مجتبی گهستونی؛
روزنامه نگار و فعال میراث‌فرهنگی/
صدای میراث: برغم آن که گفته می‌شود سابقه فعالیت تشکل‌های مردم‌نهاد حدود ربع قرن قدمت دارد، اما با نگاهی به تاریخ تشکیل انجمن‌های مردم نهاد پی می‌بریم که این دیرینه‌گی در حدود ۹۰ سال سابقه دارد. در دهه‌های سی تا پنجاه است که فعالیت‌ها در انواع گوناگون انجمن‌ها بیشتر شد. اما در سال‌های بعد به دلیل وقوع انقلاب اسلامی و حتی جنگ تحمیلی عراق بر علیه ایران، موضوع تکامل انجمن‌ها با وقفه مواجه شد. اوایل دهه هشتاد بود که بار دیگر زمزمه تشکیل انجمن‌ها برای مشارکت مدنی آغاز شد. با تشکیل سازمان ملی جوانان، زمینه مشارکت قشری خاص از جمعیت ایران برای فعالیت در حوزه‌های مختلف بوجود آمد. با روی کار آمدن دولت‌های مختلف، کمتر شنیده شد که دولت‌ها از میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به صورت خاص سخن بگویند و توجه به آن را در دستور کار ویژه قرار دهند. از دولت دهم تاکنون، دولت‌ها با سر دادن شعارهای گردشگری سعی کردند نظر بسیاری را به خود جلب کنند. اما دیری نپایید که دولت، گردشگری را به بهانه‌ای برای رونق اقتصادی به هر قیمتی تبدیل کرد. این در حالی است که در گردشگری توجه به فرهنگ، آموزش شهروندی، مدنیت، تغییر در دیپلماسی، توسعه پایدار و… ضرورت دارد.
شان تشکل‌ها تقلیل نیست؛ ارتقاء است
نیما آذری، مدرس جغرافیای طبیعی و گردشگری درباره آنچه که گفته می‌شود در دور جدید فعالیت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، قرار است دفتر امور مجامع و تشکل‌ها تقلیل جایگاه بیابد و به زیرمجموعه روابط‌عمومی آن وزارتخانه افزوده شود، به صدای میراث گفت: در مورد تشکل‌های مردم‌نهاد در وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و چالش‌هایی که پیش رو است به نظر می‌رسد این وزارتخانه هنوز اهمیت و جایگاه سازمان‌های غیردولتی مردم‌نهاد را درک نکرده است و امور مربوط به تشکل‌ها توسط بخش دولتی و کارشناسی‌های درونی آن وزارتخانه پیش می‌رود.
او گفت: بیشتر مشاهده می‌کنیم یکسری قوانین جاری می‌شود که حالت حراست به خود می‌گیرد، اما گاهی همین قوانین به سادگی نادیده گرفته می‌شوند و در حوزه میراث‌فرهنگی، تخریب‌هایی صورت می‌گیرد و کاربری‌ها و حریم آثار تاریخی را تحت‌الشاع قرار می‌دهد.
نیما آذری افزود: در چنین شرایطی وزارتخانه و ادارات کل استانی به کارشناسان خود متکی می‌شوند و نقش بازوی اجرایی-تفکری تشکل‌ها را که می‌توانند اتاق فکر وزارت میراث‌فرهنگی باشند نادیده گرفته یا کمرنگ می‌کنند.
به گفته آذری، وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خیلی به نقش نظارتی و دیده‌بانی تشکل‌ها واقف نیست و گاهی آگاهانه آن‌ها را پس می‌زند.
وی افزود: گاهی مشاهده می‌شود مجموعه‌ای از اداره میراث‌فرهنگی و یا حتی وزرات میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به سمت‌وسوی خاص گرایش پیدا می‌کنند و عملا فعالیت یک سیستم دولتی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. در چنین شرایطی است که تشکل‌ها باید نقش نظارتی و نگاهبانی خود را ایفا کنند.
مدیر موسسه طبیعت افزود: گردشگری مانند یک شمشیر دو لبه است. می‌تواند هم سود و هم زیان داشته باشد. یا حتی می‌تواند بهره‌وری و تعارض‌هایی داشته باشد. بستگی دارد از چه زاویه‌ای به گردشگری نگاه شود. در گردشگری اگر اصول مورد توجه قرار گیرد توسعه پایدار رخ می‌دهد و افزایش استاندارها و کیفیت خدمات را به دنبال خواهد داشت.
آذری یادآوری کرد: وقتی نقش تشکل‌های مردم‌نهاد در یک فضایی که می‌تواند همراه با تعامل باشد به عنوان نگاهبان و حفاظت کننده نادیده گرفته شود، خیلی سریع منابع از دست می‌رود.
وی تاکید کرد: لازم است که در حوزه تشکل‌های مردم‌نهاد در سطح بالا از درون وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، شاهد فعالیت یک اداره کل سیاستگذار، ناظر و تسهیل‌گر بود.
عضو شورای برنامه‌ریزی آموزشی کمیته ملی اکوتوریسم گفت: فکر کردن در حد اینکه اداره کل امور مجامع و تشکل‌ها به زیرمجموعه اداره کل روابط‌عمومی برود، یعنی تقلیل نقش تشکل‌ها و این مهم به هیچوجه پسندیده نیست.
نیما آذری تاکید کرد: اگر این تقلیل صورت بگیرد دیگر دسترسی‌ها به منابع سیاستگذار همچون شخص وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هم از دست می‌رود.
او افزود: وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی باید بپذیرد که در کنار هتل‌ها، آژانس‌ها، اقامتگاه‌های بومگردی و موسسات آموزشی به تشکل‌های مردم نهاد هم نیاز دارد.
