صدای میراث: گزارش کامل تخریب بافت تاریخی واقع در حریم درجه یک میدان نقش جهان صبح امروز تقدیم علی‌اصغر مونسان، معاون رییس‌جمهوری و رییس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری شد. رونوشت این گزارش همچنین برای پیگیری‌های بیشتر به معاونت میراث‌فرهنگی کشور و وزارت راه و شهرسازی نیز ارسال شده است.
محمد مهدی کلانتری، کارشناس ارشد مرمت و احیای بناهای تاریخی از دانشگاه علم و صنعت ایران، مدرس دانشگاه سوره تهران و دانشگاه معماری و هنر پارس تهران و البته دبیر پویش مردمی #نه_به_گذرآقانجفی در شبکه‌های مجازی صبح دیروز گزارش کامل تخریبهای بافت تاریخی میدان ثبت جهانی شده نقش جهان اصفهان را به سازمان میراث‌فرهنگی و علی اصغر مونسان رییس آن سازمان ارایه کرد.
گزارش کامل تخریبهای صورت گرفته در بافت تاریخی میدان نقش‌جهان اصفهان که در اختیار رییس سازمان میراث‌فرهنگی قرار گرفته است و نسخه‌ای از آن نیز برای سایت صدای میراث ارسال شد، بدین شرح است.
«در ابتدای آذرماه سالجاری پس از اطلاع از فعالیت‌های مجدد شهرداری اصفهان، جهت احداث خیابانی در حریم میدان نقش جهان و فاصله ۵۰ متری از مسجد شیخ لطف‌الله، بلافاصله با حضور میدانی و جمع‌آوری مستندات تخریب‌ها و اقدامات جدید، به معاونت میراث‌فرهنگی مراجعه نموده و خبر تخریبهای جدید را اعلام و نامه‌هایی نیز همراه با مستندات جهت ارسال به میراث‌فرهنگی کشور و وزارت راه‌و شهرسازی آماده شد. (پیوست ۱)
به پیشنهاد فعالان و دست‌اندرکاران حوزه میراث‌فرهنگی مبنی بر رسانه‌ای کردن این اتفاق، در تاریخ ۱۳۹۷/۱۰/۰۶ با راه‌اندازی پویش #نه_به_گذرآقانجفی (تصویر ۱) در شبکه‌های اجتماعی و انتشار تصاویر تخریب‌ها و نامه‌های آماده شده، اقدام به جمع‌آوری امضاء به صورت مجازی و حقیقی شد که پس از جمع‌آوری امضاها، نامه‌ها به سازمان میراث‌فرهنگی و وزارت راه‌وشهرسازی ارسال گردید.
در اولین اقدام موثر، پس از ۵ روز از شروع پویش، در تاریخ ۱۳۹۷/۱۰/۱۱، دکتر محمدسعید ایزدی (معاون وزیر راه و شهرسازی) دستور توقف پروژه را به دلیل مغایرت اساسی صادر نمود (تصویر ۲) و به اداره راه و شهرسازی اصفهان مهلت یک هفته‌ای جهت ارسال گزارش داده شد. هرچند تا زمان نگارش این گزارش، اداره راه و شهرسازی اصفهان از ارسال گزارش به وزارت راه امتناع ورزیده است.
آنچه که در نامه‌های ارسالی توسط این پویش قید شده بود، عدم مخالفت اداره میراث‌فرهنگی اصفهان با این پروژه و عدم جلوگیری از تخریبهای اخیر توسط یگان حفاظت استان و عدم گزارش این تخریب‌ها به معاونت میراث‌فرهنگی کشور بود. پس از راه‌اندازی پویش و رسانه‌ای شدن نامه‌ها و تخریبهای جدید در خبرگزاری‌ها و روزنامه همشهری در تاریخ ۱۳۹۷/۱۰/۱۲ (تصویر ۳و۴)، اداره میراث‌فرهنگی اصفهان در اقدامی فرار به جلو، اعلام نمود که هیچگونه تخریب جدیدی در گذر نجفی اتفاق نیفتاده و نگرانی فعالان میراث‌فرهنگی بی‌جهت و بی‌مورد بوده است. جالب اینکه اشخاص مختلف در میراث اصفهان، تاریخ آخرین تخریب‌ها را متفاوت ذکر نموده‌اند.
- در اطلاعیه فوری روابط عمومی اداره میراث اصفهان، در تاریخ ۱۳۹۷/۱۰/۱۰ (منتشر شده در سایت رسمی اداره میراث استان اصفهان)، آخرین تغییرات و تحولات گسترده در راستای ادامه ساخت گذر مربوط به اسفندماه ۱۳۹۶ عنوان شده است (تصویر ۷).
- در تماس تلفنی کارمندان معاونت میراث‌فرهنگی کشور با مهندس طاهری معاون میراث استان، تمام تخریب‌ها متعلق به دو سال گذشته بیان شده است.
- در مصاحبه مدیر پایگاه مجموعه جهانی میدان نقش جهان (منتشر شده در سایت صدای میراث در تاریخ ۱۳۹۷/۱۰/۱۷ و چاپ شده در روزنامه همشهری در تاریخ ۱۳۹۷/۱۰/۱۹ (تصویر۵)، آخرین تخریب‌ها مربوط به پنج سال پیش ذکر شده و گفته شده که «از سال ۹۳ تاکنون هیچ نشانی از تخریبهای جدید در گذر آقانجفی وجود ندارد و یگان حفاظت در مجموعه میدان نقش جهان حضور شبانه‌روزی داشته و مدام محور تاریخی ـ فرهنگی نقش جهان را سرکشی می‌کند و تخریب جدیدی در حریم درجه یک نقش جهان مشاهده نشده است.» همچنین بیان شده که «شهرداری اصفهان از آن تاریخ به بعد با احترام کامل!!!!! به ضوابط میراث‌فرهنگی هیچ اقدام تخریبی در حریم درجه یک میدان نقش جهان و در گذر آقانجفی انجام نداده است.» نیز گفته شده که «با توجه به تخریبهای سال‌های ۹۱ و ۹۲ شهرداری اصفهان هنوز هیچ اقدامی جهت پاکسازی محوطه تخریب شده انجام نداده و کارشناسی که اقدام به تصویربرداری از محدوده گذر کرده، فکر کرده که تخریب‌ها جدید است. در حالی که به هیچوجه اینگونه نیست و شهرداری در این ۵ سال اقدام به تمیز کردن محوطه نکرده است.»
- در مصاحبه مدیرکل میراث اصفهان (منتشر شده در سایت صدای میراث در تاریخ ۱۳۹۷/۱۰/۲۳ و چاپ شده در روزنامه همشهری در تاریخ ۱۳۹۷/۱۰/۲۴ (تصویر۶) نیز تاکید شده که «در پنج سال گذشته هیچگونه تغییر و مداخله‌ای در بافت، جهت احداث خیابان صورت نگرفته و یگان حفاظت استان هیچگونه تخریب و مداخله‌ای را در پنج سال گذشته مشاهده ننموده است.» و در جای دیگر از همین مصاحبه بیان شده که «حداقل در یکسال اخیر هیچگونه اقدامی توسط شهرداری برای احداث گذر انجام نشده است.!!!!!!»
این موضع‌گیری‌های ضد و نقیض مسئولان میراث‌فرهنگی استان اصفهان، در این دو هفته جای بسی تامل دارد.
اما اقدامات شهرداری برای ایجاد خیابان و تخریبهای سه سال اخیر به چهار روش قابل اثبات است:
اول) احداث خیابان آقانورالله نجفی در کمیسیون ماده ۵ استان در تاریخ ۱۳۹۴/۰۳/۲۴ به تصویب رسیده است (تصویر ۱۰). در نقشه‌ای که به پیوست این مصوبه آمده است (تصویر ۱۱)، مسیر خیابان، پلاک‌های تخریب شده، پلاک‌های باقیمانده و پلاک‌های نیازمند عقب‌نشینی کاملا مشخص هستند. با مقایسه نقشه فوق که مربوط به سال ۱۳۹۴ است با نقشه‌ای که موبوط به شرایط فعلی گذر است، متوجه تخریبهای سه سال اخیر خواهیم شد. (تصویر ۱۲)
دوم) بخش یک سوم جنوبی این خیابان، از کوچه‌ای به نام بیت‌الحسین می‌گذرد که شهرداری اصفهان در دو سال اخیر اقدام به تعریض کوچه با عقب‌نشینی دادن به حداقل ۹ پلاک و تخریب ۲ پلاک، نموده است. همچنین در پاییز ۱۳۹۷ با بتن‌ریزی و زیرسازی گذر در این محدوده، اقدامات اجرایی خود را رسما آغاز کرده است و قبل از رسانه‌ای شدن پویش، در سایت سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری، زیرسازی گذر بیت‌الحسین اطلاع‌رسانی شده (تصویر ۸) و پس از دستور دکتر ایزدی مبنی بر توقف پروژه، این مطلب از سایت حذف شده است. جالب اینجاست که شهرداری این مداخلات را به نام گذر بیت‌الحسین انجام داده و نه به عنوان گذر آقانجفی (تصویر ۹). در صورتی که این کوچه، یک سوم از مسیر خیابان آقانجفی خواهد بود. به نظر این اقدام برای فرافکنی و انحراف افکارعمومی از نام گذر آقانجفی بوده است.
سوم) اثبات مداخلات و تخریبهای دو سال اخیر شهرداری در گذر آقانجفی با کمک آرشیو عکس‌های هوایی سال‌های مختلف در نرم‌افزار (Google Earth) بسیار کار ساده‌ای است و یکی از دلایل ما برای اعلام تخریبهای جدید، استفاده از همین تصاویر هوایی بوده است. با مقایسه این عکس‌های هوایی به این نتیجه می‌رسیم که ۳ پلاک حدفاصل یکسال و نیم تا یکسال پیش در یک سوم شمالی گذر (محدوده ۱)، ۲ پلاک حدفاصل سه تا یکسال و نیم پیش در یک سوم میانی گذر (محدوده ۲) و ۲ پلاک حدفاصل سه تا یکسال پیش در یک سوم جنوبی گذر (محدوده ۳) به طور کامل تخریب شده است (تصاویر ۱۳و۱۴). این تصاویر هوایی، سندهای محکمی مبنی بر تخریبهای جدید در گذر آقا نجفی هستند.
چهارم) شهرداری اصفهان در جوابیه‌ای که برای روزنامه همشهری به خاطر چاپ گزارش در تاریخ ۱۳۹۷/۱۰/۱۲ فرستاده (تصویر ۳و۴)، بیان نموده که اداره میراث فرهنگی استان اصفهان تا دیماه سال ۱۳۹۷ هیچ گونه مخالفتی با ادامه پروژه آقا نجفی نداشته است و مهندس طاهری معاون میراث استان، ساخت این گذر را تایید نموده‌اند و تاکنون ۷۴ درصد از مسیر خیابان آزادسازی شده و فاز اول آن (کوچه بیت الحسین) آماده برای اجرای سنگفرش است و با این اوصاف عقب‌نشینی و توقف پروژه در این مرحله غیرممکن است. با توجه به این جوابیه که در روزنامه همشهری در تاریخ ۱۳۹۷/۱۰/۲۴ به چاپ رسیده (تصویر ۶)، شهرداری اصفهان ضمن تایید اقدامات اخیر برای احداث گذر، موافقت کامل اداره میراث استان را نیز بیان نموده است.
با توجه به مستندات ارائه شده، جوابیه‌ها و موضع گیری‌های مسئولان اداره میراث‌فرهنگی اصفهان کاملا اشتباه، دور از واقعیت و برای فرار از پاسخگویی به این پرسش‌های اساسی است:
۱ـ اگر احداث این گذر خلاف قانون بوده است، چرا مسئولان میراث فرهنگی استان اصفهان با تقلیل عرض گذر از ۳۶ متر به ۱۴ متر موافقت کرده‌اند و باعث تصویب احداث گذر در کمیسیون ماده ۵ استان در تاریخ ۱۳۹۴/۳/۲۴ شده‌اند؟
۲ـ چرا پس از توقف احداث گذر در سال ۱۳۹۳ با پیگیری معاون میراث فرهنگی کشور، اداره میراث‌فرهنگی اصفهان دست روی دست گذاشت و شروع مجدد پروژه را اعلام نکرد؟ این سکوت نشانگر چیست؟
۳ ـ چرا وقتی رئیس سازمان میراث فرهنگی در مهرماه سالجاری به اصفهان سفر کرد، یک نفر از مسئولان میراث‌فرهنگی استان اصفهان به او نگفت چه اتفاقی در بافت تاریخی اصفهان در حال وقوع است و چرا وی را پشت مسجد شیخ لطف‌الله نبردند تا عمق فاجعه را ببیند؟ (این در حالی است که وی از میدان نقش جهان و گنبد شیخ لطف‌الله بازدید نمود و حضور او با ماشین در میدان رسانه‌ای شد که اتفاقی معمول برای حضور مقامات در میدان در تمام اوقات بوده است. اما تخریبهای پشت میدان که مسئله بسیار مهمی بود از ایشان مخفی نگاه داشته شد.)
۴ ـ دکتر طالبیان معاون میراث فرهنگی بارها به اصفهان سفر کرده است. چرا کسی از اتفاقات جدید در گذر آقا نجفی به او نگفته یا او را به محل وقوع تخریبهای جدید در گذر نبرده‌اند؟
۵ ـ چرا گزارشی در این خصوص به تهران ارسال نشده و معاونت میراث‌فرهنگی در جریان شروع تخریبهای جدید قرار نگرفته است؟
۶ ـ در تاریخ ۱۳۹۷/۹/۳ تخریب ها و اقدامات جدید شهرداری طی تماس تلفنی با مدیر پایگاه نقش جهان به اطلاع رسیده و ایشان ضمن تایید این اقدامات، بیان کردند که «مهندس طاهری معاون میراث اصفهان، نماینده میراث در شهرداری است و در حال مذاکره با شهرداری است.» و در جواب ایشان گفته شد که: «میراث اصفهان با شهرداری همیشه تعارف داشته و با مذاکره اتفاقی برای توقف پروژه نمی افتد.» با توجه به این مکالمه، پس چگونه است که در مصاحبه اخیر، بیان می‌کنند که هیچ تخریبی در پنج سال اخیر اتفاق نیفتاده و کارشناسی که از محل بازدید داشته و موضوع را رسانه‌ای کرده، نخاله‌های تخریبهای پنج سال پیش را به اشتباه، تخریبهای جدید تصور کرده است.
این‌ها پرسش‌های بی‌پاسخی است که کوتاهی اداره میراث فرهنگی اصفهان را در جلوگیری از تجاوز به حریم میدان نقش جهان نشان می‌دهد و تعهد، وفاداری و وظیفه‌شناسی آنان را نسبت به حفاظت از مواریث فرهنگی مورد سوالات اساسی قرار می‌دهد.
متاسفانه مماشات و کوتاهی اداره میراث‌فرهنگی اصفهان در سالیان گذشته به طور مداوم در مورد مسائل گوناگونی نظیر تخریب «حمام خسروآقا» برای احداث خیابان حکیم، تخریب «کاروانسرای صفوی حدید» برای احداث برج جهان‌نما، عبور مسیر مترو از «خیابان چهارباغ» و آسیب به پایه‌های «سی‌وسه پل»، احداث تله کابین در حریم «قلعه شاهدژ» در کوه صفه، تخریب خانه صفوی «نائل»، خیابان‌کشی‌های متعدد در بافت‌های تاریخی با عنوان بافت‌های فرسوده و پیاده‌راه سازی محور چهارباغ بدون حفاریات کامل باستان‌شناسی و تخریب تاسیسات صفوی و قاجاری گذر و بتن‌ریزی در سراسر مسیر گذر چهارباغ، به کرات دیده شده که هر کدام جای صحبت مفصل داشته و در گذشته توسط کنشگران مختلف، مورد مطالبه قرار گرفته است، هرچند در تمامی آن‌ها نتایج قابل توجهی به دست نیامده و شهرداری تخریبهای خود را انجام داده و میراث استان اصفهان یا با شهرداری همراهی کرده یا سکوت اختیار کرده و یا هنگامی که کار از کار گذشته به اعلام موضع بسنده کرده است.
امید است این بار با قاطعیت هرچه تمام، نسبت به قصور و کوتاهی‌های اداره میراث‌فرهنگی اصفهان در حفاظت از بناها و بافت‌های تاریخی و تجاوز به حریم جهانی میدان نقش جهان، در مسئله گذر آقا نجفی اقدامات اساسی و ساختاری لازم انجام گیرد.
لازم به ذکر است که این پویش تا حصول نتیجه کامل برای توقف کامل پروژه و توبیخ مقصران و مسببان این خیانت فرهنگی، از انجام هرگونه اقدام قانونی و مقتضی، کوتاهی نخواهد کرد.
