زمستان است و شهر سرد و خاکستری. یِروان را مه گرفته و بزرگترین درخت کاج در روزهای آغازین سال نو میلادی همچنان آذین بسته بر روی سنگفرشی از تمام سنگهای ارمنستان در میدان جمهوری، ایستاده است. ارمنی‌ها می‌گویند، با این که ژانویه شادترین و زیباترین فصل ارامنه است اما یِروان را باید در بهار دید، خاصه در فصل شکوفه‌ها. زمانی که زیبایی طبیعت به هویت تاریخی شهر غلبه می‌کند.
اهالی ایروان، شهر کوچک و آرام خود را «یِروان» می‌خوانند. شهری که در سال گردشگران زیادی را به واسطه مهمان‌وازی، حس امنیت و روحیات صلح‌طلب مردم به این شهر دعوت می‌کند. ایروان که بیش از یک میلیون جمعیت دارد و یک چهارم از کل جمعیت ارمنستان را در برگرفته دارای جاذبه‌های تاریخی، هنری و مواریث فرهنگی ملموس و ناملموس متنوعی است که اتفاقا مشترکات فرهنگی زیادی را با ایران دارد. شاید به دلیل همین پیشینه هزاران ساله و اشتراکات تاریخی و فرهنگی است که نمایشگاه مشترک ایران و ارمنستان؛ خاطره یک سرزمین مخاطبان زیادی در موزه ملی ایران داشت. نمایشگاهی که روایتگر بخشی از تاریخ یک سرزمین و بیانگر تاریخ مشترک دو ملت با تمدنی چند هزار ساله است.
ایروان؛ شهر خاطره ها
ایروان شهر خاطره هاست. یادگارهایی که از هنر، تاریخ، فرهنگ و حتی سیاست یک سرزمین به جا مانده است. این شهر قدمتی ۲۶۰۰ ساله دارد و آبستن حوادث تاریخی بسیار و روایتگر داستان‌ها و خاطرات بیشماری است. در جای جای این شهر تندیس ها و مجسمه‌هایی از خالقان هنر، شخصیت‌های تاثیرگذار سیاسی، اسطوره های ملی و ادیبان این سرزمین نصب شده است. به طوری که اگر در هر نقطه‌ای از شهر قرار داشته باشید، قطعا با یکی از این تندیس ها مواجه خواهید شد که پشت هر یک از آنها داستان ها و خاطرات تلخ و شیرین زیادی نهفته است. یکی از مهمترین این تندیس ها مجسمه مام وطن یا مادر ارمنستان است که به جای مجسمه استالین بر بلندترین نقطه و بام ایروان نصب شده است. این مجسمه که شبیه به مجسمه مسیح در برزیل است از هر نقطه شهر به شکل یک صلیب بزرگ خودنمایی می کند. این درحالی است که موزه جنگ ارمنستان نیز درست درون مجسمه مادر وطن دایر شده است. از بام بلند ایروان درست جایی که مادر ارمنستان ایستاده است، شهر اما رنگ دیگری دارد. رنگی که آرامش را برای هر گردشگری تداعی می کند. شاید به همین دلیل است که ایروان را به دلیل نوع سنگ ها در سازه ها و بناها، شهر صورتی می خوانند. با این حال ایروان ارمنستان را هیچ گاه به شهر صورتی نمی شناسند. نمادهای ملی این کشور بیش از هر چیز برای ارامنه ارمنستان اهمیت دارد. این سرزمین به رنگ انار است. انار و زردآلو نمادهای ملی کشور ارمنستان محسوب می شوند. انار که در سنگنوشته‌های قدیمی ارمنی دیده شده برای ارمنی‌ها نماد تکثیر و افزایش روزی است و زردآلو که می گویند موطن اصلی آن ارمنستان است. رنگ نارنجی پرچم ارمنستان و نماد زردآلو در نشان اصلی آن کشور است.
اچمیادزین، پایتخت باستانی ارمنستان
با اینکه ایروان پایتخت کشور ارمنستان است، اما در گذشته های دور و در فاصله نزدیکی از شهر ایروان، اچمیادزین – پایتخت باستانی ارمنستان– قرار دارد. درحال حاضر کلیسای اچمیادزین که یکی از مقدس‌ترین مکان‌های زیارتی ارامنه است و دومین مکان مقدس ارامنه جهان است در همین پایتخت باستانی واقع شده است. نکته جالب توجه اینجاست که کتیبه شاه عباس صفوی بر سر در این کلیسا نصب شده است تا فرستندگان شاه عباس که قصد انتقال این کلیسا به ایران را داشتند، به احترام وجود تصویر شاه عباس بر سر در کلیسا از تخریب این بنای تاریخی خودداری کنند.
درحال حاضر کلیسای جامع اچمیادزین با قدمت ۱۷۱۶ سال در حالی بر ویرانه‌های یک معبد باستانی ساخته شد که ارامنه آن معبد را یکمعبد بت‌پرستی می داتستند. بازدید از کلیسای باستانی اچمیادزین و قدم زدن در محوطه وسیع آن برای شنیدن داستان عاشقانه چگونگی گرویدن مردم ارمنستان به مسیحیت، برای نخستین بار در جهان، ظرفیتی است که جاذبه میراث ملموس و ناملموس اچمیادزین را دو چندان می‌کند.
کوچاری؛ مراسمی به قدمت ده ها قرن
رقص های محلی بخشی از میراث ملی مردم ارمنستان است و در این میان کوچاری مهمترین رقص محلی این کشور است که به ثبت جهانی در فهرست ناملموس یونسکو نیز رسیده است. کوچاری در زبان ارمنی به معنای قوچاری یا همان حرکات قوچ است. قوچ حیوان قدرتمندی در ارمنستان است و نشان قوچ نشان قدرت است. سردیس های زیادی در مواریث تاریخی و باستانی ارمنستان از قوچ وجود دارد و رقص کوچاری نیز برگرفته از شیوه حرکات (بلند شدن و راه رفتن) قوچ است که قرن‌ها است در روستاها و شهرهای مختلف این کشور به شیوه‌های مختلف اجرا می‌شود. رقص کوچاری سال گذشته در فهرست آثار میراث ناملموس یونسکو ثبت شد. این رقص ملی و سنتی در تمامی مراسم ارمنی‌ها برگزار می‌شود. در دوران گذشته این رقص تقریبا جزوی مراسم سنتی قبل از جنگ بود.
اما در کنار رقص کوچاری، ساز دودوک که ساز محبوب ارمنی‌هاست مانند طرز تهیه طبخ دلمه و نان لواش، میراث مشترک میان ایران و ارمنستان است، هر چند که ارمنستان سهم قابل توجهی در معرفی این ساز به جهان داشت. به طوری که اگر در زمان فستیوال‌های ارمنستان به این کشور سفر کنید، می‌توانید به صدای دلنواز دودوک گوش فرا دهید. «ژیوان گاسپاریان» یکی از مشهورترین نوازندگان دودوک در جهان است که اجراهای دودوک او مبهوت کننده، عمیق و بسیار دلنشین است. در موسیقی متن فیلم‌های معروفی چون آخرین وسوسه مسیح، گلادیاتور و مصائب مسیح و راه رفتن مردمرده از ساز دودوک استفاده شده است.
ورنیساژ؛ پاتوق نقاشان
بازار بزرگ ورنیساژ ارمنستان یک بازار محلی است که معمولا آخر هفته‌ها و در نزدیکی میدان جمهوری، تشکیل می‌شود. این بازار ریشه عمیقی در فرهنگ ارمنستان دارد و بهترین مکان برای آشنایی با فرهنگ محلی ارمنستان است. چوب‌های کنده‌کاری شده، عروسک‌های پارچه‌ای، جواهرات دست‌ساز، چرم، سنگهای قیمتی، فرش، لباس و تابلوهای نفیس نقاشی، آلات موسیقی و مدال جنگی نادرشاه! از جمله وسایلی هستند که در این بازار به فروش می‌رسند. در این بازار انواع صنایع‌دستی و اشیای عتیقه مثل سماور روسی، کریستال‌های قدیمی، گردنبندهای نقره و قهوه‌جوش‌های قدیمی به فروش می‌رسد. این بازار یکی از بازارهای ارزان‌فروشی و روباز معروف در ایروان است. البته بازار ورنیساژ یکی از بازارهای معروف دنیا هم هست. در این بازار نقاشان مشهور و معاصر نیز نقاشی‌های خود را برای فروش می‌آورند. بازار ورنیساژ روز شنبه و یکشنبه باز است. اما در روزهای دیگر هفته تنها چند حجره و آن هم در ساعات مشخص برای خرید و بازدید باز هستند.
مریم جلیلوند
