«نوروزنامه؛ دوازده رساله نوروزی» منتشر شد

پایگاه خبری صدای میراث: کتاب «نوروزنامه؛ دوازده رساله نوروزی» به تصحیح و تعلیق، حبیب اله اسماعیلی پژوهشگر و کارشناس تاریخ توسط انتشارات «نگارستان اندیشه» منتشر شد. این کتاب ۱۷۰ صفحه است و در نخستین چاپ خود ۲۵۰ هزار تومان قیمت خورده است و موضوع آن نوروز و آیین های آن در دوره های مختلف تاریخی است.

حبیب اله اسماعیلی درباره انتشار کتاب خود به صدای میراث گفت: نوروز از دیرپاترین آیین‌های ایرانی است که از پس قرون متمادی، در انطباقی هنرمندانه با شرایط گوناگون تا امروز تداوم داشته است لیکن در این گذشتۀ پر فراز و نشیب، تفسیری واحد نداشته و دست کم می‌توان سه تفسیر از نوروز را به تناسب «روزگار ساسانی»، «روزگار پیشاصفوی» و «عهدصفوی» برای آن برشمرد. از چنین منظری، در اثر حاضر بازخوانی دوازده رساله نوروزی که هرکدام بازنمایی تفسیرهای متفاوت از نوروز هستند مد نظر قرار گرفته است؛ در متنی منتسب به روزگار ساسانی، متون و منابع ادبی و تاریخی بعد از اسلام، نوروزنامه‌های عهد صفوی و نوروزنامه‌های نوشته شده در فرارودان تفسیرهای مختلف از نوروز ارائه می‌شود.

این پژوهشگر و کارشناس تاریخ افزود: سنن و آیین‌های نوروزی به سبب کارآمدی گاهشماری در سنت‌های اداری ایران زمین با سال مالی رابطه وثیقی داشته و‌ لذا از هرسو که به چهار کارکرد اداری، کشاورزی، اساطیری و آیینی نوروز بنگریم به مهمترین کارکرد آن یعنی سال مالی می‌رسیم.

نویسنده کتاب نوروزنامه افزود: آنچه در ایران به عنوان نوروزنامه شناخته می‌شود، با محتوای نوروزنامه های نوشته شده در فرارود تفاوت قابل توجه دارد.

حبیب اله اسماعیلی گفت: در این کتاب مقدمه‌ای وجود دارد که حاصل کاوش‌های اخیر است که مشخص می کند، نوروز از کهن‌ترین ادوار تاریخی در زندگی این منطقه وسیع فرهنگی که باید جغرافیای آن را بسیار گسترده در نظر گرفت حضور داشته است.

او افزود: پدیده نوروز همواره با موضوع زندگی پیوند خورده؛ هم از جنبه تنظیم سال مالی، هم سال زراعی و هم ایام کوچ. همچنین ارتباط نزدیکی با مهرگان و الگوی ییلاق و قشلاق مردمان کوچ‌رو دارد. در نهایت، تفسیرهای فلسفی، هستی‌شناختی و دینی نیز به آن افزوده شده و همواره تداوم یافته است.

نویسنده کتاب نوروزنامه؛ دوازده رساله نوروزی گفت: خواننده این رساله‌ها نباید صرفاً بر محتوای علمی آنها تمرکز کند. بلکه باید بیشتر از منظر فرهنگی و اندیشه‌ای به این موضوع توجه کند. در این متون، گونه های فهم متفاوت از نوروز مشاهده می‌شود. یک گونه فهم ایرانی که در مقدمه به تفصیل شرح داده شده است و ابتدا به متنی از دوره ساسانی  توجه شده که تقارن نوروز با روزهای بزرگ را به اقتضای اندیشه آن دوران نشان می دهد.

اسماعیلی افزود: همچنین درمتون بعد از اسلام از جمله در آثاری مانند عجایب المخلوقات، نوروزنامه منسوب به خیام، و متون نوشته شده در دوره صفوی گونه های دیگری از فهم از نوروز را شاهدیم. این فهم متفاوت در نوروز نامه های فرارود نیز دیده می شود. در رساله‌های نوروزنامه ماوراءالنهر، نوروز از روز یکشنبه آغاز می‌شود که متأثر از سال شمار لاتین است. سپس به تلفیق نوروز با روزهای هفته پرداخته می‌شود. مثلاً اگر نوروز با شنبه مقارن شود چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ یا با یکشنبه چه پیامدهایی دارد؟ این موارد عمدتاً فاقد محتوای علمی هستند و بیشتر در حوزه باورهای اساطیری جای می‌گیرند. علاوه بر این، تقویم دوازده حیوانی نیز به آن افزوده می‌شود که هم در تقویم ایرانی و هم در تقویم منطقه فرارود (ماوراءالنهر) حضور دارد و این نکات کلیدی، اهمیت این متون درباره نوروز را نمایان می کند.