خبرنگار/
صدای میراث؛ نزدیک به ۴۰ سال از تراژیکترین زلزله ایران در طبس میگذرد، سال ۱۳۵۷ زلزلهای که در طبس رخ داد، تنها یک شهر را بر سر مردم آوار نکرد که تاریخ و تمدن هزاران ساله قلب کویر مرکزی ایران هم نابود شد.
بسیاری از بناها، بافتها و معماریهای ارزشمند شهرستان طبس در زلزله سال ۱۳۵۷ برای همیشه از بین رفت. خانه – باغها تخریب شد و میراث شهر به خواب ابدی فرو رفت.
حالا نزدیک به ۴۰ از زلزله میگذرد، مدیر اداره میراثفرهنگی شهرستان طبس میگوید، با اینکه طبس را نمیتوان با شهرهایی مثل یزد مقایسه کرد، اما این شهر از تاریخ کهن برخوردار است و باید توجه ویژه به آن داشت. چون هنوز رد پای میراث هزاران ساله طبس را میتوان در بسیاری از بناها و بافتهای به جا مانده از زلزله مشاهده کرد.
اصفهک منحصرترین بافت طبس
«رسول بهبهانی» مدیر اداره میراث فرهنگی شهرستان طبس است و در گفتوگو با صدای میراث میگوید: با اینکه طبس نسبت به دیگر شهرهای ایران دارای بافتهای چند هکتاری نیست، اما این شهر تاریخی هنوز قابلیتها و پتانسیلهای ارزشمندی نسبت به دیگر شهرها و شهرستانهای خراسان جنوبی دارد.
او به ثبت بافت تاریخی اصفهک و نایبند در سالها ۱۳۹۳ و ۱۳۹۵ به عنوان اولین و دومین بافت تاریخی استان خراسان جنوبی در فهرست آثار ملی کشور اشاره کرد . گفت: بافت تاریخی اصفهک یکی از زیباترین و منحصر بفردترین بافتهای تاریخی شهرستان طبس است که به عنوان اولین بافت تاریخی از استان خراسان جنوبی در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد و در سال ۱۳۹۵ نیز منظر فرهنگی بافت تاریخی نایبند به عنوان دومین بافت تاریخی ان استان به ثبت ملی رسید.
آنطور که بهبهانی میگوید، در سه سال اخیر با رشد اعتبارات وضعیت بناها و بافت های تاریخی شهرستان طبس نسبت به گذشته بهتر شد. به طوری که در سال ۹۳ و ۹۵ دو بافت تاریخی اصفهک و نایبند به ثبت ملی رسید و اکنون نیز بافت تاریخی «پیر حاجات» که به لحاظ شکل و نوع معماری بسیار متفاوت است و در فاصله ۸۰ کیلومتری از شهرستان طبس، در مسیر طبس – تهران قرار دارد، قرار است در فهرست آثار ملی کشور ثبت شود. بافت تاریخی «آبخورک» نیز که یکی از بافتهای تاریخی زیبا، سالم و ارزشمند تاریخی طبس است نیز پروسه ثبت در فهرست آثار ملی کشور را پشت سر میگذارد.
توجه به بافتها، بناها و آثار تاریخی طبس زمانی بیشتر شد که این شهرستان به استان خراسان جنوبی الحاق شد. گرچه همانطور که مدیر میراث فرهنگی شهرستان طبس به صدای میراث گفته است، نمیتوان طبس را که سال ۱۳۵۷ به دلیل زلزله ویران شد با شهری همچون یزد مقایسه کرد، اما اکنون بسیاری از بناهای تاریخی و باغهای طبس همچون باغ تاریخی گلشن و سد تاریخی کریت، ظرفیت ثبت در فهرست میراث جهانی را دارند. علاوه بر این ظرفیت، بافتهای تاریخی ارزشمند و بکر در منطقه طبس، ظرفیتی ارزشمند برای گردشگران ورودی به استان خراسان جنوبی است که اکنون حضورشان در طبس بیش از سالهای گذشته است.
توزیع مناسب اعبارات ملی و استانی با رویکرد توجه به آثار تاریخی موضوعی است که مدیر اداره میراثفرهنگی شهرستان طبس بر آن تاکید ویژه دارد و میگوید: با چنین نگاهی میتوان به احیاء و یاززنده سازی بافتها و بناهای تاریخی اقدام و تعداد گردشگران ورودی به طبس را افزایش داد.
طبس پیش از زلزله سال ۱۳۵۷ یک باغشهر زیبا بود. در هر نقطه از شهر خانه باغها با حوضخانههای بلند و مرتفع که گاه ارتفاعشان به ۱۵متر می رسید سربرآورده بود. زلزله اما این باغشهر را ویران کرد و نشانههای تاریخی آنرا از بین برد. طبس اما زیرخاک مدفون نشد و مردم بار دیگر شهر جدید را بر ویرانههای گذشته بنا کردند. بنای دوباره شهر اما منجر به نابودی باغها و اشجار و نخلستانها شد. چون زمین برای ساختوساز کم آمد و بهترین راهکار در اندیشه بنیانگزاران دوباره شهر، حذف باغات و نخلستانها بود. با این حال هنوز هم میتوان ردی از وجود باغشهر را در طبس مشاهده کرد.
باغ تاریخی گلشن با نخلهای قوی و درختان نارنج و گونههای مختلف گیاهی یکی از همان باقیمانده از باغشهر طبس است که با قناتهای همواره جاری طبس آبیاری میشود.
تحول در گردشگری طبس
طبس در قلب کویر مرکزی ایران قرار گرفته است. درست در قلب کویر! اما وقتی به شهر ورود میکنید درختان سرسبز بیشمار از نخلستانها تا درختان نارنج سرتاسر شهر کشیده شدهاند. سروها نیز قد برافراشتهاند و قلب کویر را زنده کردهاند. آب اما نقش حیاتی در جاری شدن زندگی در قلب کویر دارد که آن هم با سیستم سنتی یعنی حفر قناتها میسر شده است. شاید باور نکنید که در طبس روستایی وجود دارد که کشت برنج در آن همچون شمال ایران جریان دارد و شالیزارها در قلب کویر مرکزی ایران کنار یکدیگر چیده شدهاند.
روستاهای طبس غنی از آب شیرین هستند و فراوانی آب در این نقطه از خراسان جنوبی چنان است که طبس را به باغشهر تبدیل کرد و اکنون مردم این منطقه نه کمبود آب دارند و نه مشکلی ذخایر آبی آنها را تهدید کرده است.
رسول بهبهانی مدیر اداره میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان طبس میگوید: همین غنای آب موجب شده است تا طبس نقطه خوبی برای گردشگران باشد.
او میگوید: در سه سال اخیر با اقداماتی که انجام شده است تورهای گردشگری طبس را هدف گردشگری کردهاند و تحول خوبی در گردشگری طبس صورت گرفته است و محال است گردشگران به خراسان جنوبی سفر کنند و طبس را نبینند.