رسول حاجی باقری
دیده‌بان استهبان و بازرس شورای هماهنگی سازمان‌های غیردولتی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری/
گستره بافت‌های تاریخی در شهرهای ایران قابل توجه است. اما حفاظت و مرمت این بافت‌ها سابقه زیادی ندارد. کشور ما از بسیاری کشورها در این زمینه عقب مانده و همین امر لزوم بازنگری و بررسی بیشتر این موضوع را نشان می‌دهد.
بافت تاریخی،گستره‌ای متشکل از بناها، راه‌ها، مجموعه‌ها، فضاها، تأسیسات و تجهیزات شهری است. تداخل مفهوم بافت‌های تاریخی و فرسوده مدت‌هاست موضوع بحث مدیران شهری و ادارات میراث‌فرهنگی است.
سال‌ها بی‌توجهی به ارزش‌های کالبدی، تاریخی و هویتی بافت‌های تاریخی کشور از سوی برخی ارگان‌ها، ادارات و حتی شرکت‌های دخیل در امر نوسازی و بهسازی و در برابر آن اقدامات ناکافی متولیان میراث‌فرهنگی در تعیین محدوده‌های تاریخی و تدوین مقررات و قوانین جدید، بافت‌های تاریخی و ارزشمند را در مسیر نابودی کامل قرار داده است.
حفاظت، مرمت و بهره‌برداری از بافت‌های تاریخی با توجه به شرایط فرهنگی، تاریخی و اقتصادی در مناطق مختلف، می‌تواند علاوه بر احیاء بافت‌های تاریخی و حفظ این میراث ارزشمند، به عنوان یک ظرفیت مهم در صنعت گردشگری به شمار آید.
کاهش شاخصه‌ها و ویژگی‌های هویتی شهرها موجب شده تقریبا تمامی شهرها در یک مسیر همسان قرار گیرند، تا جایی که دیگر تفاوت زیادی در معیارهای شهرسازی و تاریخی و فرهنگی در آن‌ها مشهود نیست.
در شرایطی که تمایل و رغبت گردشگران به سمت گردشگری تاریخی افزایش یافته است، می‌توان با شناخت، مرمت، نگهداری، احیاء و معرفی آثار و ابنیه تاریخی گردشگرپذیر در بافت تاریخی شهرها اشتغالزایی را رونق داد و از مزایای صنعت پولساز گردشگری نیز بهره‌مند شد.
احیاء بافت‌های تاریخی تاثیرات قابل توجهی بر پیکره شهرها دارد. آشنایی با فرهنگ و رسوم معنوی-هنری، افزایش حمایت از فرهنگ سنتی شهر، نمایش اصالت و هویت بومی، احیاء صنایع‌دستی و هنرهای سنتی، جشن‌ها، گویش‌ها تنها بخشی از این تاثیرات است.
تقویت، حفظ و احیاء سنت‌های قدیمی و آداب و رسوم کهن، توسعه و رونق اقتصادی، کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم، افزایش درآمد و رونق بازار شهر، افزایش سطح رفاه عمومی شهروندان، پیشگیری از مهاجرت و ایجاد انگیزه برای راه‌اندازی مراکز اقامتی نیز بخشی دیگر از تاثیرات حفظ بافت‌های تاریخی است.
و اما بعد؛ شهرستان استهبان به واسطه بهره‌مندی از ظرفیت‌های طبیعی در مقاطعی از تاریخ با رشد و شکوفایی اقتصادی خوبی روبرو شد.
تاثیر این روند، خود را در محدوده کالبد شهری در قالب دانه‌های معماری اعیان و ارزشمند نشان داده است. خانه‌های تاریخی متعددی هم اکنون از دوران زندیه و قاجار با انبوهی از تزئینات مفصل و واجد ارزش در محدوده بافت تاریخی به چشم می‌خورد.
علاوه بر آن، تاسیسات شهری مانند ساز و کار آبرسانی سنتی به گونه‌ای حساب شده و قدرتمند در بستر شهر جای گرفته و بر آن تاثیر نهاده است. ساز و کاری که با توجه به ثبات منابع آب، در حال حاضر نیز در بخش کشاورزی و باغداری استهبان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از چندین سال قبل، افراد و گروه‌های زیادی پیگیر بودند تا بتوانند بافت تاریخی استهبان را حفظ کنند. اما متاسفانه عوامل زیادی مسیر رسیدن به هدف را برای آن‌ها دشوار کرده بود. به هر روی پس از پیگیری‌های چندین ساله، نهایتا با اسناد و مدارکی روبرو شدیم که نشان می‌داد «بافت تاریخی استهبان» طی مصوبه‌ای از سوی وزارت کشور، در سال ۱۳۸۸ ثبت شده است.
با دنبال نمودن این سند و پیگیری آن در وزارت کشور، سازمان میراث‌فرهنگی، وزارت راه‌وشهرسازی، استانداری، اداره کل میراث‌فرهنگی استان فارس و … قطعیت موضوع مسجل شد.
این مصوبه طی ابلاغیه‌ای در سال ۱۳۹۳ به استانداری فارس و ادارات و سازمان‌های ذیربط در شهرستان‌ها ارسال شده بود. در ادامه، شهرستان لار و شهر شیراز از همان سال اقداماتی برای اجرایی شدن مصوبه آغاز کردند، اما، عجیب آن بود که چرا اثری از این ابلاغیه در استهبان دیده نشد و برخی مسئولین هم در همان سال‌ها از وجود چنین مصوبه‌ای بی‌خبر بودند.
در ادامه پیگیری‌ها، در جلسه‌ای با دکتر طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی کشور این موضوع بررسی شد و با حمایت مستقیم معاون میراث‌فرهنگی، اجرایی شدن مصوبه روند تازه یافت.
نامه‌نگاری‌هایی با نهادهای ذیربط انجام شد و طی جلساتی با متولیان امور شهری و گفت‌وگو پیرامون مصوبه بافت تاریخی استهبان، مقدمات اجرایی شدن مصوبه مذکور سرعت گرفت. به این منظور با موافقت کتبی مسولان، مسیرهای قانونی تا حدی گشوده شد تا حفاظت، مرمت و احیاء بافت تاریخی استهبان جانی تازه بگیرد.
براساس ابلاغیه وزارت کشور و نقشه‌های پیوست، ۱۸۶ شهر در کشور دارای بافت تاریخی مصوب شدند و در استهبان نیز ۱۴۳ هکتار از محدوده شهر به عنوان بافت تاریخی شناخته شد.
حالا دوستداران میراث‌فرهنگی امید دارند تا با حمایت مسئولین در شهرستان برای رسیدن استهبان به شهر پایدار، گسترش خدمات شهری در بافت تاریخی، افزایش اشتغال و درآمد، بهبود رفاه اجتماعی و … مسیر توسعه به درستی و با سرعت طی شود.
لازم است از تمام افراد حقیقی و حقوقی و انجمن‌های میراث‌فرهنگی شهرستان استهبان نیز که طی چند سال گذشته برای نهایی شدن مصوبه بافت‌ها تلاش کردند، قدردانی شود.
در این مسیر نیز حمایت‌های مداوم معاونت میراث‌فرهنگی کشور در رسیدن به نتیجه بی تاثیر نبود. همراهی و همکاری فرماندار استهبان، شهردار و اعضای شورای شهر استهبان نیز مسیر دستیابی به هدف را که حفاظت از بافت تاریخی استهبان بود هموار کرد و این روند را سرعت داد.
