مریم جلیلوندفرد؛
خبرنگار/
صدای میراث: بافت تاریخی شیراز بالاخره از دهان شیر بیرون کشیده شد و ظهر امروز پس از بیش از ۱۸ سال کشمکش بر سر تخریب و نجات در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.
بافت تاریخی شیراز با وسعت ۳۶۰ هکتار بیش از ۱۸ سال است که در دولتهای مختلف با تخریب مواجه شده است و بناهای تاریخی بسیاری در این بافت از میان برداشته شدند تا صاحبان زر و زور بتوانند به جای آنها پاساژ و مغازه و ساختمانهای اداری و نوساز احداث کنند.
به گزارش صدای میراث، عاملان تخریب بافت تاریخی شیراز که بشترشان با هدف سوداگری اقدام به خرید یا تخریب خانههای تاریخی و حتی به صورت سازمان یافته به جان این بافت ارزشمند که قدمت آن زمانی به دوران سلجوقی و بعدتر با ویران سازی خانهها به دوره زندیه و قاجار رسید، افتاده بودند از لابیهای قوی نیز برخوردار بودند. همانها تاکنون اجازه ثبت ملی بافت تاریخی شیراز را گاه در پوشش خیابانکشی برای تسهیل دسترسی به حرم شاهچراغ (ع) یا احداث بناهای تجاری زیر پوشش زائرسرا و … اجازه ثبت ملی و حفاظت از این بافت تاریخی ارزشمند را ندادند.
نبرد دو جانبه برای نجات یا تخریب بافت تاریخی شیراز
شبیخون به بافت تاریخی شیراز/تخریب ناگهانی بنای زندیه – قاجاریه
بازی دوباره با بافت تاریخی شیراز/تخریب یک خانه دیگر در همسایگی بنای قاجاری
خواب آشفته سوداگران
بافت تاریخی شیراز بیتردید در تمام این سالها قربانی سوداگری بود. تخریب این بافت البته از دهه ۶۰ آغاز شد و در دهه ۷۰ تسریع و در دهه ۸۰ شدت یافت. این سوداگری اما پس از گذشت ۴ دهه و با تلاش و پیگیریهای مدنی و رسانهای نجات یافت و صبح امروز به ثبت ملی رسید. کاری که باید دو دهه قبل اتفاق میافتاد.
همانزمان که بافت تاریخی شهر یزد در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت، مسئولان وقت سازمان میراث فرهنگی با التماس از دستگاهها و مدیران شهر شیراز میخواستند که از تخریب و تداوم تخریب این بافت ارزشمند خودداری و از آن جلوگیری کنند. آنها معتقد بوند که بافت تاریخی شهر شیراز می توانست در صورت توقف تخریبها دومین بافت تاریخی ایران برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو باشد. چون برغم تما آن تخریبها همچنان واجد ارزشهای ثبت جهانی بود. اما گوش شنوا نبود و لجبازی و سوداگری ارجح بر حفظ یکی از مهمترین بافت های تاریخی کشور بود که می توانست دومین بافت ثبت جهانی شده ایران باشد.
حالا در دولت سیزدهم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی توانسته است بافت تاریخی شیراز را از دهان شیر بیرون بکشد و تمامی سوداگران را از تخریب این بافت ارزشمند برای ثروتاندوزی و لجبازی با هویت تاریخی این کشور ناامید کند. بافت تاریخی شیراز ثبت ملی شده است و دیگر هرگونه اقدام عمرانی در آن ممنوع است و سوداگران در صورت تخریب حتی یک بنا در این بافت ذیل قانون مجازات اسلامی قرار میگیرند و تنبیه میشوند.
تلاش مداوم برای حفظ بافت تاریخی شیراز
علی دارابی، قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدست و معاون میراثفرهنگی کشور است. او که گفته میشود تلاش بسیاری برای جلوگیری از تخریب بافت تاریخی شیراز انجام داده است هیچگاه حاضر نشده است از جزئیات این تلاشها با رسانهها سخن بگوید.
سرانجام اما پس از بیش از ۱۸ سال کشمکش مداوم در دولتهای مختلف، میخ آخر بر تابوت تخریب بافت تاریخی شیراز کوبیده شد و از این پس هیچ فرد و دستگاهی قادر به تعرض به میراث ملی کشور براساس قوانین مرتبط با میراث فرهنگی و قانون مجازات اسلامی نخواهد بود.
علی دارابی حالا در متنی که در صفحات مجازی خود منتشر کرده است، جزئیات ثبت ملی بافت تاریخی ۳۶۰ هکتاری شیراز را اینچنین توصیف کرده است:
«١ ـ محدوده بافت تاریخی شیراز شاهدی برجسته از ساختار شهرسازی دوره زندیه است، شیراز پایتخت منحصر بفرد ایران از دوره زندیه است و با توجه به کمبود شواهد از معماری و شهرسازی دوره زندیه ثبت ملی محدوده بافت تاریخی شیراز بسیار حائز اهمیت است.
٢ ـ این محدوده با توجه به شواهد برجسته معماری و شهرسازی دوره زندیه، برخوردار از ظرفیتی ویژه برای قرارگیری در فهرست میراث جهانی یونسکو است و این امر اهتمام وزارت را برای ثبت ملی این اثر دوچندان کرد.
۳ ـ محدوده بافت تاریخی شیراز علاوهبر آثار دوره زندیه، دارای شواهدی ارزشمند از دوره صدر اسلام، دوره صفویه و قاجار و برخوردار از یکپارچگی و اصالت کمنظیری در میان بافتهای تاریخی شهری ایران است، ثبت ملی این محدوده کمک شایانی به حفاظت این اثر در آینده خواهد کرد.
۴ ـ عرصه یکپارچه محدوده بافت تاریخی شهر شیراز به میزان ٣۶٠ هکتار، حسب درخواست صاحبنظران، سازمانهای مردمنهاد و کارشناسان ذیربط و درخواست مقامات عالی اجرایی استان فارس، برخوردار از جنبه عمومی و شأن ملی برای ثبت است.
نتیجه آن که محدوده بافت تاریخی شهر شیراز به موجب معیار ١، ٢، ٩، ١٢ معیارهای کلی ثبت، واجد ثبت ملی شناخته شد.»
