صدای میراث: اردبیل میزبان چهارمین گردهمایی تشکل‌های سه‌گانه مردم‌نهاد در حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بود و طی سه روز کاری با محوریت «جایگاه و نقش سازمان‌های غیردولتی در حفظ و بهره‌برداری از بافت‌های تاریخی» به بحث و تبادل‌نظر می‌پردازند.
در روز اول این برنامه و پیش از برگزاری مراسم افتتاحیه، جلسه رسمی شورای گفت‌وگوی سازمان‌های غیردولتی سه حوزه میراث و گردشگری و صنایع‌دستی با حضور دکتر تاجیک، مدیرکل دفتر امور مجامع و تشکل‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برگزار شد.
در این نشست ابتدا گزارشی از فعالیت‌های شورا طی یکماه گذشته به مدیرکل دفتر امور مجامع ارائه و سپس متن پیشنهادی اعضاء به عنوان آیین‌نامه شورای گفت‌وگو قرائت و به اعضا نیز مهلت دو روزه داده شد تا پس از بررسی مفاد آیین‌نامه پیشنهادی تا روز پایانی گردهمایی اردبیل متن را نهایی کنند.
در ادامه مراسم افتتاحیه چهارمین گردهمایی سازمان‌های غیردولتی حوزه‌های سه‌گانه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آغاز شد و در این مراسم دکتر تاجیک بعنوان میهمان ویژه افتتاحیه در سخنانی اعلام کرد: جلسات ما با معاونین مختلف وزارتخانه برقرار است و تلاش داریم با فعالیت‌های خود موجب دلگرمی و رفع چالش‌های پیش پای تشکل‌های مردم‌نهاد باشیم.
مدیرکل دفتر امور مجامع و تشکل‌های وزارت میراث‌فرهنگی افزود: در حوزه شبکه‌سازی بی‌تردید با کمک تشکل‌ها، شبکه‌ها را در استان‌های مختلف ایجاد خواهیم کرد که موجب یکپارچگی صدا و دلگرمی و وحدت رویه میان وزارت میراث‌فرهنگی و فعالان تشکل‌های سه حوزه شده و در نهایت رونق گردشگری را سبب خواهد شد.
او گفت: یکی از نکات مهم، بحث «سمن سراها» است که از تشکل‌ها انتظار می‌رود در این خصوص مطالبه دائم داشته باشند. چون این سراها بصورت رایگان برای فعالیت‌های تشکل‌ها ایجاد می‌شود.
تاجیک با اشاره به وعده علی‌اصغر مونسان وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در نشست تیرماه با نمایندگان تشکل‌های غیر دولتی میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای در اختیار قرار دادن عمارت کوشک تهران به تشکل‌های سه‌گانه حوزه میراث‌فرهنگی افزود: تلاش داریم تا پایان دولت تدبیر و امید در تمامی استان‌ها سمن سراها را فعال کنیم و بزودی دستورالعمل راه‌اندازی سمن سراها از سوی معاونت سرمایه‌گذاری وزارتخانه نیز ابلاغ خواهد شد.
دکتر نادر فلاح، مدیرکل اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اردبیل نیز در ادامه آیین افتتاح همایش تشکل‌های حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با اشاره به این نکته که اردبیل ۲۳ تشکل مردم‌نهاد گردشگری، میراثی و صنایع‌دستی دارد که از این تعداد یکی در سطح ملی فعال است، گفت: انتظار ما از تشکل‌ها این است که مشاور امین و همفکر همراه در پیشبرد اهداف حوزه‌های سه‌گانه باشند و علاقمندیم بعنوان دیده‌بان و مدافع میراث ملی با ما همکاری کنند.
وی افزود: ما باید بتوانیم از میراث و تاریخ و قابلیت‌های گردشگری کسب درآمد کرده و موجب ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی شویم.
او گفت: حفظ میراث‌فرهنگی اولویت صرف ما نیست و در کنار این امر باید رونق فضای کسب‌وکار در هر سه حوزه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را شاهد باشیم که در این راستا تشکل‌های مردم‌نهاد باید مشاور امین باشند.
فلاح گفت: تشکل‌ها در هر سه حوزه می‌توانند در بسیج افکار عمومی و مطالبه‌گری نقش بالایی داشته باشند و اگر بافت تاریخی اردبیل امروز دچار آسیب شده است به این دلیل است که طی زمان بافت‌های اصیل خود را از بین برده‌ایم و اگر در خراب شدن بافت‌ها، دستگاه‌های مختلف نقس داشتند، امروز همه از وزارت میراث‌فرهنگی انتظار ورود به موضوع دارند. در حالیکه وزارتخانه به تنهایی از عهده کار برنمی‌آید و همه دستگاه‌ها باید پای کار آمده و امکانات خود را برای احیاء و بازآفرینی بافت‌های تاریخی بسیج کنند.
مدیرکل میراث‌فرهنگی اردبیل با اشاره به خاستگاه صفوی شهر اردبیل است افزود: امروز باید سراسر ایران در حوزه میراث معنوی در کنار اردبیل باشند و این حق اردبیل است که جایگاه واقعی خود را پیدا کند و جایگاه فعلی در شان اردبیل نیست.
او گفت: پیشنهاد عملیاتی به تشکل‌های مردم نهاد کشور به خصوص در شهر اردبیل این است که برای مردادماه سال ۹۹ در هفته اردبیل با شکوه هرچه تمامتر، روز ملی اردبیل را در سطح ملی برگزار کنند.
وی ادامه داد: در بحث تشکل‌ها، سیاست اداره کل استان در کنار ایجاد خانه تشکل‌ها و سمن سراها، واگذاری امور به خود تشکل‌هاست و حاضریم عرصه‌های هر سه حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را صفر تا صد به خود تشکل ها واگذار کنیم.
نادر فلاح تاکید کرد: در اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اذربایجان شرقی تلاش داشتیم در سال ۱۴۰۰ در صدر جدول گردشگری ایران کشور باشیم و در این راستا نهضت هتلسازی و فراهم آوردن بسترهای گردشگری زمستانی در این استان کلید خورد که به همت رسانه‌ها و فعالین حوزه گردشگری، امروز اردبیل از مرز ملی فراتر رفته و در نشست وزرای گردشگری کشورهای عضو اکو که در پایتخت تاجیکستان برگزار شد بعنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو در سال ۲۰۲۳ انتخاب شد.
پس از پایان سخنرانی مدیران حاضر در برنامه، پنل کارگاهی با ارائه چند نمونه موفق از تجارب گردشگری و حفظ میراث‌فرهنگی از سوی چند تسهیلگر و نماینده تشکل‌های غیردولتی برگزار شد. در این بخش کیارش اقتصادی به عنوان تسهیلگر، ارائه خود را با موضوع «مدیریت آبادمان بومی با نمودارها و داده‌نگارهای چهار عنصری» ارائه داد و گفت: باید میراث ناملموس به ماندگاری میراث ملموس بیایند و در گسترش سرمایه‌ها دادگر و در گردآوری یافته‌ها، فروتن بود.
علیرضا صادقی امیری، نماینده انجمن جوانان سپید پارس نیز در مورد نقش تشکل‌های غیردولتی در رونق گردشگری و نوسازی و شهرسازی در پاسارگاد پرداخت و گفت: با آموزش نیروهای محلی و راه‌اندازی اقامتگاه‌های بومگردی در پاسارگاد با کمک فعالان و کنشگران به خوبی میراث تاریخی منطقه معرفی شد و اکنون نیز با احداث ۸ اقامتگاه بومگردی در پاسارگاد و با توسعه بسترها، گردشگری واژه‌ای نام آشنا در منطقه است.
مهرداد عظیمی نیز از تشکل تبریز درباره نقش تشکل‌های غیر دولتی در احیای بافت تاریخی بازار تبریز سخن گفت و افزود: مشارکت مردمی در پروسه احیای بافت بازار تبریز به وضوح شکل گرفت و نتیجه آن شد که امروز یک بازار تاریخی زنده در تبریز فعال است.
او گفت: مفهوم مشارکت مردمی در حوزه احیاء و مرمت بافت‌های تاریخی ضرورتی غیرقابل انکار است و در مورد بازار تبریز به روشنی این تاثیرگذاری درک شد و به جایی رسیدیم که بازار تبریز در زمره موفق‌ترین نمونه از پروژه‌های مشارکتی در سطح بین‌المللی شناخته شد.
روز دوم گردهمایی تشکل‌های حوزه های سه گانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در شهر اردبیل به بازدید میدانی و کارگاه گروهی با حضور تمامی اعضای حاضر در نشست در بافت تاریخی اردبیل اختصاص یافت.
مهمانان این همایش که نمایندگانی از تشکل‌های غیردولتی در حوزه‌های سه‌گانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سراسر کشور بودند، در قالب دو گروه به بازدید بافت تاریخی اردبیل رفتند و به هم‌اندیشی در مورد این بافت پرداختند. گروه‌ها همچنین موظف شدند پیشنهادات و راهکارهای خود را در فرمی که دریافت کرده بودند، حول دو محور حفظ و احیای بافت تاریخی اردبیل منعکس کنند.
در پایان این بازدید نیم روزه نیز فرم‌ها گردآوری شد و پس از جمع‌بندی دیدگاه‌ها و پیشنهادات، متن بیانیه شورای هماهنگی تشکل‌های غیر دولتی کشور در حوزه‌های سه‌گانه تنظیم شد و گزارشی از روند و نتایج کار میدانی در حضور دکتر طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ارائه شد.
بعد از ظهر روز دوم نیز تمامی اعضای شورای هماهنگی و چند تن از مسئولین استان اردبیل با محمدحسن طالبیان، در حوزه میراث‌فرهنگی هم‌اندیشی داشتند. در این نشست که دکتر فیضی نماینده مردم اردبیل در مجلس شورای اسلامی، دکتر تاجیک، مدیرکل دفتر امور مجامع و تشکل‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، محمدرضا کارگر مدیرکل امور موزه‌ها، نادر فلاح مدیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اردبیل و شفیعی، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل حضور داشتند، معاون میراث‌فرهنگی کشور، به سخنان و انتقادات نمایندگان تشکل‌های سراسر کشور پاسخ داد.
طالبیان در این نشست به بحث واگذاری، مرمت و احیای بافت‌های تاریخی اشاره کرد و گفت: بعنوان مسئولین میراث‌فرهنگی کشور آمادگی خود را برای ورود به این موضوع اعلام می‌کنیم و اعتقاد داریم اگر این فضاها در دست سمن‌ها باشد حتما حفاظت خواهد شد. حتی می‌توان قانون جامعی در این زمینه تدوین کرد و شاید بتوان از هیئت دولت در این زمینه مصوبه گرفت.
وی در خصوص مسائل بازار تاریخی اردبیل گفت: ما در مورد این بازار باید طرح ویژه‌ای در اختیار داشته باشیم. مستندسازی دقیقی از مجموعه بازار اردبیل نیاز است. متاسفانه بخش عمده بودجه های مرمتی در اختیار سازمان عمران و توسعه قرار میگیرد و سهم میراث در این بودجه ها اندک است. در قانون بودجه سالجاری نیز اختصاص سهم بیشتری از این بودجه به وزارتخانه میراث دیده شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در ارتباط با عدم کار کارشناسی در مرمت بناهای تاریخی گفت: در برخی اماکن که عمران و بهسازی، شهرداری، بازاریان و اصناف با حضور و مشارکت مردمی از پروژه‌های مرمتی حمایت کرده‌اند، کار به خوبی پیش رفته است. البته قبول دارم که اخیرا در روند مرمت بناها و آثار تاریخی رویه‌های تخصصی به خوبی دنبال نمی‌شود. اما آمادگی داریم طرح جامع بازار اردبیل را تهیه و در این زمینه از سمن‌های فعال برای مشارکت جدی در روند تدوین این طرح دعوت کنیم.
طالبیان در خصوص فعالیت‌های کارگاهی روز دوم نشست اردبیل نیز گفت: آمادگی داریم مطالب حاصل کار گروهی سمن‌ها را در قالب یک نامه رسمی به مراجع ملی و استانی ارجاع دهیم.
وی با اشاره به این نکته که کلیه ضوابط میراث‌فرهنگی در زمره قوانین بالادستی است گفت: با کمک تشکل‌ها می‌توان در موارد تخطی، از قوانین بالادستی میراث استفاده کرد.
وی افزود: بازار یک نهاد اجتماعی است و در این زمینه باید از روند مال‌سازی به ویژه در بستر بافت‌های تاریخی جلوگیری شود و این اقدام با آگاهی‌بخشی تشکل‌ها ممکن می‌شود.
معاون وزارت میراث فرهنگی با تاکید بر این نکته که هر جا مطالبه مردم و سمن‌ها از دستگاه‌های اجرایی بیشتر می‌شود شهرداری‌ها نیز همکاری بیشتری می‌کنند، افزود: بخش‌های حقوقی وزارتخانه ضعیف است و تلاش داریم در ساختار جدید وزارتخانه که اکنون وظیفه سیاستگذاری را در اختیار دارد، بخش حقوقی وزارتخانه را تقویت و از موسسات حقوقی خارج از وزارتخانه نیز استفاده شود.
وی ادامه داد : در همه موضوعات داخلی وزارتخانه بر مشارکت بخش خصوصی تاکید داریم و به جز پروژه‌های حاکمیتی مانند مدیریت تخت‌جمشید یا شیخ صفی از مشارکت بخش خصوصی در بالاترین میزان بهره می‌گیریم.
طالبیان در خصوص موضوع همکاری تشکل‌ها با مدیریت پایگاه‌های ملی و جهانی نیز گفت: چندین ماه است که نتوانستیم حقوق پایگاه‌ها را پرداخت کنیم و در این شرایط اولویت با پرداخت معوقه است. پایگاه‌ها می‌توانند با حضور دائمی سمن‌ها، بین رشته‌ای عمل کنند.
به گفته او، اکنون بیش از ۱۲۰ پایگاه در کشور وجود دارد و لازم است ساختار رسمی برای پایگاه‌هادر نظر گرفته شود.
طالبیان در خصوص مجوز سمن‌های حوزه های سه‌گانه میراث‌فرهنگی نیز اعلام کرد: اگر بتوان مجوز سمن‌ها در حوزه‌های سه گانه را با ترتیباتی از سوی وزارتخانه صادر کرد درجه تاثیرگذاری سمن‌ها در رفع و پیگیری چالش‌های این سه حوزه ارتقاء می‌یابد.
وی در ارتباط با پرونده ثبت جهانی سیراف نیز گفت: در سفر های دولت برای سیراف بودجه خوبی اختصاص یافت. با توجه به سهمیه اندک در روند ثبت جهانی سایت‌های تاریخی نیز در تلاشیم تعدادی از بنادر را در یک پرونده برای ثبت جهانی ارسال کنیم.
معاون میراث‌فرهنگی کشور گفت: میراث ناملموس متعلق به مردم است و دولت نباید در آن دخالت کند. در مواردی دولت می‌تواند برای ظرفیت‌سازی وارد عمل شود اما هر تعداد پرونده از سوی تشکل‌های غیردولتی در زمینه میراث ناملموس به وزارتخانه برسد مورد حمایت قرار میگیرد.
طالبیان در خصوص توانمندسازی تشکل‌ها نیز افزود: آمادگی داریم در رابطه با هر موضوعی که تشکل‌ها پیشنهاد دهند زمینه برگزاری کارگاه فراهم شود.
وی به موضوع یگان حفاظت میراث‌فرهنگی نیز اشاره کرد و گفت: میراث‌بان می‌تواند تعداد زیادی از سمن‌ها را معرفی و برای آن‌ها کارت صادر کند. شورای عالی میراث‌فرهنگی نیز اگر این روند را تصویب کند، بخش زیادی از مردم می‌توانند در یگان حفاظت مشارکت کنند.
طالبیان به نقش سمن‌ها در تعیین حریم محوطه‌های تاریخی نیز اشاره کرد و گفت: سمن‌ها می‌توانند در زمینه تعیین حریم به ما کمک کنند و اگر طرح تنظیم حریم را تهیه و به وزارتخانه ارائه دهید، قطعا از آن حمایت کرده و برای واگذاری امور اقدام خواهیم کرد.
گفتنی است اختتامیه نشست نشست سمن‌های حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی پس از برگزاری جلسه هیئت رئیسه شورای هماهنگی تشکل‌های غیردولتی سه گانه از سراسر کشور، برگزار شد و دکتر فلاحی مدیرکل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، دکتر پوستی رییس شورای اسلامی شهر اردبیل و دکتر ندایی معاون سیاسی استانداری اردبیل در این آیین حضور یافتند.
در این مراسم بابک مغازه‌ای مسئول کمیته توانمندسازی شورای هماهنگی و طراح محتوایی نشست سمن‌ها در رابطه با کار میدانی انجام شده در سه روز گردهمایی تشکل‌ها در اردبیل توضیح داد و از مدیران خواست با کمیته اجرایی تشکیل شده برای فعالیت تشکل‌ها در زمینه احیای بافت تاریخی اردبیل همکاری کنند.
به گفته مغازه‌ای، شهر اردبیل قرار است در سال ۲۰۲۳ پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو باشد و نیاز است بستر لازم برای خدمات گردشگری در بافت تاریخی این شهر فراهم شود که در این راستا شورای هماهنگی آمادگی کامل برای همکاری دارد.
