اشیای در اختیار ایشان در مرحله نخست برعهده خود این مجموعه‌دار است. دوم این که چرا اینگونه بیان می‌شود که تنها مقصد ممکن برای نگهداری این اموال خانه پوستی‌زاده است؟ اگر این خانه ۵۰۰ متر با کلانتری فاصله دارد در کنار چند کلانتری شهر زمین خالی وجود دارد که می‌توانند در فاصله‌ای اندک با کلانتری باضریب امنیت بیشتر هر آن چه که مایلند بسازند. اگر هم می‌خواهند در اماکن میراثی کارشان را به انجام برسانند؛در همدان اماکن میراثی کم وجود ندارد. در هر گوشه شهر بنا به صلاحدید کارشناسان میراث فرهنگی می‌توانند از این اماکن استفاده کنند. با همه آن چه که گفته شد انگیزه و اصرار عجیب این مجموعه‌دار خصوصی برای تملک خانه پوستی‌زاده را باید در جایی دیگر جستجو کرد، در آینده نزدیک قرار است موزه منطقه‌ای غرب کشور دقیقا مقابل خانه پوستی‌زاده افتتاح شود. نگرانی دوستداران میراث‌فرهنگی اکنون این موضوع است که با احداث موزه بزرگ منطقه‌ای غرب کشور درست مقابل خانه تاریخی پوستی‌زاده در صورت تحویل خانه به مجموعه‌دار شخصی، این منطقه به محل تجارت غیرقانونی اشیای تاریخی تبدیل شود. به ویژه آن که با پافشاری عجیب شخص مجموعه‌دار برای در اختیار گرفتن خانه تاریخی پوستی زاده نگرانی دوستداران میراث‌فرهنگی بیشتر هم شده است.
۴- نکته آخر آن که مجموعه‌داری از گذشته در همدان رواج داشته است و در این شهر مجموعه‌های بسیار ارزشمندی وجود دارد که در سطح جهانی می‌توانند مطرح شوند. اگر قرار است مکانی( از بخش عمومی) به مجموعه‌داری اختصاص یابد، رعایت عدالت شرط اول است. حال مسئولانی که در استانداری و شهرداری از مجموعه‌داری که اصرار بر در اختیار گرفتن خانه پوستی‌زاده دارد، باید پاسخگوی موارد ذکر شده باشند، رسانه‌هایی نیز که تریبون در اختیار مجموعه دار مصر بر گرفتن خانه پوستی‌زاده قرار داده‌اند باید مشخص کنند چرا سنگ این جریان را به سینه می‌‌کوبند و منافع‌شان در چیست؟
بنا به آنچه گفته شد سخن از تغییر کاربری و فروش خانه پوستی‌زاده دور از منافع ملی و در مواردی تهدید بنا است. امید است اکنون با انتشار این یادداشت بهتر است شخص مجموعه‌دار، مسئولان میراث‌فرهنگی و شهرداری همدان بطور شفاف موضع خود را در این خصوص اعلام کنند تا نگرانی‌ها در مورد حفظ بنای تاریخی و ارزشمند خانه پوستی‌زاده مرتفع شود. اگر هم مانند گذشته فریاد دوستداران میراث فرهنگی به جایی نرسد از مراجع نظارتی خصوصا سازمان بازرسی کل کشور انتظار می‌رود برای حفظ میراث‌فرهنگی و اموال عمومی به این موضوع ورود کنند تا حقی از شهروندان ضایع نشود.
