غارها و محوطه های پیش از تاریخ خرم آباد ثبت جهانی شدند | گزارش نهایی یونسکو درباره تپه فلک الافلاک

پایگاه خبری صدای میراث: یونسکو در سومین روز از چهل و هفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی خود در پاریس که در حال برگزاری است غارهای باستانی خرم آباد و محوطه های پیش از تاریخ دره خرم آباد را واجد ارزش های ثبت جهانی اعلام و خوانده و در گزارش نهایی خود اعلام کرد: قلعه فلک الافلاک تا زمان اصلاحات صورت گرفته از سوی دولت ایران برغم دارا بودن ارزش های ثبت جهانی، می تواند در مرحله بعد به پرونده ثبت جهانی غارها و محوطه های پیش از تاریخ خرم آباد افزوده شود.

به گزارش صدای میراث، با ثبت محوطه های پیش از تاریخ دره خرم آباد در فهرست میراث جهانی یونسکو ایران دارای ۲۹ اثر ملموس ثبت جهانی شده در فهرست میراث جهانی یونسکو شد. با این حال در گزارش نهایی یونسکو درباره غارهای خرم آباد که پرونده آن ها در چهل و هفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو ظرف امروز یا فردا بررسی می شود، با اشاره به کاوش های باستان شناختی صورت گرفته در غارهای خرم آباد آمده است: مصنوعات کشف شده در این غارها شامل ابزارهای سنگی، تیزه‌های آهکی، خراشنده‌های جانبی، تیغه‌های شکسته، روتوش شده و اصلاح نشده، تراشه‌های نوک‌تیز و سفالینه‌ها است و همچنین تعداد زیادی از بقایای جانوری نیز از غارهای خرم آباد متعلق به دوره های پیش از تاریخ به دست آمده است.

یونسکو با اعلام این مطلب که کاوش های باستان شناختی در غارهای خرم آباد ادامه دارد اعلام کرد: در پناهگاه صخره‌ای پا سنگر خرم آباد، ​​آثار باستانی مربوط به دوران پارینه سنگی جدید و فراپارینه سنگی مانند آثار سنگی و بقایای جانوران یافت شده که نشان می‌دهد فرهنگ زارزیان از فرهنگ بارادوستیان سرچشمه گرفته است. همچنین کشف دو صدف بزرگ گوش‌ماهی نشان‌دهنده تجارت در مسافت‌های طولانی یا مهاجرت‌های کمتر محتمل با خلیج فارس دراین نقطه است.

به اعلام یونسکو، مجموعه‌ای از مقبره‌ها، شامل بقایای بیش از بیست نفر و بیش از سی ظرف نیمه‌کاره یا کاملاً قابل مرمت نیز در غار کلدر خرم آباد یافت شده است. با این وجود تاریخگذاری مقبره ها انجام نشده، اما این سازه‌ها در کنار ترکیبی از مصنوعات مختلف که عمدتاً به دوره‌ای از جمدت نصر (فرهنگی باستان‌شناختی در جنوب میان‌رودان) متعلق به ۳۱۰۰ تا ۲۶۰۰ پیش از میلاد مسیح یافت شده‌اند.

براساس این گزارش، مقبره‌های کشف شده در این غار، طیف متنوعی از اشکال ظروف و تکنیک‌های تزئینی را نشان دادند که همگی همزمان با هم یافت شدند و نشان‌دهنده قرابت احتمالی فرهنگ جمدت نصر با دوره‌های اوایل سلسله دوم قدیم شوش هستند. همچنین بسیاری از شواهد سرامیکی، تاریخی را در اوایل دوره سلسله دوم، حدود ۲۷۰۰-۲۶۰۰ قبل از میلاد نشان می‌دهند و زمانی که هم کوزه‌های نقاشی شده و هم غرفه‌های میوه در مناطق پست بین‌النهرین وجود داشتند.

به گزارش یونسکو، تپه‌ای که قلعه فلک الافلاک بر آن احداث شده است احتمالاً از دوران پارینه سنگی میانی مسکونی بوده و قدمت قلعه خشتی بالای تپه نیز به عصر آهن و برنز بازمی‌گردد.

براساس این گزارش، بقایای معماری و باستان‌شناسی دوره‌های نوسنگی متأخر و مس سنگی متعلق به ۵۰۰۰ تا ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح زیر تپه یافت شده است که به طور مداوم مورد استفاده قرار گرفته و در دوره‌های بعدی به شکل فعلی گسترش یافته‌اند. این بنا همچنین منعکس کننده فرهنگ‌های موستریان زاگرس، بارادوستی و زارزی است و بینشی از تکامل انسان از زمان نئاندرتال‌ها تا به امروز ارائه می‌دهد.

ایکوموس جهانی نیز اعلام کرده است، زیر قلعه فلک‌الافلاک نیز ابزارهای سنگی، احتمالاً مربوط به دوران پارینه سنگی میانی یافت شده و براساس بررسی های باستان شناختی، پناهگاه‌های سنگی که در سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴ در این مکان یافت شده است نشان می دهد که جدا از بقایای پارینه سنگی میانی، تپه زیر قلعه فلک الافلاک شامل سکونتگاه‌های باستان‌شناسی ماقبل تاریخ از دوره‌های نوسنگی متاخر، مس و سنگ (۵۰۰۰-۳۲۰۰ پیش از میلاد)، عصر برنز شبیه به یافته های موجود در غارهای ماقبل تاریخ منطقه یافت شده است. تپه فلک الافلاک همچنین به موقعیت استراتژیک، شرایط سکونت مطلوبی برای جوامع ماقبل تاریخ فراهم کرده است.

ایکوموس البته اعلام کرده است: به دلیل آن که ظرفیت های باستان‌شناختی تپه فلک‌الافلاک هنوز مشخص نشده و تحقیقات علمی در آنجا تازه آغاز شده است، سهم آن در برخورداری از ارزش جهانی برجسته، بالقوه است و در این مرحله نمی‌تواند به طور قطع اثبات شود.

بنابراین، ایکوموس معتقد است که تپه فلک‌الافلاک نباید به عنوان بخشی از مجموعه کاهش یافته گنجانده شود. با این وجود، اگر تحقیقات باستان‌شناسی و علمی بیشتر شواهد ملموس قابل توجه‌تری از دوره پارینه سنگی جدید کشف کند و این امر به ارزش جهانی برجسته بالقوه مجموعه کاهش یافته پیشنهادی کمک کند، ایران می‌تواند در مرحله بعد اقدام به جهانی کردن این تپه در پرونده ثبت جهانی دره خرم آباد کند.