صدای میراث: استاد محمدرضا شجریان (۱۳۹۹ – ۱۳۱۹) در مشهد زاده شد و در همین شهر نیز به خاک سپرده شد. او چهره نامدار و مردمی موسیقی کلاسیک و فاخر ایران بود که به درستی موسیقی ایرانی را طی ۷۰ سال زنده نگاهداشت و توانست به عنوان نگهبان موسیقی فاخر و کلاسیک ایران در ایران و جهان معرفی شود. استاد شجریان یکبار گفته بود، «همانطور که فردوسی زبان فارسی را نجات داد من هم باید موسیقی این مملکت را نجات دهم.»
همان هم شد و شجریان به حق توانست موسیقی کلاسیک ایران را از پیچ و خم‌های تاریخی عبور دهد و طی ۷ دهه آنرا نگاهبانی و پاسداری کند. اما همین کلام بود که خانواده استاد شجریان را از ششماه قبل که حال خسرو آواز ایران وخیم شد و محمدرضا شجریان در چندین مرحله به بیمارستان اعزام و ترخیص و باز هم راهی بیمارستان شد، به صرافت انداخت که پیگیری‌ها برای گرفتن مجوز دفن استاد شجریان در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی، پاسدار زبان فارسی و سراینده شاهنامه در محوطه ثبت ملی شده توس، از دولت ایران بگیرند و استاد آواز و موسیقی ایرانی را به آرزوی خود برای همجواری با حکیم ابوالقاسم فردوسی برسانند.
صدای میراث به عنوان رسانه تخصصی حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارغ از تمامی جهت‌گیری‌های سیاسی در تلاش برآمده است تا از جزئیات تلاش‌های خانواده استاد محمدرضا شجریان از حدود ۷ 
ماه قبل تاکنون، برای دفن استاد بی‌همتای آواز ایرانی در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی در محوطه ثبت ملی شده توس که اکنون در فهرست موقت ثبت جهانی یونسکو قرار دارد، اطلاع یابد.
تلاش ششماهه برای تدفین شجریان در جوار آرامگاه فردوسی
براساس پیگیری‌های صدای میراث مشخص شده است که خانواده استاد شجریان به ویژه همایون شجریان فرزند ایشان که پیشتر همکاری‌هایی با وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در موضوع برپایی کنسرت «سی» در مجموعه‌های تاریخی – فرهنگی ایران داشت، در پیگیری از وزارت میراث فرهنگی و دیگر نهادهای مسئول، درخواست تدفین استاد شجریان – که آنزمان شرایط مناسبی نداشت و حتی رسانه‌ها بارها به اشتباه خبر فوت او را منتشر می‌کردند- در عرصه اصلی آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی ارایه کرده بود.
اما تلاش‌های همایون شجریان برای در نظر گرفتن مدفن استاد آواز ایران در کنار آرامگاه فردوسی بزرگ به دلایل کاملا کارشناسی شده بی‌نتیجه ماند. براساس موازین و قوانین میراث‌فرهنگی کشور، تدفین اشخاص در عرصه آثار تاریخی و فرهنگی به ویژه آثار ثبت ملی و جهانی شده کشور وجود ندارد و بدین ترتیب به هیچوجه امکان دفن استاد شجریان در آرامگاه اصلی حکیم ابوالقاسم فردوسی وجود نداشت.
تلاش‌های خانواده شجریان که به ادعای آنها برای عمل کردن به وصیت 
نامه استاد شجریان به منظور دفن در جوار حکیم ابوالقاسم فردوسی صورت گرفته بود ادامه داشت و حتی جلسات کارشناسی متعددی در وزارت میراث فرهنگی و اداره کل میراث‌فرهنگی استان خراسان رضوی به منظور بررسی این درخواست تشکیل شد.
کارشناسان میراث فرهنگی کشور در جلسات متعدد کارشناسی خود تشخیص دادند که تنها مکان مناسب برای دفن استاد شجریان در جوار آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی همان نقطه‌ای است که مهدی اخوان ثالث شاعر نامدار ایرانی دفن شده است. این مکان‌یابی نیز کاملا کارشناسی شده است. چون نقطه‌ای که اخوان ثالث دفن بود، سکویی است که از همان ابتدا برای تدفین چهره‌های ملی در جوار آرامگاه فردوسی در نظر گرفته شده است. به همین دلیل بود که روز قبل از تدفین استاد شجریان قبر حفاری شده در کنار مدفن مهدی اخوان ثالث به عنوان مدفن استاد شجریان در نظر گرفته شد.
درخواست خانواده استاد شجریان برای دفن پیکر مرحوم محمدرضا شجریان در آرامگاه تاریخی حکیم ابوالقاسم فردوسی به چند دلیل صورت گرفت. نخست آن که محمدرضا شجریان خود زاده شهر مشهد است. دوم آن که شجریان خود گفته بود فردوسی زبان پارسی را نجات داد و من موسیقی ایران را! سوم آن که برخی ملاحظات نیز کمک کرد که خانواده شجریان به دنبال دفن استاد در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی باشند تا حفاظت از مقبره استاد در این محوطه تاریخی به شکل بهتری انجام 
شود.
تدفین در محوطه ثبت ملی شده با مصوبه هیات وزیران و امضای رییس‌جمهوری؟
با این حال و براساس اخبار ارسال شده به صدای میراث از شاهدان عینی که در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی حضور داشتند، همایون شجریان با جانمایی کارشناسی شده قبر که از سوی کارشناسان میراث فرهنگی مشخص شده بود مخالفت کرد و شبانه محل دفن استاد شجریان را تغییر داد.
کارشناسان میراث‌فرهنگی در مشهد به صدای میراث خبر داده‌اند که حتی اصرار کارشناسان میراث فرهنگی حاضر در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی به همایون شجریان برای دفن پیکر استاد در مکان مشخص شده بی‌فایده بود و همایون شجریان خود تصمیم به جابه‌جایی مدفن پدر به مکان مورد نظر خود در محوطه تاریخی آرامگاه فردوسی گرفت.
ناگفته پیدا است که فراهم شدن امکان دفن پیکر استاد شجریان در محوطه ثبت ملی شده آرامگاه فردوسی تنها و تنها با مصوبه هیات وزیران و امضای شخص رییس‌جمهوری ممکن شده است. چون براساس قوانین میراث فرهنگی دفن اشخاص در محوطه‌های تاریخی و فرهنگی به ویژه محوطه‌های ثبت ملی یا جهانی شده کشور با مصوبه هیات وزیران و امضای رییس‌جمهوری ممکن است.
پیشتر نیز محمود واعظی رییس دفتر رییس‌جمهوری در نامه‌ای به استاندار خراسان رضوی و وزیر میراث‌فرهنگی از آنها خواسته بود با خانواده استاد شجریان برای دفن پیکر ایشان در محوطه آرامگاه فردوسی همکاری کامل صورت بگیرد.
در نامه محمود واعظی رییس دفتر رییس‌جمهوری حتی خبر داده شده است که خانواده استاد محمدرضا شجریان در تاریخ ۱۷/۱۲/۹۸ نامه‌ای به شماره ۱۶۰۵۴۲ ارسال کرده‌اند که در آن درخواست دفن استاد شجریان پس از فوت ایشان را در محوطه آرامگاه فردوسی (درمحدوده مقبره مرحوم اخوان ثالث یا قطعه‌ای مشابه) ارایه کرده‌اند.
این نامه در تاریخ ۱۷/۷/۱۳۹۹ و درست پس از فوت استاد شجریان از سوی رییس دفتر رییس‌جمهوری خطاب به علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی و جعفری سرپرست استانداری خراسان رضوی صادر شده است. اما در نامه محمد واعظی به نامه دیگری نیز اشاره شده است که از سوی وزارت میراث‌فرهنگی در تاریخ ۲۱/۱۲/۱۳۹۸ به شماره ۴۰۷۲۲/۹۸۲۱۰۰ درست ۴ روز پس از نامه درخواست خانواده شجریان صادر شده است. از متن نامه وزارت میراث فرهنگی در پاسخ به درخواست خانواده استاد شجریان هیچ اطلاعی در دست نیست و صدای میراث در پیگیری‌های خود از وزارت میراث‌فرهنگی متوجه شده است که جلسات برگزار شده و حتی مکاتبات صورت گرفته در اینباره در وزارت میراث فرهنگی کاملا محرمانه بوده و هیچ یک از مدیران و کارشناسان آن وزارتخانه نیز حاضر به اظهارنظر در ارتباط با موضوع دفن محمدرضا شجریان در محوطه تاریخی آرامگاه فردوسی نشده است.
همایون شجریان شبانه مکان‌یابی مقبره را تغییر داد
از مشهد به صدای میراث خبر رسیده است که اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دست یاستان خراسان رضوی همکاری خوبی در موضوع تدفین پیکر مرحوم محمدرضا شجریان استاد آواز ایران در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی داشته و حتی کارشناسان این اداره کل نیز با بررسی‌های کارشناسی مقبره استاد شجریان در کنار مقبره اخوان ثالث را جانمایی کرده‌اند تا علاوه بر حفظ ارزش‌های میراث‌فرهنگی و رعایت موازین میراثی در محوطه‌های تاریخی ثبت ملی شده کشور شان استاد شجریان نیز به خوبی رعایت شود.
اما مقبره استاد شجریان ناگهان تغییر می‌کند و براساس آنچه کارساسان میراث فرهنگی در مشهد به صدای میراث خبر دادند، همایون شجریان شبانه تصمیم می‌گیرد مقبره استاد شجریان را در پیاده راه واقع در کنار حوض دایره‌ای سمت چپ محوطه آرامگاه فردوسی با چشم‌انداز مجسمه حکیم ابوالقاسم فردوسی زیر یک درخت سپیدار حفر کند. تصمیمی که براساس اخبار ارسال شده به صدای میراث با مخالفت کارشناسان میراث فرهنگی حاضر در محل مواجه میشود و کارشناسان میراث فرهنگی هرچه تلاش میکنند تا به دلایل کارشناسانه خانواده استاد شجریان را از این تصمیم برحذر دارند، موثر واقع نشد و پیکر استاد شجریان سرانجام در پیاده‌راه آرامگاه فردوسی دفن میشود.
کارشناسان میراث فرهنگی حاضر در محل اما به صدای میراث گفته‌اند، هیچکس حق ندارد جایگاه حاکمیتی میراث فرهنگی را از بین ببرد و چیزی برخلاف ضوابط و اصول فنی میراث فرهنگی به این مجموعه تحمیل کند.
به گفته آنها، همایون شجریان فرزند استاد شجریان در یک فضای کاملا احساسی قرار داشت و هیچکس نتوانست ایشان را قانع کند که پیکر استاد شجریان نباید در پیاده‌راه مجموعه تاریخی آرامگاه فردوسی دفن شود. چون این پیاده‌راه همیشه در معرض تخریب و بازسازی و مرمت است و از همه مهمتر آن که پیاده‌راه‌ها در مجموعه‌های تاریخی محل عبور تاسیسات هستند و اگر اتفاقی در تاسیسات یک مجموعه تاریخی بیفتد همیشه راه حل مشکل در پیاده‌راه‌ها تعبیه شده است.
آنطور که کارشناسان میراث فرهنگی حاضر در مجموعه آرامگاه فردوسی به صدای میراث گفته اند، خانواده آقای شجریان بی‌توجه به توضیحات کارشناسی نظر خود را در این فضا به ضوابط میراث‌فرهنگی ترجیح دادند.
به گفته آنها، مجموعه تاریخی فرهنگی آرامگاه فردوسی که به ثبت ملی رسیده و مراحل ثبت جهانی را می‌گذراند، اهمیت ویژه‌ای برای میراث‌فرهنگی دارد و از آنجا که مجموعه سیستم نیز شانیت ویژه‌ای برای استاد شجریان قائل است اجازه تدفین استاد شجریان در محدوده خاص کارشناسی شده را در آرامگاه فردوسی داد که متاسفانه محل دفن استاد شجریان با مکان‌یابی اولیه بسیار متفاوت بود و ایشان در پیاده‌راه دفن شدند.
به گفته یک کارشناس میراث فرهنگی حاضر در آرامگاه فردوسی، ضوابط میراث فرهنگی بسیار محکم هستند و در موضوع باغ و آرامگاه فردوسی کوتاه نمی‌آید. با این حال میراث‌فرهنگی نهایت همکاری را با خانواده آقای شجریان انجام داد که متاسفانه محل دفن ایشان با تصمیم خانواده آقای شجریان به نقطه‌ای منتقل شد که در کارشناسی وزارت میراث‌فرهنگی مطابقت نداشت.
براساس آنچه کارشناسان میراث فرهنگی استان خراسان رضوی به صدای میراث خبر داده‌اند در ماجرای تدفین پیکر استاد شجریان تیمی با مدیریت اداره ارشاد مشهد و حضور اداره میراث‌فرهنگی، استانداری، نیروهای انتظامی و امنیتی و شهرداری مشهد تشکیل و تقسیم وظایف صورت گرفت که در این تیم کارشناسان میراث فرهنگی به لحاظ فنی در مورد جانمایی مقبره استاد شجریان نظر دادند و محل دقیق دفن پیکر مرحوم شجریان را در کنار مقبره اخوان ثالث تعیین کردند که ناگهان تصمیم خانواده شجریان تغییر می‌کند و به با تصمیم همایون شجریان، استاد محمدرضا شجریان در پیاده‌راه آرامگاه فردوسی آرام می‌گیرد.
به گفته کارشناسان میراث‌فرهنگی، باغ آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی در توس مشهد براساس الگوی باغ ایرانی طراحی شده و نمی‌توان بدون در نظر گرفتن ضوابط میراث‌فرهنگی و نظرات کارشناسان میراث‌فرهنگی اقدام به بر هم زدن ضوابط و ایجاد تغییر در الگوی باغ و محوطه ثبت ملی شده آرامگاه فردوسی داشت.
Discussion۱۵ دیدگاه
از اعتبار فردوسی کاستند.
واقعا که! یه خانواده خودش رو صاحب میراث فرهنگی میدونه؟! کسی هم نیست جلوش رو بگیره؟ فردوسی بزرگ زبان فارسی رو نجات داد، استاد شجریان موسیقی سنتی ایران رو به سمت عربی شدن برد… چه شباهتی بین این ۲ وجود داره؟! سوا از اینکه این خودش نادیده گرفتن سایر اساتید موسیقی ایران هست!
سلام خدمت مردم عزیز
متاسفانه عده ای دایم به انسانهای فرهیخته توهین می کنند و برای بی ارزش کردن شخص مورد کینه شخصی خودشان شروع به مقایسه کردن های بی ربط و غیر منصفانه می کنند . در جواب آنها این متن را نوشتن . هر انسانی به نحوی به جامعه خدمت می کنه یک معلم ، یک هنرمند ، یک پزشک و یک شهید و یک دانشمند هر کدام به شیوه درست به جامعه خدمت می کنند و هر انسانی مثل یک شهید به جامعه و ایران خدمت می کند. کسانی می آیند مثلا هنرمندان را با شهدا مقایسه می کنند ، شهدا ارزشمند هستند ولی این مقایسه بی ربط است ، چون هنرمندان هم مثل شهدا به جامعه خدمت می کنند و تمام عمر و جوانی خود را به جای بیکاری و لذتهای کاذب ، صرف ارتقاء و رشد فرهنگ و هنر و تاریخ جامعه می کنند و تلاش و کوشش می کنند با خلق آثار هنری به انسانها نشاط و شعف و امید و سواد و دانش دهند و آثارشان و هنرهایشان تمدن و شعور و فهم جامعه را حتی در نسلهای بعد بالا می برند .فرهنگ و تمدن ایران و آثار باستانی اش با هنرمندان و شاعران رشد می کند و مورد توجه جهان قرار می گیرد . اگر از ایران عزیز ، فرهنگ و هنر و تمدن و تاریخ و ادبیات و شعر آثار باستانی و افتخار آفرینی را حذف کنید دیگر از ایران چه باقی می ماند . هنرمندان انسانهای زحمتکش و شریف و بزرگی هستند و باید حرمت و احترام آنها را نگه داشت و قدر آن ها را دانست ، هنرمندان برای این کشور زحمت می کشند و راه درست زندگی کردن را به مردم نشان می دهند و چراغ هدایت گر هستند برای امروز و نسلهای بعدی و نباید به آنها توهین و بی ادبی و بی احترامی کرد ، در ضمن هنرمندان هم مثل بقیه افراد حق دارند از زندگی لذت ببرند و صرفا به این دلیل که فلان شخص برای سفر رفته خارج یا آدم شادی است ، دلیل نمی شه که به او بگوییم آدم بدی است و تمام زحمات هنری او را در تمام عمرش نادیده گرفت .
خانواده استاد شجریان چقدر خودخواه بودند
آرامگاه فردوسی یک میراث ملی بوده و هست
چرا می‌بایست خانواده استاد فکر کنند ارث باباشونه که راحت تعویض تصمیم کنند؟!
سلام
بعنوان یک فارغ التحصیل در حوزه مرمت ابنیه، هیچ کسی حق نداره به عرصه ی این بنای ارزشمند تعرض کنه.
امیدوارم اگر زمانی ثبت این پرونده به جریان افتاد و این تدفین مورد اختلاف کمیته میراث جهانی بود، با احترام این قبر منتقل بشه به جایی که از قبل تعیین شده بود، هیچ چیزی بالاتر از منافع ملی ما نیست و نخواهد بود.
متاسفانه همایون به اعتبار استاد لطمه زد… اگر بتوانند آرامگاه را به مکان کارشناسی منتقل کنند خیلی خوب است. یک استاد بی همتا باید در پیاده رو دفن شود؟ واقعا که! همایون پیش خود چه فکر کرد؟ مکان اولیه بسیار بهتر و شیک تر بود.
اینکار خلاف قانون بوده و بدعتی بسیار خطرناک در راستای از بین بردن هویت فرهنگی کشور ایران است.
لطفا از اینکار جلوگیری و … ترتیبی اتخاذ فرمایید تاپیکر از محوطه خارج شود.
انچه فراوان است گورستان، استدعا دارد محوطه فردوسی بزرگ را گورستان نفرمایید.
دوستدار هنر چی از میراث فرهنگی میداند که نظر میدهد چرا کسی که نشان شوالیه فرانسه گرفته همان کشوری که زمان جنگ خون های الوده به ایران داد ایا اقای شجریان از این موضوع خبر نداشت؟نشان شوالیه به کسی میدن که قسم به ان کشور بخورد پس چرا کسی که قسم به کشوری غیر از ایران خورده باید در کنار فردوسی بزرگ بخاطر دفاع از زبان فارسی جانشان بخطر انداختن دفن بشن؟ حتی شعر از فردوسی بزرگم نخوانده و زیر اب خیلی از خوانندهای زمان قبل از انقلاب زده حال شما بگین اگه استادن زمان قبل از انقلاب اجازه کار داشتن ایا نمیتوانستن بهتر در عمل کنن؟
با سلام خدمت عزیزان طبق نظرهای مردم عزیز ایران این حرکت که به دفن شدن مرحوم سیاوش بیدگانی یا(محمدرضا شجریان) حاصل گردید
خلاف عرف جامعه بوده و ما مردم اکیدا با این کار مخالفیم لطفا مسئولین مربوطه ترتیبی دهند تا هرچه سریعتر مقبره آن مرحوم به طور کل از آرامگاه حکیم و بزرگ ایران ابولقاسم فردوسی خارج گردد و آرامگاه مجدد به حالت قبل بازگردد مچکرم.
سلام
وقتی بیش از استحقاق به کسی احترام گذاشتی این میشود که خود را با فردوسی مقایسه کند،مسئولین میراث فرهنگی باید جلوی این قانون سکنی و هتک حرمت ادیب سخن فردوسی را می گرفتند ،
استاد شجریان خودش یک منبع ملیه
کسی میدونه دلیل این کار خانواده شجریان چی بوده؟ من حدس میزنم بخاطر همون جمله که نوشته خاک پای مردم ایران این کارو کردن
سلام. استاد شجریان فخر موسیقی و آواز ایران.
گذشت زمان قدر و منزلت ایشان را بیشتر نمایان خواهد کرد
با سلام
طبق سنت ایرانی ها و فکر کنم همه دنیا اینطور هست که کسی که دستش از دنیا کوتاه شده نباید توهین بشه ، استاد شجریان که جای خودش را دارد و یکی از مفاخر ایران است ، چرا اینقدر به ایشان توهین میکنند ؟ خوب ، یا بد ، قضاوتش با خدا است و حتما دلیلی دارد که خانواده استاد خواسته اند در این محل دفن بشه ، دست بردارید از این همه اهانت به شخصیتی که تمام دنیا به ایشان احترام میزارند ، چرا ما ایرانی ها با مفاخر خود اینگونه عناد داریم ؟ طر فکر استاد خوب یا بد دیگه با خداست نه با بنده گان خدا……
روح استاد شاد وراهش پر ره رو باد چون ازکم وکیف قضیه ومحیط خبر ندارم اظهار نظر نمیکنم وفقط ازاینکه ایران استاد بزرگ آواز رو از دست دادغمگینم روحش شاد که مایه فخر ایرانیان وکشور بزرگ ایران بود