صفحه اصلی > تازه‌ترين‌ها و ميراث فرهنگی : افزایش ۱۰۰۰ هکتار به عرصه تخت جمشید با پایان کاوش های شهر پارسه | دروازه کوروش برای یادآوری فتح بابل ساخته شد | نتیجه کاوش های شهر پارسه چه بود؟

افزایش ۱۰۰۰ هکتار به عرصه تخت جمشید با پایان کاوش های شهر پارسه | دروازه کوروش برای یادآوری فتح بابل ساخته شد | نتیجه کاوش های شهر پارسه چه بود؟

صدای میراث: علیرضا عسکری چاوردی – مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید: پارسه شکوهمندترین شهر ایران باستان دارای دروازه ای زیبا همطراز با دروازه بابل بود. این دروازه در کهن ترین بخش شهر در فاصله سه کیلومتری غرب کاخ های تخت جمشید واقع است. کیفیت ساخت هنری، حجم، ابعاد فنی و روش ساخت بنا برابر با دروازه ایشتار بابل فاخر است. این دروازه در مسیر کاخ ها و بناهای سلطنتی بخش کهن شهر در همان آغاز عصر هخامنشی بنا شده است. این دروازه با آجر و خشت بنا شده است و سرتاسر نمای آن با آجرهای لعابدار رنگین مزیّن بوده است. آسمانه ای آبی سرتاسر پهنه دیوارهای آن را مزیّن ساخته بود که در این زمینه، گل های زیبای لوتوس و پَنل های ترکیبی حیوانی درخشش و شکوه تشریفات ورود به زیباترین شهر جهان باستان را صد چندان افزون کرده بود. مفاهیم هنری بکار رفته در موضوع این پَنل ها، بُن مایه های هندسی، گیاهی و حیوانی با ترکیبی از تنوّع نمادهای مشروع قدرت الهام گرفته از آفرینش اسطوره های کهن بین النهرینی به ویژه «ایزد مَردوک» بود.

حریم درجه یک تخت جمشید عرصه میراث جهانی می شود

در نتیجه ۱۷ سال کاوش و پژوهش باستان شناسی در شهر پارسه تخت جمشید از سال ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۳ و در قالب پروژه «از کاخ  تا شهر» چشم اندازی نوین از کهن ترین شهر پارسی ایران باستان گشوده شد. بخش های مهمی از این شهر تاریخی شناسائی شد و کشفیات این پروژه مطالعاتی بزرگ، چشم انداز حریم درجه یک تخت جمشید را تغییر داد. با کشفیات صورت گرفته باید ۱۰۰۰ هکتار به عرصه میراث جهانی تخت جمشید افزوده شود. بدین ترتیب بسیاری از حریم درجه یک تخت جمشید به عرصه این میراث جهانی تبدیل می شود. زیرا طی سالها بررسی میدانی و مستندنگاری، کاوش، بررسی ژئوفیزیک، خواندن خطوط میخی مکشوفه جدید از دروازه شهر پارسه و انجام آزمایش های متعدد از مواد مکشوفه باستانی در شهر پارسه همه مدارک مستند نگاری شده و امروز می توان حدود ۱۰۰۰ هکتار آثار باستانی مکشوفه جدید را به عرصه تخت جمشید افزود.

این افق جدید محصول مطالعات پژوهشی ۱۷ ساله اخیر نگارنده و پروفسور «پی یر فرانچسکو کالیری» به همراه گروه متخصصین و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه های ایرانی و اروپائی و کارشناسان پایگاه میراث جهانی تخت جمشید است که در تمام طول این سال ها با حضور مستقیم و غیر مستقیم بیشتر از ۵۰ متخصص به بار نشست و برای نخستین بار ارائه می شود. افق های تازه برای شهر پارسه تخت جمشید با این کشفیات گشوده می شود و به مرور جزئیات علمی و ارزش های تاریخی آن ها با هدف توسعه پایدار میراث جهانی تخت جمشید به جامعه ارائه می شود.

نتیجه ۱۷ سال کاوش در شهر پارسه چه بود؟

کشف تعدادی زیادی کاخ و بناهای دوره هخامنشی در حریم درجه ۱ تخت جمشید، کشف منطقه صنعتی هنرهای ظریفه کاخ های تخت جمشید به وسعت ۵۰ هکتار در شمال غربی تخت جمشید، کشف بخشی از پلان شهر پارسه و سیستم های آبیاری آن و سرانجام کشف دروازه شهر پارسه در بخش فیروزی که محدوده ای به وسعت ۶۰۰ هکتار آثار باستانی در آن قرار دارد همگی کشفیاتی بود که در سال های کاوش و مستندنگاری و پژوهش های باستان شناسی پدیدار شد.

دروازه زیبای شهر پارسه تخت جمشید، ساختمانی با جهت شمال غربی- جنوب شرقی است که حدود ۲۰ درجه از محور شرقی- غربی انحراف دارد. این دروازه ابعادی برابر با ۲۹٫۰۶ متر (شمال شرق- جنوب غرب) و ۳۹٫۰۷ متر (شمال غرب- جنوب شرق) داشت و از دیواری ستبر به عرض ۱۰٫۴۷ متر تشکیل شده است. فضای داخلی دروازه پارسه به ابعاد ۸ متر عرض و ۱۴٫۳۳ متر طول احداث شده است. مسیر دسترسی به این اتاق از طریق دو راهرو به عرض ۴٫۶۳ و طول ۱۲٫۲۴ امکان پذیر است. با کشف کتیبه های میخی بابلی و ایلامی و با توجه به کارکرد بنا نیز مشخص شد که دروازه پارسه یک دروازه یادمانی بوده است.

کوروش چگونه و چرا دروازه پارسه را ساخت؟

دروازه باشکوه شهر پارسه، در مقیاس وسیع تر طرح دروازه معروف ایشتار را در ۵۸۰ سال پیش از میلاد مسیح و حتی پیش از ساخت تختگاه تخت جمشید در دوره یکی از دو پادشاه نخستین پارسیان تکرار و همانزمان بنا شده است. هدف از ساخت این دروازه نیز به احتمال بسیار زیاد نشان دادن فتح شهر بابل در سال ۵۳۹ پیش از میلاد  در دوره کوروش بزرگ است. این بنا به طور کامل از آجر و خشت ساخته شد. نمای سرتاسر دیوارها با آجرهای لعاب دار تزئین و بخش پائین دیوارها دارای نقوش هندسی و گل است. آجرهای لعاب دار متعدد مکشوفه از آوارهای بنا نیز نشان می دهد که سرتاسر سطوح دیوارها با نقوش حیوانات اسطوره ای «گاو نر» و ترکیبی «موشخوشو» تزئین شده بود.

دروازه پارسه امکان دسترسی به باغ سلطنتی (پردیس) تخت جمشید را فراهم می کرد که شامل یک کاخ بزرگ بود و اکنون ویرانه های آن کاخ در محوطه «فیروزی ۵» موجود است. این دروازه یادمانی اما در همان دوران هخامنشی متروک شد. سپس در اثر یک زمین لرزه بزرگ تخریب و در دوره های بعد دیوارهای آن به غارت رفت.

با فتح بابل در سال ۵۳۹ قبل از میلاد مسیح، نخستین پادشاهان عصر هخامنشی بخش مهم نمادهای اسطوره‌ ای سرزمین بابل را به پارس انتقال دادند. نمادهایی نظیر نماد «ایزد مَرودک» معروف به موتیف «موشخوشو» بخش عمده ای از تزئینات معماری بنای این دروازه را تشکیل می داد. کوروش بزرگ در مهر استوانه ای معروف خود (استوانه کوروش) پیروزی و مشروعیت قدرت خود را در بابل مدیون این ایزد دانسته است و کشف این نماد اسطوره ای کهن در شهر پارسه تخت جمشید از شگفت انگیزترین کشفیات باستان شناسی اخیر دوره هخامنشی است.

امکان بازسازی دوباره دروازه شهر پارسه

این دستاورد بزرگ باستان شناسی حاصل هفده سال کاوش روشمند در یکی از مهمترین محوطه های باستانی شهر پارسه معروف به «تل آجری» است. به رغم تخریب شدید این محوطه باستانی، کاوش های روشمند بکار رفته در شناسائی سازه های معماری و مستندنگاری دقیق یافته ها، مسیر درک و تفسیر لایه نگاری روشن از ویرانه های باستانی برجای مانده این بنا را محقق ساخت. طراحی های فنی از نقش و نگاره ها و شناخت علمی فنون ساخت بنا همچنین امکان بازسازی نقش و نگاره ها و بازسازی شکل اصلی بنای این دروازه را در مقیاس واقعی ممکن می کند. سرانجام، بازسازی های سه بعدی این بنا، روش تفسیر علمی و تحلیل مستند از ارزش های فرهنگی – هنری یادمان دروازه با شکوه پارسه در «پردیس فیروزی» شهر پارسه را فراهم آورد.

این پروژه محصول همکاری های بین المللی بین دو کشور ایران و ایتالیا در حوزه میراث فرهنگی و روابط علمی بین دانشگاهی دو دانشگاه شیراز و دانشگاه بولونیا ایتالیا برای شناخت فرهنگ است. کاوش های باستان شناسی این محوطه به سرپرستی نگارنده از دانشگاه شیراز و دکتر «پی یر فرانچسکو کالیری» از دانشگاه بولونیا ایتالیا انجام شد. در این زمینه همکاری و پشتیبانی موسسات بین المللی هر دو کشور به ویژه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جمهوری اسلامی ایران و ارگان های وابسته به این وزارتخانه، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده باستان شناسی، وزارت امور خارجه ایران، معاونت میراث فرهنگی، اداره کل پایگاه های میراث جهانی به ویژه پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با همکاری طرف ایتالیائی، دانشگاه بولونیا ایتالیا، موسسه بین المللی مطالعات منطقه مدیترانه و شرق شناسی رم (ایزمئو)، بنیاد فلامینا راونا، شرکت آرته آکادی، وزارت امور خارجه ایتالیا و همکاری های بین المللی رم، شرکت لایت هاوس، بولونیا، دانشگاه اوربینو و دانشگاه شیراز است. در پایان اعلام می شود که در روند پیشرفت تکمیلی این پروژه بین المللی، تلاش برای امکان بازدید گردشگران از دروازه پارسه پس از تکمیل طرح مرمت و حفاظت آن ممکن خواهد شد.

admin

مقالات مرتبط