صدای میراث: دفتر ثبت آثار تاریخی در سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری از ارایه نقشههای بازنگری حرایم آثار تاریخی به دفتر حفظ و احیاء بافتها، بناها و محوطههای تاریخی که وظیفه حفاظت از بافتها و بناهای تاریخی کشور را دارد امتناع میکند.
این دفتر حتی حاضر نیست نقشه حرایم بازنگری شده آثار و محوطههای تاریخی را در اختیار تعیین کنندگان حرایم اولیه آثار تاریخی کشور قرار دهد تا آنها متوجه تغییرات صورت گرفته در بازنگری حریم آثار تاریخی شوند.
سامان توفیق مدیر پروژه غار-دژ اسپهبد خورشید در گفتوگو با صدای میراث گفته است که برای دریافت نقشههای بازنگری شده حریم این اثر ثبت ملی شده به دفتر ثبت آثار تاریخی مراجعه کرده اما مسئولین و کارکنان این دفتر از در اختیار قراردادن نقشه بازنگری شده حریم غار-دژ اسپهبد خورشید برای اطلاع از تغییرات ایجاد شده در بازنگری نقشه اولیه خودداری کردهاند.
او به نامهنگاریها، تماسهای مکرر و مراجعه حضوری خود به اداره میراثفرهنگی استان مازندران و دفتر ثبت آثار تاریخی در معاونت میراثفرهنگی کشور به منظور اطلاع در تغییرات ایجاد شده در حریم اولیه غار اسپهبد خورشید و مشاهده نقشه بازنگری شده حریم اسپهبد خورشید خبر داد و گفت: برغم این که سازمان میراث فرهنگی اطلاع داشت که نقشه حریم غار اسپهبد خورشید توسط من تهیه شده است آقایان حتی یکبار هم نظر بنده را برای بازنگری نقشه تعیین حریم اسپهبد خورشید نخواستند.
اعتراض به رفتار دفتر ثبت آثار تاریخی در پنهان نگاهداشتن نقشه بازنگری شده حرایم آثار تاریخی اما تنها محدود به سامان توفیق و پروژه غار-دژ اسپهبد خورشید نیست و به نظر میرسد دفتر ثبت آثار تاریخی به دلیل دستکاری شدن برخی از حرایم آثار تاریخی در طرح بازنگری، کوچک کردن بخشی از حرایم و حتی خارج کردن برخی آثار تاریخی و فعالیتهای صنعتی از نقشه حریم آثار تاریخی از در اختیار قرار دادن نقشههای بازنگری شده حریم آثار تاریخی به اشخاص و دفاتر ذیربط که حفاظت از آثار تاریخی کشور را برعهده دارند خودداری میکند.
پیگیریهای صدای میراث مشخص کرده است که آن دفتر حتی از ارسال بخش زیادی از نقشههای حرایم بازنگری شده آثار و ابنیه و محوطههای تاریخی به دفاتری که وظیفه حفاظت از آثار تاریخی را در زیرمجموعه سازمان میراثفرهنگی دارند نیز خودداری کرده و تنها بصورت موردی چند پرونده را از سال ۹۲ تاکنون در اختیار دفتر حفظ و احیای بافتها، بناها و محوطههای تاریخی در سازمان میراثفرهنگی قرار داده است.
این اتفاق در شرایطی افتاده است که دفتر حفظ و احیاء بافتها، بناها و محوطههای تاریخی، وظیفه حفاظت از آثار تاریخی کشور را برعهده دارد و باید در جریان حریم بازنگری شده آثار تاریخی قرار بگیرد تا اگر قرار شد، پروژهای در بافتهای تاریخی یا در حریم آثار و ابنیه و محوطههای ثبت ملی شده کشور انجام شود در جریان تغییرات صورت گرفته در نقشه حریم آثار تاریخی کشور قرار داشته باشد و از انجام پروژههایی که آثار تاریخی را تهدید میکنند جلوگیری کند.
بررسیهای صدای میراث همچنین مشخص کرده است که دفتر ثبت آثار تاریخی در بازنگری حریم آثار تاریخی اقدام به خارج کردن بخشهایی از حرایم آثار و محوطههای تاریخی کرده است. به عنوان مثال در شهر کرمان و در ماجرای تعیین حریم موزه صنعتی آن شهر، اتفاق جالبی در دفتر ثبت آثار تاریخی افتاده است. روبروی موزه صنعتی شهر کرمان دو سردر تاریخی در کنار یکدیگر قرار داشت که سازمان میراثفرهنگی بر حفظ هر دو سردر اصرار داشت، اما در نقشه بازنگری شده یکی از سردرهای تاریخی از حریم اثر خارج میشود و آن دیگری باقی میماند. در حالی که هر دو اثر کنار یکدیگر قرار داشتند و باید هر دو حفظ میشدند.
در ماجرای باغ فردوس شهر تهران نیز که اکنون موزه سینما در آن قرار دارد گفته میشود، حدود ۶۰ درصد از این باغ ثبت ملی شده کشور نیز از نقشه تعیین حریم بیرون گذاشته شده که با توجه به افزایش روزافزون قیمت زمین در شهر تهران، خود اتفاقی قابل تامل است.
دفتر ثبت آثار تاریخی اما از سال ۹۲ تاکنون خود را متعهد به واگذاری نقشههای بازنگری حرایم آثار تاریخی به برخی مجموعههای دخیل در حفاظت از آثار تاریخی کشور خودداری کرده و حتی کارکنان آن دفتر نیز پاسخ درستی به مراجعین ذیربط برای دانستن حجم تغییرات در حریم آثار تاریخی نمیدهند و تلاش دارند براساس آنچه برخی فعالان حفاظت از آثار تاریخی به صدای میراث گفتهاند، نقشههای حرایم بازنگری شده را پنهان نگاه دارند تا نه تنها دفتر حفظ و احیای بافتها، بناها و محوطههای تاریخی کشور که حتی تدوینکنندگان نقشه حریم آثار تاریخی نیز نتوانند نسبت به تغییرات انجام شده یا در صورت دستکاری شدن نقشه حریم آثار تاریخی به بازنگری حرایم اعتراض کنند و در جریان اتفاقاتی که در ماجرای بازنگری حریم آثار تاریخی افتاده است قرار بگیرند.
پنهان کردن نقشه بازنگری حرایم آثار تاریخی در دفتر ثبت آثار تاریخی و فرهنگی و امتناع از در اختیار قرار دادن نقشه بازنگری حریم این آثار موجب شده است که سامان توفیق باستانشناس و مدیر پروژه غار-دژ اسپهبد خورشید که نقشه حریم این اثر ثبت ملی شده کشور را با هدف خروج معادن متعدد از حریم این اثر تدوین کرده است به صدای میراث بگوید: در صورتی که دفتر ثبت آثار تاریخی تا قبل از پایان سال ۹۷ نقشه بازنگری شده حریم اسپهبد خورشید را اعلام نکند، ناچار به رسانهای کردن موضوع تعیین حریم اسپهبد خورشید میشوم و بیش از این دیگر در حفاظت از اثر ثبت ملی شده غار-دژ اسپهبد خورشید سکوت جایز نیست.
مدیر پروژه غار-دژ اسپهبد خورشید تاکید کرد: چندین بار با نامهنگاری و حتی تماس گرفتن با دفتر ثبت آثار تاریخی و کارکنان این دفتر خواستم تا نقشه بازنگری شده تعیین حریم اسپهبد خورشید را نشان بدهند تا مشخص شود چه اتفاقی برای حریم این اثر افتاده است اما آنها هیچ توجهی به این درخواست نکردند. بنابراین باید بدانند وقتی راه را به اشتباه میروند و به مصالح کشور و آثار تاریخی زیان میرسانند، رسانهها و خبرنگارانی نیز هستند که دلسوز آثار تاریخی کشور باشند.
به گفته سامان توفیق، اگر نقشه بازنگری شده در دفتر ثبت آثار تاریخی مشکل نداشت و دستکاری نشده بود تا به حال این نقشه در اختیار بنده که مدیر پروژه اسپهبد خورشید و تهیه کننده نقشه حریم این اثر بودم قرار میگرفت.
او با اعتراض به اقدام دفتر ثبت آثار تاریخی در سازمان میراثفرهنگی در پنهان نگاه داشتن نقشههای بازنگری شده حریم آثار تاریخی گفت: بنده به عنوان مدیر پروژه غار-دژ اسپهبد خورشید به شورای تامین استان میروم و از من جواب میخواهند و میپرسند چرا تابلوها نصب نشده و معادن تعطیل شده است؟ چه جوابی باید به آنها بدهم؟ اولین سوال این است که شما مگر نقشه حریم را شما تهیه نکردهاید، پس چرا کاری انجام نمیشود؟ در حالی که نمیدانند هنوز نقشه بازنگری شده حریم غار-دژ اسپهبد خورشید در اختیار خود من به عنوان مدیر پروژه اسپهبد خورشید قرار نگرفته است تا از تغییراتی که در این نقشه ایجاد شده است مطلع شوم.
این باستان شناس تاکید کرد: اگر نقشه بازنگری شده در دفتر ثبت آثار تاریخی دستکاری نشده و ایرادی ندارد چرا آنرا پنهان کردهاند و هر روز یک بهانه جدید برای در اختیار قرار ندادن نقشه حریم بازنگری شده اسپهبد خورشید میآورند؟
بازنگری در حریم آثار تاریخی کشور اگرچه در برخی موارد به افزایش مساحت حریم آٍار تاریخی منجر شده است اما در بسیاری موارد آنطور که برخی کارشناسان میراث فرهنگی به صدای میراث گفتهاند موجب کوچک شدن حریم آثار تاریخی به ویژه در شهرهایی شه است که قیمت زمین در آنها روز به روز در حال افزایش است. اکنون جای این پرسش باقی است که آیا بازنگری در حریم آثار تاریخی به حفاظت بیشتر از آنها انجامیده است یا نقشه حریم آثار تاریخی با دستکاری و کوچکسازی بر اثر فشارهای بیرونی یا به تشخیص کارشناسان دفتر ثبت آثار تاریخی مواجه شده است که دفتر ثبت آثار تاریخی همچنان به پنهان کردن نقشههای بازنگری شده و دور از دسترس قرار دادن آنها حتی برای دفتر حفظ و احیای بافتها، بناها و محوطه های تاریخی و مسئولان تهیه نقشههای حریم اصرار دارد؟