لقمان احمدزاده کارشناس ارشد باستان‌شناسی از پایگاه میراث جهانی شوش با اشاره به ارزش های تاریخی محوطه ثبت جهانی شده شوش گفت: در دنیای غرب خیلی‌ها براساس آنچه از کتاب عهد عتیق خوانده بودند می‌دانستند که شهری به نام شوش وجود داشته است.
به گفته او، در کتاب عهد عتیق چندین داستان روایت شده است که در داستان های دانیال پیامبر و استر و مردخای به طور واضح به شهر شوش اشاره شده است و به دلیل این کتاب اروپایی ها کنجکاو شدند که در جست وجوی شهری به نام شوش برآیند.
فرانسوی‌ها آثار شوش را به موزه‌هایشان منتقل کردند
به گزارش صدای میراث، لقمان احمدزاده این سخنان را در نشست چرا شوش مهم است اعلام کرد و گفت: اروپایی ها حدس می زدند که شهر باستانی شوش به واسطه وجود آرامگاه دانیال پیامبر در آن، باید در همین محدوده امروزین باشد. براساس همین کنجکاوی ها بود که یک سرهنگ انگلیسی در فاصله سال های ۱۸۵۰ تا ۵۲ به کاوش در محدوده شوش پرداخت و نخستین بقایای یک کاخ آشکار شد و کتیبه های به دست آمد که در آن ها به صراحت مشخص می کرد این محدوده همان شوش باستانی است که در کتاب عهد عتیق از آن یاد شده است. در آن کاوش ها کاخ آپادانا و سرستون معروف سنگی نیز به دست آمد.
احمدزاده به آغاز کاوش فرانسوی ها پس از انگلیسی ها در شوش اشاره کرد و افزود: فرانسوی ها در فاصله سال های ۱۸۸۴ تا ۱۸۸۶ در شوش کاوش کردند و اشیای زیادی به دست آوردند که بخش زیادی از آن ها را به موزه های فرانسه منتقل کردند. آجرهای لعابدار با نقوش مختلف از جانوران اسطوره ای و افسانه ای تا سربازان هخامنشی از این محوطه به دست آمد که بیشتر آن ها در موزه های فرانسه است.
او گفت: ژاک دومورگان نخستین فرانسوی بود که به شوش اعزام شد و قرارداد ۱۰۰ ساله برای کاوش در شوش داشت. او ابتدای عزیمت به شوش چادری برپا کرد و هیات خود را در چادر مستقر کرد اما چون نمی شد برای یکصدسال در چادر ماند آن ها قلعه شوش را بنا کردند و مصالح قلعه را از آجرها و خشت ها و کتیبه هایی تهیه کردند که از محوطه باستانی شوش کشف کردند. دومورگان شایای بسیار بیشتری در شوش کشف کرد. یکی از آن ها لوح حمورابی بود که نشان می داد امپراتوری ایلامی ها ۱۴۰۰ سال تداوم داشت در حالی که براساس اسناد به دست آمده از تمدن بین النهرین بیشتر امپراتوری های بین النهرین ۲۰۰ سال بیشتر تداوم نداشتند اما در شوش ایلامی ها ۱۲۰۰ سال حکومت کردند.
به گفته این کارشناس ارشد باستان شناسی در پایگاه میراث جهانی شوش، نخستین کاوش های باستان شناسی در چغازنبیل به دلیل جنگ جهانی متوقف شد اما پس از جنگ دوباره از سر گرفته شد و اینبار گیرشمن وارد شوش شد. رومن گیرشمن برخلاف کاوش گران قبلی شوش در دانشگاه تحصیلات آکادمیک داشت. آن ها که پیشتر شوش را کاوش کردند یا مهندس معدن بودند یا تخصص دیگری داشتند که کنار آن ها کار باستان شناسی هم انجام می دادند. گیرشمن اما با لایه نگاری در باستان شناسی آشنا بود و توانست در شهر شهای ۱۵ لایه شهرذنشینی را کاوش کند و سیر معماری و شهرسازی در شوش از طریق کاوش های گیرشمن مشخص شد. پس از گیرشمن ژان پرو وارد شوش شد و اطلاعات لایه نگاری ژان پرو یکی از دقیق ترین اطلاعات لایه نگاری است که در شوش ثبت شده است. تیم او کاملا حرفه ای بود و در دوره او بود که بیشتر گپ های تاریخی برطرف شد و اطلاعات او از هزاره چهار پیش از میلاد تا قرن ۱۳ میلادی بصورت علمی در اختیار است اگرچه بسیاری از گزارش های او هنوز چاپ نشده است.
احمدزاده به کاوش های صورت گرفته در کاخ آپادانا توسط ژان پرو و کشف سنگ نبشته هایی در مورد چگونگی ساخت آپادانا و معماری و مصالح و قومیت هایی که در ساخت این کاخ شرکت داشتند اشاره کرد و گفت: کاخ دیگری مربوط به دوره اردشیر اول یا دوم هخامنشی در شوش کشف شد.
به گفته کارشناس پایگاه میراث جهانی شوش، پس از انقلاب ایران تمامی امتیازهای هیات های خارجی در ایران از سوی دولت ایران لغو شد و سیر جدیدی در باستان شناسی ایران آغاز شد که شامل کاوش هایی است که توسط هیات های ایرانی انجام شد. میرعابدین کابلی و مهدی رهبر از نخستین باستان شناس هایی هستند که در شوش به کار باستان شناسی مشغول شدند. در زمان جنگ اما سازه چغازنبیل و کاخ شاوور و محوطه باستانی هفت تپه در خوزستان دچار آسیب شدند که مهدی رهبر کار ساماندهی و مرمت آثار تخریب شده در جنگ را در این محوطه ها برعهده گرفت. کاوش های باستان شناسی شوش چند سال لغو شد اما به مرور کاوش های جسته و گریخته انجام شد تا به امروز.
شهر امروزی شوش مدیون باستان شناس‌ها است
احمدزاده در تشریح وضعیت دشت شوشان پیش از بنیاد گذاشتن محوطه باستانی شوش، گفت: محوطه شوش اواخر هزاره پنجم قبل از میلاد بنیان گذاشته شد و ۹ هزار سال پیش، خوزستان دارای روستاهای کوچک و جمعیت یکجانشین بود. کشاورزی به شکل ابتدایی رواج داشت و روستایان گندم و جو و عدس می کاشتند . از گوشت گوزن و گراز نیز برای خورد و خوراک استفاده می کردند و مردم روستاها با یکدیگر ارتباط داشتند. همه این موارد در مورد زندگی در دشت شوشان در ۹ سال پیش از مواد باستان شناسی به دست آمده از دوره های مختلف در شوش به دست آمده است.
او گفت: در هزاره پنجم قبل از میلاد یکباره شهر باستانی شوش بنیان گذاشته شد. دلیل بنا شدن این شهر مشخص نیست. سکوی بزرگ خشتی به وسعت ۵ هزار متر مکعب در محوطه شوش ساخته می شود که ۸ متر از سطح زمین ارتفاع داشت. براساس آثار به دست آمده از شوش می توان گفت که مهرو موم در این زمان رایج بود. در دوره شوش ۳ نگارش به معنای اولیه آن ایجاد شد. شمارش هم در همین دوره به آرامی ایجاد شد. آن ها شکل اشیاء را بر گل نبشته ها می کشیدند و در کنارش عددهای با اشکال مختلف رسم می کردند و مهر و موم های متعلق به گیرنده و فرستنده داشتند. بعدها مهرهای استوانه ای در شوش ساخته شد که به مهرهای سیلندری شهرت داشت و سیستم ثبت و ضبط با آن ها تسریع شد.
احمدزاده همچنین به صنعت و هنرهای رایج در شوش اشاره کرد و افزود: فلزکاری و حکاکی و سفالگری در شوش رواج فراوان داشت و شوشی ها در هنر فلزکاری سرآمد بودند. در دوره هخامنشی شوش تبدیل به پایتخت هخامنشی شد. در دوره ساسانی و پارتی شوش اهمیت زیادی یافت. در دوره اسلامی مسلمانان دانستند که شوش ضرابخانه دارد و شهرهایی که ضرابخانه داشتند اهمیت اقتصادی فراوان داشتند.
او گفت: در کاوش های اولیه در شوش آثار معماری دوره اسلامی این محوطه باستانی از بین رفته است ولی دو مسجد از آن دوره در شوش کاوش شده است. پیش از آغاز قرن ۱۳ میلادی نیز شوش متروک شد و در قرن ۱۸ میلادی باستان شناسان خارجی بار دیگر کلنگ باستان شناسی را بر محوطه جهانی شوش زدند و این محوطه باستانی جان تازه گرفت.
کارشناس پایگاه میراث جهانی شوش درخصوص شکل گیری شهر امروزین شوش تاکید کرد: شکل گیری شهر کنونی شوش در خوزستان مدیون هیات های باستان شناسی است که در گوشه و کنار کپرها و آلونک هایی درست کردند که به ترتیب همه شان به خانه تبدیل شدند و بتدریج شهر بزرگ و گسترده شوش شکل گرفت. شوش امروزین در حقیقت زاده کاوش های باستان شناسی است و مردم نیز با جهانی شدن این شهر قدر شوش را بیش از گذشته دانسته اند.
