توسط : 
صدای میراث: گردشگری ایران دیگر چیزی برای گفتن ندارد. مدیریت نامناسب با شرایط بحران، چندپارگی در تصمیم‌گیری و تصمیم سازی و از همه مهمتر ناتوانی متولیان در مدیریت درست سفر در شرایط بحران، صنعت گردشگری کشور را در یکسال اخیر چنان ذلیل کرد که تمامی تارو پود تلاش‌ها برای آبیاری این نهال اقتصادی نوپا در ایران را گسست و وضعیتی برجای گذاشت که حالا نه تنها نیمی از فعالان متخصص و با تجربه این صنعت، به گفته رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران خداحافظی کردند که زیان فعالیت در این صنعت به دلیل فقدان انسجام در تصمیم‌گیری کلان این حوزه دامان فعالان این بخش را گرفت و آن‌ها را با زیان‌های انباشته و بدهی‌های بانکی رها کرد.
مباحث مطرح شده در وبینار «بحران کرونا و مدیریت گردشگری ایران» که به همت هسته علمی جهانگردی دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد به خوبی بیانگر وضعیت گردشگری ایران و ناتوانی در مدیریت صنعتی است که حالا در بخشی از جهان جان دوباره گرفته و اما در ایران و در نبود مدیریت بحران صحیح نابود شده است.
خروج ۵۰ درصد نیروی تخصصی از صنعت گردشگری
حرمت‌الله رفیعی رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران در این وبینار مدیریت گردشگری و سیاست‌گذاری‌های ستاد ملی کرونا در دوران همه‌گیری کرونا را به باد انتقاد گرفت و از خروج ۵۰ درصد نیروهای متخصص و با تجربه از صنعت گردشگری ایران خبر داد و گفت: آن‌ها سرمایه‌های ملی بودند که به راحتی از دست دادیم و هیچ مسؤولی این بحران را مدیریت نکرد.
او از بی‌توجهی و سیاست‌گذاری‌های غلط برای صنعت گردشگری در دوران شیوع کرونا به شدت انتقاد کرد و گفت: مسؤولان همچنان به صنعت گردشگری بی‌توجه هستند.
به گفته حرمت‌الله رفیعی، پس از گذشت یکسال از همه‌گیری کرونا در کشور، هنوز آشفته‌بازار در مدیریت کرونا حاکم است و همچنان از مردم توقع دارند کسب‌وکار خود را تعطیل کنند و از خانه بیرون نروند تا ویروس مهار شود. درحالی که مستند به گزارش‌ها و آمار، با چنین سیاستی در قیاس با کشورهای دیگر موفقیت چشم‌گیری به‌دست نیاورده‌ایم.
رفیعی با انتقاد از ستاد ملی مقابله با کرونا که در اتخاذ تصمیمات با بخش خصوصی صنعت گردشگری مشورت نمی‌کنند گفت: تصمیمات مرتبط با کرونا عینا نظر بخش دولتی است و هیچ‌وقت گوش شنوایی برای بخش خصوصی وجود نداشته است. به همین دلیل هم بحران کرونا را نمی‌توان مدیریت کرد.
او افزود: کشورهای اطراف پذیرش گردشگر را آغاز کرده‌اند. درحالی که صنعت گردشگری ایران همچنان با بحران دست به گریبان است.
رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران برای چندمین بار اعلام کرد: گردشگری نه تنها عامل شیوع ویروس کرونا نیست، بلکه سوپاپ اطمینان برای مهار است، چون تمام مراکز گردشگری کنترل‌شده هستند و با رعایت فاصله اجتماعی و مطابق آن‌چه ستاد کرونا تصویب کرده فعالیت می‌کنند، حتی یک مورد ابتلا در مراکز گردشگری نداشته‌ایم. اما آیا مراکز دیگر چنین بوده است؟ آیا دورهمی‌ها، ترددهای شبانه، حضور در مراکز خرید و … با وجود محدودیت‌های ستاد ملی کرونا متوقف شد؟ چه نظارتی وجود داشت؟ مجموعه ستاد ملی کرونا بیشتر از یکسال است که برای مردم تصمیم می‌گیرد و فقط از مردم توقع دارد.
او وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را نیز در نوک پیکان انتقادات خود قرار داد و گفت: به وزارت میراث فرهنگی نیز نقد دارم که در سال گذشته وقتی ویروس کرونا پدیدار شد بخشنامه کرد با کنسل شدن سفرها پول مردم بی‌کم و کاست برگردانده شود، درحالی که بخشی از آن هزینه‌ها مثل ویزا یا تورهای خارجی قابل بازگشت نبود و آن دستور فقط ما را در برابر مردم قرار داد.
او تاکید کرد: متولیان صنعت گردشگری در امر درمان و گردشگری متبحر و کارشناس نبوده‌اند و در این یکسال هم فقط حرف‌هایی زدند که صنعت گردشگری را متضرر کرد.
رفیعی اعلام کرد: کشورهای حاشیه ایران به صنعت گردشگری خود کمک بلاعوض کردند. مسؤولان ما هم می‌گویند وام داده‌اند، اما چه وامی دادند که از آن استقبال نشد؟ دولت این وام را با پیش‌فرض اینکه کرونا سه چهارماهه تمام می‌شود، پرداخت کرد. بعد هم که ویروس طولانی شد اقساط آن را امهال کرد، ولی سودش را همچنان می‌گیرد. این وام به مثابه همان ارز ۴۲۰۰ تومانی بود که به تاراج رفت. همان موقع هم که قرار شد وام بدهند با صراحت این موضوع را گفتیم ولی گوش شنوا نبود. تسهیلاتی که به صنعت گردشگری دادند کاذب بود و فقط منبعی برای برخی سودجویی‌ها شد.
او در نقد تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا برای رعایت پروتکل ۶۰ درصدی ظرفیت پروازها گفت: بررسی کنید کدام کشورها ۶۰ درصد ظرفیت برای پرواز تعیین کرده‌اند؟ ما با هواپیمایی که فقط ۶۰ درصد ظرفیتش تکمیل شده به شیراز می‌رویم، بعد با همان هواپیما که تمام صندلی‌هایش کامل پُر شده به ترکیه می‌رویم. چون متقاعد شده‌ایم استاندارد جهانی همین است و مشکلی هم وجود ندارد. اما در داخل همان پرواز پُر مشکل دارد. با آن تصمیمی که گرفته شد ۳۰۰ درصد هزینه بلیت پروازهای داخلی گران شد، درحالی که از خدمات سفرهای هوایی مثل کترینگ کسر شد و حق نداشتیم این هزینه را روی دوش مردم بگذاریم.
حرمت‌الله رفیعی افزود: در یک سال و چند ماه گذشته، هیچ تصمیم منطقی در مجموعه ستاد ملی مقابله با کرونا درباره گردشگری گرفته نشد.
او از ورود سازمان‌های و نهادهای دولتی همچون وزارت بهداشت و وزارت میراث فرهنگی به فعالیت‌های مرتبط با گردشگری و گردشگری سلامت انتقاد کرد و گفت: این دوائر دغدغه گردشگری ندارند و تنها به کسب درآمد فکر می‌کنند. انتقادها نیز فقط متوجه وزارت بهداشت نیست و وزارت میراث فرهنگی هم کار بخش خصوصی را می‌کند و خودش هتل و آژانس دارد.
بیماران خارجی هم سفر به ایران را کنسل کردند
اظهارات حرمت‌الله رفیعی درخصوص فعالیت سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها در حوزه گردشگری البته با واکنش رییس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت مواجه شد.
اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت پس از آن تشکیل شده است که علی‌اصغر مونسان وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بدون توجه به نظر بخش خصوصی و در اقدامی غافلگیرانه تمامی فعالیت‌های مرتبط با گردشگری سلامت را به وزارت بهداشت واگذار کرد و اکنون رییس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت خبر داده است که حتی گردشگران سلامت و درمانی ایران نیز سفرهای خود به کشور را کنسل کرده‌اند.
او همچنین هشدار داده است که در صورت تداوم این روند، رقبای جدی برای ایران در گردشگری سلامت بروز خواهند یافت.
سعید هاشم‌زاده در وبینار «بحران کرونا و مدیریت گردشگری ایران» گفت: تحت تاثیر کرونا، مرزها بسته شد و اولین چالش جلوگیری از ورود گردشگران بود. اما بعد که تصمیم گرفته شد مرزها با انجام یکسری مقدمات برای گردشگران سلامت باز شود، سوال‌هایی از این دست مطرح شد که مراکز درمانی چقدر توانایی پذیرش گردشگر سلامت در شرایط کرونا را دارند و در صورت سفر بیمار خارجی به ایران چگونه می‌توان اعتماد بیمار را نسبت به ایمنی و محفوظ ماندن از ویروس کرونا جلب کرد و این اعتماد را به دایره وسیع‌تری انتقال داد؟
او افزود: بیمار خارجی که وارد ایران می‌شود اضطراب مضاعف دارد که البته این موضوع فقط به ایران محدود نمی‌شود و در شرایط همه‌گیری کرونا این ریسک در همه کشورها وجود دارد.
هاشم‌زاده گفت: از آغاز همه‌گیری، اقدامات مهمی در کشور برای کنترل این ویروس انجام شد، اما بیماران و مشتری‌ها از این اقدامات و محدودیت‌ها اطلاع ندارند. به همین دلیل شمار زیادی از بیماران خارجی در یکسال گذشته سفرهای‌شان به ایران را کنسل کردند. در حالی که در وب‌سایت مراکز درمانی بسیاری از کشورها از جمله هند و ترکیه به پروتکل‌ها و اقدامات ایمن‌سازی اشاره شده که شاید انجام هم نشده باشند.
هاشم‌زاده هشدار داد: گرجستان و آذربایجان ممکن است ظرف پنج تا هفت سال آینده مقصد گردشگری سلامت شوند. رژیم صهیونیستی نیز به شدت دنبال بیماران کشورهای سی.آی.اس یا مستقل مشترک‌المنافع است که بهتر است از گپ و توقفی که ویروس کرونا ایجاد کرده استفاده شود و به سرعت برنامه مدون برای گردشگری سلامت تدوین شود. البته وزارت بهداشت تلاش‌هایی آغاز کرده و امید است در دوران پسا‌کرونا و در سایه واکسیناسیون، جهش قابل ملاحظه در حوزه گردشگری سلامت غرب آسیا رقم بخورد.
رییس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت در واکنش به نقدهایی که به تصمیم‌گیری‌های ستاد کرونا از سوی حرمت‌الله رفیعی مطرح شد اعلام کرد: درباره سیاست‌ها و تصمیم‌ها، وزارت بهداشت و ستاد ملی کرونا خودشان می‌توانند پاسخگو باشند. اما باید درنظر گرفت که غالب کشورها در این اپیدمی رفتار مشابهی داشتند. کشورهای دیگر در واکنش به بیماری تا به حال چندین بار مرزهای‌شان را بسته‌اند.
هاشم‌زاده افزود: رفتن به هتل ممکن است عامل پخش بیماری نباشد، البته که اظهارات ما باید مبتنی بر شواهد و بررسی باشد. اما سفر رفتن فقط شامل هتل رفتن نمی‌شود. اگر مسیر تهران – مشهد را درنظر بگیریم، مسافر حدود ۱۹ ساعت در جاده خواهد بود که در این فاصله حتما از رستوران، سرویس بهداشتی و پمپ بنزین استفاده می‌کند. درست است که هتل ضوابط را رعایت می‌کند اما در رستوران، سرویس بهداشتی بین‌راهی، قطار و هواپیما این ضوابط چگونه رعایت می‌شود؟ کافی است یک نفر که مبتلا به ویروس کرونا است از کوپه خود در قطار خارج و از سرویس بهداشتی آن استفاده کند و یا فقط در راهرو قطار سرفه کند. کارکرد ویروس کرونا این‌گونه است که اگر ۱۵ دقیقه در یک اتاق بسته باشیم احتمال ۹۰ درصد ابتلا وجود دارد. بنابراین ساده به موضوع سفر در این دوران نگاه نکنیم.
هنر مدیریت ستاد ملی مقابله با کرونا؛ «سفر نروید»
شهاب طلایی عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) نیز در این وبینار با اعلام آن که هنر مدیریت ستاد ملی مقابله با کرونا گفت: شاه‌بیت و کل خروجی ستاد ملی مقابله با کرونا در یکسال و نیم اخیر برای مدیریت سفر و صنعت گردشگری، توصیه به «در خانه بمانید و سفر نروید» بود.
او افزود: صنعت گردشگری از دهه ۸۰ به بعد، روند رو به رشد داشت که البته در تمام این دوران، بحران مقوله‌ای ناآشنا برای صنعت گردشگری ایران نبوده است و فعالان صنعت گردشگری با آن زیست کرده‌اند. بنابراین فقط بحث بحران کرونا نیست؛ مؤخرترین آن‌ها، سیل بهار سال ۹۸، کشوری در آستانه جنگ به دنبال ترور سردار قاسم سلیمانی و جریان هواپیمای اوکراینی بود که همگی مصائب گردشگری کشور شدند.
او االبته به تاثیر کاهش درآمد مردم بر موضوع سفر نیز اشاره کرد و گفت: میانگین درآمد سرانه مردم در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۰ حدود ۳۳ درصد کاهش پیدا کرد که طبیعتا بخش سفر و گردشگری که هزینه ضروری خانوار محسوب نمی‌شود، از سبد خانوار حذف می‌شود. از طرفی در سال ۹۸ با تورم ۴۲ درصدی نیز مواجه شدیم، بنابراین اوضاع اقتصادی در کشور طبیعی نبود. بنابراین این‌طور نبود که روند گردشگری قبل از کرونا خوب و رو به رشد بوده باشد. اما سوال این است صنعتی که با این همه بحران مواجه بوده آیا با مدیریت هوشمند در تمام این بحران‌ها مواجه بوده است؟ این مدیریت وجود نداشته و به بحران کرونا هم سرایت کرده است.
طلایی به ستاد ملی مقابله با کرونا نیز بابت تصمیم‌گیری درخصوص سفرهای مردم در دوران شیوع کرونا انتقاد کرد و افزود: ستاد ملی مقابله با کرونا فقط متعلق به وزارت بهداشت نیست. بلکه مرکب از وزارت کشور، راه و شهرسازی، آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی، میراث فرهنگی و گردشگری، علوم و تحقیقات، نیروهای مسلح، نیروی انتظامی، دادستان کل کشور، سازمان برنامه و بودجه و رییس سازمان صداوسیما و حتی یکی از فقهای شورای نگهبان است. پس تصمیمی که از این ستاد بیرون می‌آید باید همه مؤلفه‌ها را درنظر بگیرد. این که چنین مجموعه‌ای فقط توصیه می‌کند از خانه بیرون نیایید تا کرونا گسترش نیابد، از طرفی، نرخ ارز، بیکاری و تورم هم شدید است، صرفا یک توصیه بهداشتی و درمانی است و اگر بررسی کنیم، متوجه می‌شویم تصمیم‌گیری‌ها همه‌جانبه نبود.
به گفته او، شاه‌بیت و کل خروجی ستاد ملی مقابله با کرونا در یکسال و نیم اخیر برای مدیریت سفر و صنعت گردشگری، توصیه «در خانه بمانید و سفر نروید» بود و باید پرسید ضلع دیگر قضیه چه می‌شود، مردم چگونه باید کسب درآمد کنند، آن هم با این اوضاع که در سال‌های ۹۸ و ۹۹ قیمت نفت به ۲۰ دلار رسید و کشور با بحران درآمد مواجه شد. پس سیاست‌گذاری‌ها برای مدیریت کرونا در حوزه‌های مختلف همیشه از زاویه بهداشت و درمان بود و از این غافل شدیم که وزارت بهداشت سخنگوی این ستاد و یکی از اعضای آن است. در حالی که وقتی تصمیمی از یک ستاد ملی بیرون می‌آید باید همه جوانب را به‌ویژه اشتغال و درآمد مردم را درنظر بگیرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) به موضوع حمایت‌های وزارت میراث‌فرهنگی از فعالان گردشگری در دوران همه‌گیری کرونا نیز اشاره کرد و با طرح این سوال که دولت در یکسال و نیم اخیر برای حفظ گردشگری چه کرد؟ ادامه داد: براساس اعلام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، قرار بود سه‌هزار میلیارد تومان تسهیلات به گردشگری داده شود تا بیش از ۲۰ هزار بنگاه از این تسهیلات استفاده کنند، اما آمارهایی که همین وزارتخانه داد نشان می‌دهد، نه تنها کمتر از ۵۰ درصد تسهیلات حمایت از صنعت گردشگری که تا اسفندماه ۹۹ فقط شش میلیارد تومان بود اختصاص یافته که فعالان صنعت گردشگری براساس تجربه قبلی، سراغ این وام نرفتند تا مشکلات‌شان دو چندان نشود.
