دکترای روابط بینالملل و کارشناس باستانشناسی/
ارائه تصویر مطلوب از یک کشور و کسب وجهه و منزلت بینالمللی، از خواستههای مهم دولتها در عرصه بینالملل و راهکار مفید در جهت پیشبرد اهداف دیپلماسی آنها است. مقامات دولتی در کشورهای مختلف در پی آن هستند تا ضمن ارتقاء ابعاد مثبت وجهه بینالمللی خود، به تثبیت موقعیت جهانی نیز بپردازند.
عبور ایران از بحران جنگ هشت ساله و تثبیت نظام و افزایش مستمر قدرت ملی کشور، موجب «ایران هراسی» و ارایه تصویر تهدیدآمیز از ایران از سوی کشورهای منطقه و قدرتهای بزرگ شده است. به همین جهت، «ساخت تصاویر خوب» به عنوان نهادههای استراتژی «برندسازی»، جهت رفع تهدید «ایران هراسی»، به عنوان یکی از اهداف بنیادین سیاست خارجی در دولت یازدهم قرار گرفت.
«برند ملی»، تصویری است که از یک کشور در افکار جامعه جهانی ساخته میشود و متفاوت از برندکردن محصولات است. متقاعد کردن افکار عمومی، بهعنوان یک بازیگر مهم در نظم جدید جهانی، دارای یک اهمیت استراتژیک است. در نظام جدید بینالمللی که در آن ارتباطات استراتژیک، درک، تصویر، اعتبار و اعتماد برجسته میشوند، کشورها همچون نامهای تجاری، نیازمند بازسازی و تغییر موقعیت خود به سمت مطلوب، پیش از قضاوتکردن نادرست افکار عمومی هستند. بدین ترتطیب به منظور ایجاد درک قابل اعتماد، قدرتمند و معتبر از یک کشور، استراتژی برندسازی در جهت «تصویرسازی» مثبت الزامی و حیاتی است.
«تصویرسازی»، تغییر تصویر موجود و شکلدهی به یک تصویر و ذهنیت جدید و مطلوب، جوهره برندسازی ملی به حساب میآید. عوامل سازنده تصویر یک کشور، ایجاد تصویر مثبت ملی و چگونگی ارائه یک تصویر خوب از تمامی جوانب یک کشور، همه به نوعی برای مقابله و فرار از اثرات منفی به شمار میآیند.
باورها، ایدهها، احساسات و برداشتهای شکلدهنده ذهن افراد در این حوزه بسیار مهم تلقی میشوند. عواملی که بر برند ملی اثر میگذارند، طبیعت انسان، رفتارها، غنای فرهنگی و اجتماعی، ساختار اقتصادی، دموکراسی، حقوق بشر، روابط بینالملل، تحولات فنی، کسب و کار، تاریخ، مسئولیتپذیری، مذهب و گردشگری را شامل میشود که هر یک از این عوامل میتواند ارائهدهنده تصویر مثبت و منفی از یک کشور باشند. این گستردگی باعث شده تا همانند فرهنگ و هویت، «تصویر» نیز یک مسئله جدی در روابط بینالملل باشد.
نقش تصاویر ملی در روابط بینالملل از منظر نظریه «قدرت نرم»، چشمانداز روانشناسی اجتماعی و رویههای دیپلماسی عمومی، توضیح داده میشود. قدرت نرم یک کشور بر فرهنگ، ارزشهای سیاسی و سیاست خارجیاش مبتنی میشود. تصویرسازی ملی در حقیقت بخشی از قدرت نرم کشور است. این تصویرسازی بیان میکند که تصاویر یک ملت، کالاهای عمومی هستند که میتواند برای تولید یک محیط مطلوب و یا نامطلوب یک کشور خاص بکار گرفته شوند. شهرت یک کشور میتواند از نظر سیاسی و اقتصادی، یک پشتوانه اساسی به حساب بیاید. شهرت مثبت به کشورها کمک میکند تا ضمن کسب اهداف خارجی مد نظرشان، سرمایههای خارجی را جذب و امر گردشگری و آموزش را تسهیل کنند.
همانطور که ذکر شد، «گردشگری»، به خصوص بخشهای مبتنی بر میراث فرهنگی، بهعنوان یک پتانسیل جذاب برای تصویرسازی مورد توجه بسیاری از کشورها است. اولین دستاورد «تصاویر گردشگری»، القای «امنیت داخلی» کشورهای مقصد به افکار عمومی بینالمللی است. چرا که صنعت گردشگری نمیتواند در سایه خشونت و ناامنی رشد کند. دومین تصویری که برندسازی گردشگری به مخاطبان خارجی ارایه میکند، «صلح جویی» در سیاست خارجی است.
رونق صنعت گردشگری با حمایت از خشونت و به خطر انداختن صلح و امنیت بینالملل ایجاد نمیشود. بنابراین افکار عمومی بینالمللی، کشور هدف گردشگران را یک تهدید محسوب نمیکنند.
سومین مزیت برندسازی گردشگری، در یک چرخه، به توسعه خود این صنعت منجرخواهد شد. یعنی برندسازی گردشگری، امنیت داخلی کشور هدف را تبلیغ میکند و این تبلیغات تاثیر زیادی در افزایش تعداد گردشگران خارجی و توسعه زیرساختها خواهد داشت.
چهارمین دستاورد، کمک به دپلماسی عمومی است و گردشگران خارجی به عنوان ابزارهای انتقال پیام، تصویری واقعی از فضای کشور به مخاطبان محلی خود مخابره میکنند.
باید در نظر داشت که از ابتدای دولت یازدهم، گزارشاتی که گردشگران خارجی در قالب سفرنامه از ایران در روزنامهها و و مجلات خارجی منتشر کردند، به دلیل مستقل و مردمی بودن، تاکنون تاثیر بسیار مثبتی در تغییر وجهه بینالمللی ایران و ترغیب دیگران برای سفر به ایران داشته است.