پنج شنبه, ۰۲ فروردین, ۱۴۰۳

کشف خمره‌های ساسانی هنگام حفر قبر در «کوره‌ سو» گمیشان/تدفین اموات در محوطه باستانی کوره‌سو ادامه دارد

0 انتشار:

ستاره حجتی؛

خبرنگار/

صدای میراث: دو خمره سفالی قرمز رنگ در تپه کوره سو در شهرستان گمیشان استان گلستان در نخستین روزهای مهرماه به شکل تصادفی و هنگام حفر قبر از سوی اهالی بومی منطقه کشف شد.

حبیب رضایی باستان شناس و کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان در این خصوص به صدای میراث می‌گوید: بلافاصله پس از مشخص شدن قسمت های فوقانی خمره اول توسط حفار قبر، موضوع برخورد با شی تاریخی به نیروی انتظامی و میراث فرهنگی شهرستان و استان گزارش شد و بلافاصله بازدید میدانی برای انجام کارشناسی، مستندنگاری و انتقال خمره و دیگر اشیای احتمالی در محل شروع شد.

او ادامه می دهد: پس از پاکسازی و خاکبرداری اطراف خمره که در قسمت غرب تپه کوره سو واقع بود، در فاصلۀ حدود ۴۰ سانتیمتری خمره  اول، بقایای خمره  سفالی دیگری نیز بدست آمد.

رضایی در مورد جزییات این حفره‌ها توضیح می‌دهد:  خمره سفالی نخست، در عمق ۸۰ سانتیمتری از سطح زمین های اطراف بدست آمد و دارای رنگ قرمز، تزئینات خطوط درهم، پخت مناسب و ارتفاع حدود ۱ متر است که دارای کف مخروطی بوده و در محلی که احتمالا در زمان استفاده کنده شده بود، بصورت کاملا عمودی و ایستاده قرار داشت و درپوشی از سنگ رسوبی مسطح بر روی آن قرار داشت.

به گفته او، داخل این خمره فاقد هرگونه اشیا و مواد فرهنگی بود و فقط مقدار کمی خاک و نمک موجود در آن، بخاطر شوره‌زار بودن خاک منطقه، درون آن وجود داشت. خوشبختانه این خمره سالم و فاقد شکستگی است. همچنین به فاصله  حدود ۴۰ سانتیمتر در جهت غرب خمره اول، خمره‌ای دیگر کشف شد که متأسفانه این خمره به دلیل قرارگیری در عمق بالاتر نسبت به خمره اول، در عمق ۵۰ سانتیمتری نسبت به سطح زمین و به دلیل فشارهای وارد شدهه به آن، دچار شکستگی و آسیب‌های فراوان بود. به طوری که به جز نیمۀ پایین ظرف، تمام قسمت‌های فوقانی شکسته و از محل اصلی خود جا‌به‌جا شده بود. خوشبختانه قسمت زیادی از قطعات آن در محل وجود داشت و قابل مرمت و بازسازی است.

رضایی افزود: این خمره نیز قرمز رنگ و دارای ابعاد مشابه خمره اول است. همچنین این اثر دارای تزیینات نقش کنده بصورت خطوط مواج در شانۀ ظرف بوده و از لحاظ فرم نیز کاملا مشابه خمره اول، دارای کفی مخروطی است. این خمره نیز به طور کاملا عمودی و ایستاده بدست آمد. اما به دلیل نبود درپوش و همچنین شکستگی‌های موجود، از خاک پر شده بود. در خاک موجود داخل خمره، قطعاتی از سفال‌های لعابدار قرون اولیه اسلامی، زغال، خاک حرارت دیده، بقایای استخوان جانوری، قطعاتی از شیشه و همچنین بقایای شی آهنی کاملا اکسید شده بدست آمد.

شباهت خمره‌های کوره سو با آثار ترنگ تپه و دیوار گرگان

او اضافه می کند: مطالعات تطبیقی خمره های مکشوفه در تپه کوره سو از نظر نوع تزئینات و فرم، نشان از شباهت این خمره ها با خمره های بدست آمده در لایه های ساسانی ترنگ تپه و همچنین قلعه های دیوار بزرگ گرگان داشته که نشان از ساسانی بودن خمره های کوره سو دارد. این خمره ها در طول دوره های تاریخی و حتی پس از آن در طی قرون متمادی، به عنوان ظروف مخصوص ذخیره ی آذوقه ی غذا، بخصوص غلات، حبوبات و حتی مایعات ساخته و مورد استفاده قرار می گرفته است. در حال حاضر، خمره های سفالی تپه کوره سو، پس از خاکبرداری، پاک سازی و مستندنگاری اولیه با رعایت شرایط حفاظتی به محل مخزن موزه  مردم شناسی گمیشان منتقل شد تا پس از سیر مراحل اداری، برای مستندنگاری دقیق و انجام عملیات مرمت به آزمایشگاه حفاظت و مرمت موزه ی باستان شناسی گرگان منتقل گردد و سپس در معرض دید عموم قرار گیرد.

ارزش تپه باستانی کوره سو

تپه کوره سو یکی از تپه های باستانی ارزشمند شهرستان گمیشان است که در سال ۱۳۸۲ خورشیدی به شماره  ۸۸۶۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. این تپه در ۴ کیلومتری شرق شهر گمش تپه و ۵/۱ کیلومتری شمال روستای ناردالی قرار گرفته و فاصلۀ آن با سواحل شرقی دریای کاسپین حدود ۱۲ کیلومتر است.

این تپه باستانی دارای ۴۵۰ متر طول و ۳۶۰ متر عرض بوده و دارای بیش از ۱۵ هکتار وسعت می باشد. در حالی که بیشترین ارتفاع این تپه نسبت به سطح زمین های اطراف ۵ متر ارتفاع است، ولی نسبت به آب های آزاد ۲۰ متر پایین تر قرار دارد.

به جز بررسی میدانی سطحی و تهیه پرونده ثبت اثر در سال ۱۳۸۲ خورشیدی که از سوی دفتر ثبت آثار اداره کل میراث فرهنگی استان گلستان صورت گرفت، هیچ گونه مطالعه و فعالیت پژوهشی دیگر در خصوص این محوطه باستانی  صورت نگرفته است.

تپه  باستانی ارزشمند کوره سو آثاری از دوران ساسانی تا قرون میانی اسلامی را در خود جای داده است و جزو آثار ثبت ملی کشور بوده و رعایت قوانین و ضوابط خاص حوزه میراث فرهنگی برای حفظ عرصه و حریم آن الزامی است. اما سالیان درازیست عرصه  آن به عنوان گورستان اهالی روستاهای اطراف مورد استفاده گرفته، که این اقدام سبب تخریب لایه‌های باستانی و بقایای معماری موجود در آن شده و صدمات جبران ناپذیری به این تپه باستانی وارد کرده است. تراکم پراکنش مواد فرهنگی سطحی محوطه، همچون قطعات سفال، شیشه و بخصوص آجرهای دوران مختلف ساسانی و اسلامی شواهدی فرهنگی هستند که بسیاری از این آثار در حین حفر قبر و پس از تخریب لایه های باستانی از بستر اصلی خود خارج شده و در سطح تپه پراکنش یافته است. گاهی نیز این حفر قبور، منجر به کشف و پیدایی ظروف سفالی و دیگر اشیای فرهنگی شده است. بنا به نظر کارشناسان با توجه به اینکه در بسیاری موارد این اشیا از بستر اصلی خود جا به جا شده است، دارای ارزش مطالعاتی پایینی خواهد بود.

محوطه‌های باستانی گلستان گورستان شدند

سالیان درازیست که استفاده از تپه های باستانی و عرصه های تاریخی جهت دفن اموات در استان گلستان تبدیل به امری مرسوم شده و متأسفانه عرصۀ بسیاری از این تپه ها برای دفن مردگان، مورد حفاری غیر مجاز قرار می گیرد که از شاخص ترین این محوطه‌های باستانی می توان به «ترنگ تپه» گرگان اشاره کرد که در ادبیات باستان‌شناختی دنیا دارای شهرت است و متأسفانه تا همین امروز به بهانۀ تدفین مورد حفاری قرار می‌گیرد که این حفاری‌ها هر روز ضربات و خسارات جبران‌ناپذیر به این آثار وارد می کند و برغم وجود حساسیت‌ها، تذکرات و همچنین قوانین بازدارنده  میراث فرهنگی در این خصوص، متأسفانه دستگاه‌های ذیربط، مسئولان شهری و روستایی و بومیان منطقه اهمیتی به آن‌ها نمی‌دهند.

print

لطفا دیدگاه خود را ثبت کنید