مریم جلیلوندفرد/
نزدیک به نیم قرن از جهنمی‌ترین جنگ قرن بیستم می‌گذرد و هنوز بسیاری از مردم دنیا ویتنام را با بازمانده‌های دوران جنگ و تصاویر به جا مانده از طولانی‌ترین نبرد دنیای مدرن می‌شناسند. با این حال مردم این سرزمین «جنگ» را نقطه عطفی تازه در زندگی اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی خود می‌دانند.
زنان ویتنام اما بیش از هر طیف دیگری از تحولات پس از جنگ سود برده‌اند. آنها که پیش از جنگ به سختی در مزارع کار می‌کردند، حالا پس از گذشت ۴۲ سال، تقریبا از بالاترین حقوق اجتماعی و سیاسی در جامعه برخوردارند واداره مهمترین بخش‌های کابینه و پارلمان این کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
عقربه‌های ساعت روی عدد ۱۲ ایستاده‌اند. فرودگاه امام خمینی ساعات خلوتی را تجربه می‌کند. مقصد«ویتنام» است، جایی که بیشترین تصویر ذهنی هر تازه واردی را جنگ و جنایات آن قاب گرفته است. نبردی که نه فقط برای مردم این سرزمین که برای مردم دنیا و حتی کسانی که هیچ شناختی از این کشور نداشتند تبدیل به خاطره ای تلخ شد. خاطره‌ای که در حافظه جمعی مردم این سرزمین برای همیشه نقش بست اما شکل تازه‌ای از زندگی را برای زنان این کشور ترسیم کرد.
تضاد دو نسل نرم و سخت
با اینکه نزدیک به نیم قرن از جنگ ویتنام گذشته است اما هنوز می‌توان رد روزهای ویرانگر جنگ را در چهره بسیاری از زنان این کشور دید. زنانی که حالا در سنین کهنسالی قرار گرفته‌اند و جای زخم‌هایشان را پوسته‌ای سخت گرفته است. در هر شهر و روستا و خیابان و گذری می‌توان چهره چروکیده ده‌ها و حتی صدها زن نحیف و کوچک اندام را دید که با نگاهی سرد و بی‌حوصله سخت تلاش می‌کنند. آنها معمولا عادت به حرف زدن با گردشگران ندارند. بسیار کوتاه حرف می‌زنند. شاید ترجیح می‌دهند در دنیایی که نقطه مقابل زنان امروزی ویتنام است بایستند.
زنان نسل جدید ویتنام؛ دختران و بانوانی سرزنده و شاداب که با حوصله به حرفایتان گوش می‌دهند، اهل شوخی و گفت‌وگو هستند و البته هیچ خاطره‌ای از جنگ ندارند. برای این زنان جنگ تمام شده است و صحبت کردن از تاریخی که گذشته است موضوعیت ندارد. علاقه‌ای هم برای ورود به این بحث ها نشان نمی‌دهند.
ها فوک دانگ، یکی از زنان ویتنامی است که در دانشگاهی در هانوی، پایتخت ویتنام تحصیل می‌کند. او می‌گوید: زندگی در ویتنام پس از جنگ بسیار تغییر کرده است. جنگ برای ما ۴۲ سال پیش با تمام فجایع انسانی‌اش تمام شد.
ها فوک دانگ می‌گوید: ،پس از سال ۱۹۷۵ بعد از آن نبرد طاقت فرسا، کشور دچار مشکلات بسیار شد، به طوری که تا ۱۱ سال پس از جنگ نیز ویتنام با ویرانی های پس از جنگ مواجه بود. اقتصاد کاملا دولتی و سیستم بسته اقتصادی شرایط را برای خانواده‌های ما بسیار سخت‌تر می‌کرد تا اینکه از سال ۱۹۶۹ همزمان با مرگ هوشیمین، ویتنام با اتحاد دوباره دست به اصلاحات تازه زد.
ها با اشاره به سیستم سوسیالیستی ویتنام می‌گوید، با اینکه ویتنام همچنان در حوزه سیاسی سوسیالیستی است، ولی با روی آوردن به اقتصاد باز توانست بسیاری از مشکلات را حل کند. در واقع جنگ ویتنام سبب تغییرات عمده در کشور شد و پیش از ایت تغییرات در سیستم اقتصاد، ویتنامی‌ها حتی غذا برای خوردن نداشتند.
به گفته «ها فوک دانگ»، با اصلاح اقتصاد ویتنام، تنها وضعیت معیشتی مردم بهتر نشد. اتفاقات زیاد دیگری در حوزه های اجتماعی و سیاسی کشور رخ داد. یکی از این اتفاقات پیگیری و اصلاحات حقوق زنان در جامعه بود. زنان پس از جنگ توانستند رای بدهند و در شغل‌ها و مناصب مختلف دولت جایگاه خوبی کسب کنند. در حالی که قبل از جنگ ویتنام زنان صرفا در مزارع کار می‌کردند.
«زی یپ» یک تولیدر زن در ویتنام است. او هم معتقد است که کیفیت زندگی زنان در ویتنام رشد بسیار خوبی داشته و آنها از حقوق سیاسی و اجتماعی برخوردارند و فرصت‌های بهتر و بیشتری برای آموزش یافتند.
او می گوید: با اینکه بعد از پایان جنگ جهانی دوم، جمهوری ویتنام تشکیل شد. اما ویتنام مدرن از سال ۱۹۴۵ آغاز شد. پیش از آن ما در سیستم فئودالی زندگی می‌کردیم و زنان در این سیستم هیچگونه جایگاهی نداشتند. زنان نمی‌توانستند مدیر دولتی باشند و از هیچ حق مدنی، اجتماعی و سیاسی برخوردار نبودند. اما وقتی جمهوری دموکراتیک پایه‌گذاری شد با کنار گذاشتن نظام پادشاهی، دولت و پارلمان به وجود آمد و حقوق زنان نیز مورد پیگیری قرار گرفت. به طوری که هم اکنون زنان بدون هیچ استنثنائی می‌توانند دارای هر شغلی باشند بدون آنکه نگران استقلال فردی خود باشند.
در شرایط فعلی، زنان ویتنام از استقلال بسیار زیادی برخوردارند. آنها با اینکه بسیار مراقب خانه و خانواده هستند، اما به هیچوجه دست از فعالیت‌های اجتماعی‌شان برنمی‌دارند. زنان ویتنامی معتقدند، فعالیت مرد و زن بیرون از خانه باعث میشود که هر دو در جامعه از احترام و حقوق برابر برخوردار باشند. به همین خاطر است که معمولا به ندرت این اتفاق می‌افتد که زنان ویتنامی، صرفا خانه دار باشند. در فرهنگ ویتنامی اگر زنی در خانه بماند موجودی بیهوده تلقی میشود.
مادران مجرد پدیده نوظهور در ویتنام
پدیده ازدواج سفید در ویتنام ۱۰ سال است که به عنوان یک پدیده مذموم در ویتنام رواج یافته است. پدیده‌ای که در ایران نیز به عنوان یک ناهنجاری اجتماعی شناخته می شود در ویتنام هم یک ناهنجاری است و جامعه ویتنام به شدت نگاه بدی به این موضوع دارد. جامعه ویتنامی به سنت خانواده بسیار مقید هستند و به همین دلیل نگاه بدی به ناهنجاری ازدواج سفید دارند. اما از ۵ سال قبل دولت ویتنام ناچار به تصویب قوانینی شده است که فرزندان حاصل از این پدیده مذموم را در جامعه ویتنامی تحت حمایت بگیرد. از نظر جامعه ویتنامی هنوز پدیده مادران مجرد یا مادران تنها ملموس و قابل درک نیست. آنها معتقدند خانواده باید از ساختار معمول و سنتی که از هزاران سال پیش وجود داشته است پیروی کند. یک خانواده کامل و بدون نقص دارای پدر، مادر و فرزند قانونی است. با توجه به نوع نگاه جامعه ویتنام به پدیده نوظهور مادران تنها اما قوانینی در حمایت از مادران مجرد یا «سینگل مام»ها ایجاد شده است. مادران مجرد در ویتنام با فشارهای اجتماعی نیز مواجه هستند و جامعه نگاه خوبی به آنها ندارد.
«لی شی آن» یک سینگل مام است. او می‌گوید: جامعه ویتنامی معتقد به داشتن خانواده کامل است. پدیده مادران مجرد از کشورهای همسایه از جمله ژاپن و کره وارد ویتنام شده است و به هیچوجه مورد قبول جامعه ویتنامی نیست. دولت ویتنام نیز هنوز تصمیم مشخصی در ارتباط با این پدیده مذموم و نوظهور در جامعه ویتنامی نگرفته است. تنها تلاش کرده است که با تصویب برخی قوانین زندگی فرزندان حاصل از ازدواج سفید را دشوارتر نکند.
لی می‌گوید: سینگل مام ها در ویتنام شرایط سخت و مسئولیت‌های سنگین‌تری نسبت به زنانی که ازدواج قانونی کرده‌اند دارند و برای دولت هم بسیار راحت‌تر است که از خانواده‌های کامل و قانونی حمایت کند.
او با اعلام این که هنوز آمار مشخصی از تعداد قربانیان ازدواج سفید در ویتنام وجود ندارد می‌گوید: ازدواج سفید و فرزندان حاصل از این ازدواج‌ها در جامعه ویتنام به هیچوجه پذیرفته نیست و ویتنامی‌ها نیز نگاه خوبی به مادران مجرد و فرزندانشان ندارند.
