شنبه, ۲۱ مهر, ۱۴۰۳

نقش برجسته «کورنگون» در مسیر نابودی 

0 انتشار:

علی‌اصغر نوروزی؛

باستانشناس و عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری/

صدای میراث: ایلامی‌ها حکومت خود را در بیش از دوهزار و هفتصد سال قبل از هخامنشیان تأسیس کردند و عجیب است که ملتی باسواد و صاحب نگارش بودند.

حدود چها هزار سال پیش، همزمان با نقش برجسته کورنگون در شهرستان‌های ممسنی و رستم فارس، نخستین و گسترده‌ترین حکومت فراگیر جهان در جنوب غرب ایران و توسط آن‌ها تأسیس شد.

ایلامی‌ها و حکام ایلامی بر اساس شواهد کاوش شده مردمی دین مدار بودند و هرچه از ایشان کاوش شده است بیشتر معبد بوده تا کاخ شاهان! شاخص‌ترین این معابد نیز اثر جهانی چغازنبیل در خوزستان است. علاوه بر این ایلامیان معابدی در فضاهای طبیعی و‌ کوهستان‌ها برای برگزاری آیین‌های مذهبی داشتند که «کورنگون» یک نمونه قدیمی‌تر و «کول فرح» در ایذه نمونه جدیدتر آن است.

نقش برجسته ایلامی «کورنگون » یکی از مهمترین نقوش برجسته باستانی کشور است از چند منظر:

۱- از نظر قدمت که در شمار قدیمی ترین نقش برجسته های ایران است .

۲- از نظر مضمون حاوی یک‌صحنه‌نیایش و گردهمایی خدایان و انسانهاست و قداست و معنویت روح‌خاصی به این اثر بخشده است که گویی هر بازدید کننده ای را با یک با بازدی محسور کرده و تحت تأثیر قرار می‌دهد.

۳- از نظر هنری طراحی، ترکیب و اجرا یک تابلو هنری بی نظیر  فراتر از زمان خود و اثر طبیت گرایانه و ملهم از آیین ها و اسطورها و جهانبینی ساکنین قریب چها هزار سال پیش این‌منطقه از ایران است.

این اثر  چندی است ناجوانمردانه و‌نا آگاهانه مطمع نظر جویندگان گنج های خیالی شده است و هر دم حفار تازه نفسی گوشه‌ای از آن را می‌کاود  یا قطعه‌ای از سنگش را می‌شکند.
مدتی است بصورت جسته گریخته و به خاطر اهمیت این اثر مشغول انجام مطالعاتی از منظر یک باستانشناس‌ ایرانی بر روی این نقش برجسته هستم. در همین راستا برای تکمیل مطالعات بصری و انتشار نتایج مطالعات با انجام یک هماهنگی مقدماتی اداری در قالب یک سفر نوروزی در تاریخ نهم فروردین‌ماه جاری به عنوان یک پژوهشگر عادی به محل شهرستان رستم مراجعه نمودم، قصد داشتم با تاریک شدن هوا و بخاطر فرسایش شدید نقش برجسته با استفاده از شرایط خاص نوری، تصاویر فنی از نقش تهیه کنم. از اداره میراث‌فرهنگی شهرستان با ترسیم شرایط و حساسیت‌های محلی، کسی حاضر به همراهی با من نشد که چون بازدید در چارچوب اداری نبود کاملا حق با آن‌ها بود و حتی بنده را نیز از این کار نهی کردند.

عکاسان نورآبادی نیز از همراهی و عکاسی فنی بخاطر حساسیت‌های محلی عذر خواستند و لاجرم تصمیم گرفتم با تهیه چند عکس معمولی در وسط روز محل را ترک کنم. در حال عکاسی از حفاری‌های غیرمجاز و تخریب‌ها و دستکاری‌های بنیان‌افکنانه و بعضاً بسیار تازه اثر بودم که ظاهراً با تماس شهروندان و دادن نشانی من از میان معدود بازدیدکنندگان دیگر اثر، این بار توسط نیروی انتظامی محل مورد بازخواست قرار گرفتم که «چرا از میان این همه اثر کشور  کورنگون؟!!» و متاسفانه شرایط به گونه‌ای شد که با ناراحتی منطقه را ترک کردم.

استان فارس در گوشه ایران دریایی بیکران از آثار باستانی است که توجه و مدیریت بسیار بیشتری را می‌طلبد. اگر فردا در جهان علم جانشینی برای نفت کشف شود آنگاه آثار باستانی یک کالای استراتژیک و یک سرمایه تمام نشدنی برای کشور است، نوعی کالا که مشتریانش تنها برای دیدن جایگاه آن حاضرند هزینه پرداخت کنند و نه برای کندن و خریدن و یا بارکردن آن!

شاید ثروت سرشار کشاورزی فارس باعث غفلت استان از آثار باستانی شده است اما با روند خشکسالی های اخیر بر اهمییت بخش گردشگری و  مدیریت کانون های گردشگری افزوده خواهد آمد. اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان فارس  و هیچ مدعی دیگری بدون  همکاری و همیاری سایر ادارات استان بضاعت حفاظت، مطالعه و معرفی آثار تاریخی  و فرهنگی این خطه را ندارد و میراث فرهنگی فارس و استانهای بزرگ مشابه نیازمند تاسیس قطبهای اداری قوی چند گانه ای در چهار گوشه ی استان هستند . و اگرنه چرا باید نقوش باستانی قریب چهار هزار ساله بدون هیچ محافظتی در زیر پای بازدید کنندگان و حفره‌های متعدد  و هر ساله گنج‌یابان رها باشد به گونه‌ای که باستان‌شناس و پژوهشگر رسمی وزارتخانه یا حتی یک گردشگر و علاقمند عادی در روز روشن از بازدید و عکاسی ساده یک اثر باز بماند یا بترسد.

«کورنگون » به تنهایی آنقدر مهم است که یک پاسگاه و رده حفاظتی داشته باشد.از طرف دیگر هزینه نصب سامانه حفاظت الکترونیک برای این اثر و آثار مشابه بسیار نا چیز تر از هزینه های حفاظت و نگهداری انسانی است. در شرایط موجود بزودی نقش برجسته مذکور که در لبه کوه و در کنار پرتگاهی مخوف بخاطر ماهیت بلوک‌بندی طبیعی خاک و صخره و شکستن و جابه‌جا کردن  و سست شدن بنیان قطعات مجاور نقش، ناباورانه فرو خواهد ریخت.

در صورت عدم انجام حفاظت و مرمت و محافظت فیزیکی و محوطه سازی و مانع گذاری نابودی اثر اجتناب ناپذیر خواهد بود و قبل از این اتفاق ناگوار یا اقدامات اساسی در حیطه این اثر انجام پذیرد و یا به ناچار با استفاده از ابزار دقیق و ماشین آلات سنگین نقش برجسته قبل از نابودی از کوه جدا شده و در موزه ای نگهداری و به نمایش گذاشته شود و تنها ماکت اثر در محل نصب گردد.

print

لطفا دیدگاه خود را ثبت کنید