ساشا ریاحی‌مقدم
معاون میراث‌فرهنگی استان یزد
صدای میراث: با توجه به تشکیل کمیته داخلی بررسی و شناسایی آثار فرهنگی، تاریخی در معاونت میراث فرهنگی استان یزد از اواخر تابستان سال ۱۳۹۷ که به بررسی، مستندسازی و یافتن آثار، بناها و محوطه های شناخته نشده براساس متون تاریخی یا تاریخ شفاهی در گوشه و کنار استان یزد می‌پردازد، طی عملیات مکان‌یابی تاریخی در پاییز سالجاری، چهار محوطه تاریخی مهم از دوران پیش از اسلام تا دوران ایلخانی با نام‌های «کاخ شاهی سودابه»، «آتشکده کوه گبری»، «شکارگاه شاه‌نشین ساسانی» و «دژ کهن سپیدکوه» با حضور مسئول باستانشناسی اداره کل میراث‌فرهنگی استان، کارشناس حوزه ثبت آثار و دیگر اعضای واحد مطالعات معاونت میراث‌فرهنگی در شهرستان ابرکوه کشف شد.
محوطه تاریخی دژ سپیدکوه
این محوطه تاریخی در فاصله اندکی از شهر ابرکوه قرار دارد و قدمت آن به دوره تاریخی پیش از اسلام (اشکانی و هخامنشی) بازمی‌گردد. در مورد محوطه دژ سفیدکوه، در شاهنامه فردوسی ضمن داستان فرود پسر سیاوش، ابیاتی ذکر شده که کاملا با موقعیت این دژ و اطلاعات باستانشناسی آن هماهنگی دارد. لازم به ذکر است این محوطه به دلیل اهمیت تاریخی قابلیت ثبت در فهرست آثار ملی دارد و پرونده پیشنهادی ثبت ملی آن نیز در حال تدوین و تکمیل است.
محوطه تاریخی کاخ سودابه
این محوطه تاریخی با وسعت چند هکتار در منطقه بین شهر آباد و بداف و در منطقه‌ای که به نام کاخ سودوبه (سودابه) خوانده می‌شود قرار دارد. این محوطه دارای تپه‌های باستانی است که از خشت‌هایی با اندازه ۶۵* ۴۵ تشکیل شده است. همچنین در این محوطه تاریخی انواعی از سفال‌های مختلف در گستره‌ای بسیار وسیع پراکنده بوده که همگی از نوع سفال‌های تاریخی با قدمت پیش از اسلام هستند. این محوطه تاریخی اکنون نیاز به بررسی کامل باستانشناسی دارد تا قدمت و ارزش آن مشخص شود. نکته دیگر در مورد این محوطه تاریخی، کاوش‌های غیرمجاز است که در جای جای محوطه توسط غارتگران آثار تاریخی انجام شده و در صورتی که از این سایت تاریخی حفاظت و حراست مداوم صورت نگیرد بی‌شک بدان آسیب فراوان خواهد رسید.
محوطه آتشکده کوه گبری
این آتشکده در میان کوه‌های یزد و فارس قرار گرفته و در بسیاری از منابع تاریخی مانند «سفرنامه جکسن» و «حدود العالم» و حتی کتاب «یادگارهای یزد» اثر ایرج افشار از آن نام برده شده است. این اثر آتشکده‌ای باستانی مربوط به ادوار پیش از اسلام در ایران است. در بنای این آتشکده دو نوع خشت تاریخی بکار رفته. خشت‌هایی که در سطح بالاتر قرار دارند و دارای اندازه ۴۲*۴۲*۱۱ بوده و در لایه زیرین دارای خشت‌هایی با اندازه ۵۰*۵۰*۱۳ سانتیمتر می‌باشد. این آتشکده بر روی یک تپه تاریخی با ارتفاع ۲۵۰ متر قرار گرفته است.
محوطه تاریخی شکارگاه شاه نشین
شکارگاه شاه‌نشین مجموعه دو بنای تاریخی در ارتباط با هم است که در فاصله حدود ۵ کیلومتری از یکدیگر قرار دارد. بنای ابتدایی که بسیار شبیه به کاروانسرا است خود از دو بنا یکی در سمت جنوب غربی و دیگری در شمال شرقی تشکیل شده است. شگارگاه شاه‌نشین در مسیر جاده ابرکوه به جرقویه و در مجاورت رشته کوه‌های زاگرس مرکزی ایران در جنوب و کویر فلات مرکزی ایران در شمال و در کنار یک رود فصلی به نام شاه‌نشین قرار دارد. این شکارگاه موقعیت بسیار مناسبی برای شکار حیوانات منطقه در گذشته داشته است. لذا جهت شکار توسط پادشاهان در ادوار مختلف استفاده می‌شد. این شکارگاه در منطقه مرزی بین سه استان یزد و فارس و اصفهان واقع شده و بنای جنوب غربی آن شباهت بسیار به آثار تاریخی سروستان فارس که مربوط دوره ساسانی است دارد. بنای کاروانسرای شمالی نیز شباهت بسیار به آثار دوره مغول دارد. بخش دوم آثار تاریخی شکارگاه به اتاق‌های شکار تعلق دارد و دارای تیرکش‌هایی جهت شکار است.
