بخش زیادی از گنجینه و چینی خانه اردبیل در طی سالیان به دلایل مختلفی از جمله زلزله و جنگ از بین رفته است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری،فخری دانشپور پرور، این موضوع را در نشست تخصصی سومین کنفرانس بین المللی باستان شناسی و حفاظت در امتداد جاده ابریشم که در تبریز برگزار شد،مطرح کرد.
او که با موضوع « بررسی چینی‌های آبی و سفید گنجینه اردبیل در ارتباط با راه ابریشم» سخن می گفت، با بیان این نکته که گنجینه و چینی‌خانه اردبیل شامل بیشترین مجموعه ظروف و چینی‌های آبی و سفید چین در دوره مغول، تیموری و صفوی بوده است، گفت: این مجموعه به‌مرور دارای ۱۱۶۱ قطعه چینی‌های تک‌رنگ، سه رنگ، ۵ رنگ و سلادون شده است.
او با ابراز تاسف از این نکته که در رویدادهای جنگی و تجاوز بیگانگان مقادیر زیادی از این مجموعه ارزشمند به غارت و یغما رفته است، گفت: تعداد باقیمانده در زمان صفویه در جایگاه‌های منظم چینی‌خانه بر روی دیواره‌های تالار گنجینه جاسازی‌شده بود اما به علت زلزله‌های مکرر فروریخته و نابودشده‌اند.
او افزود: قطعات باقیمانده بنا بر دلایل مورد اشاره از اردبیل به موزه ملی ایران در تهران انتقال داده شده به گونه ای که امروز این موزه ارزشمند تاریخی (اردبیل)، فقط دارای ۷۱ قطعه است.
خلاقیت هنرمندان سفالگر در شاهکارهای هنر سفالگری ایران و چین
شاهکارهایی از هنر سفالگری ایران و چین که به سبک سفالینه ها یا چینی های آبی و سفید شهرت جهانی یافته اند، ناشی از نوآوری و خلاقیت هنرمندان سفالگر ایرانی و چینی است.
مهناز رحیمی فر دکترای تاریخ و کارشناس مسئول پژوهشکده زبان شناسی کتیبه ها و متون پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به ارایه بخشی از مقاله «تجلی روح ایرانی – چینی در چینی های آبی و سفید» پرداخت .
او با بیان اینکه در سده‌های نخستین دوران اسلامی ساخت ظرف های لعاب‌دار و بی‌لعاب سفالین متاثر از سفالگری عصر ساسانی چون دیگر شاخه‌های هنری ادامه یافت گفت :هنر سفالگری از جنبه های مختلف تکنیک ساخت، تنوع استفاده از لعاب، و ایجاد انواع تزئینات به ویژه به کارگیری هنرهای نگارگری و خوش‌نویسی، تحول بزرگی در هنر سفالگری اسلامی ایجاد کرد.
به گفته این پژوهشگر، وجود ارتباطات گسترده تـجاری با کشـورهای مختلف به ویـژه خـاور دور، نقـش مهمی در تبادل اطلاعات فنی- هنری داشته و زمینه را بـرای خلق سبک های نوین فراهم آورد.
رحیمی فر افزود :شاهکارهایی از هنر سفالگری ایران و چین که به سبک سفالینه ها یا چینی های آبی و سفید شهرت جهانی یافته اند، ناشی از نوآوری و خلاقیت هنرمندان سفالگر ایرانی و چینی است.
وی تصریح کرد : شیوه ساخت، رنگ و لعاب منحصر بفرد، تنوع فرم، و نقوش رمزگونه و نمادین آن ها با ویژگی های خاص بومی، از جمله ویژگـی هایی است که سبـب جاودانـگی این سبـک شده است.
کارشناس مسئول پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت :نمونه های قابل توجـهی از چینی های آبی و سفید در طـی کاوش های باستـان شناختی به ویژه در بنـادر باستانی چـون کیش (شهر حریره) یافت شده و مجمـوعه هایی نیز از شاهان و خانـواده آن ها در بناهای تـاریخی چون آستانه شیخ صفی الدین اردبیلی به یادگار مانده که در موزه های بزرگ ایران و جهان نگهداری می شوند.
وی تصریح کرد :در این مقاله تلاش بر این است که با بهره گیـری از منابع کتابخانه ای و بررسی نمونه-های موجود در موزه های ایران و خارج از ایران، ضمن شرح مختصری پیرامون تاریخچه شکل-گیری مجموعه هایی از چینی های آبی و سفید، به نکات دیگری چون تکنیک ساخت و تزئینات و گونه شناسی این سبک پرداخته شود.
نماد پیوندهای فرهنگی ملت های مجاور راه ابریشم
پلاک سفالی شادیاخ، نماد پیوندهای فرهنگی ملت های مجاور راه ابریشم است.
رجبعلی لباف خانیکی، از موسسه فرهنگی- پژوهشی کهن بوم خراسان نیز این مطلب را در نشست تخصصی سومین کنفرانس بین المللی باستان شناسی و حفاظت در امتداد جاده ابریشم در تبریز مطرح کرد.
او گفت: پدیده بسیار جالب توجهی که در کاوش های باستان شناسی شادیاخ نیشابور کشف شد، دارای ویژگی های بسیار مهمی است که به لحاظ علمی، فرهنگی و هنری می تواند تجلی گاه فرهنگ مشترک ملت های مسیر راه ابریشم از چین تا بین النهرین، اروپا و حتی مصر باشد.
به گفته وی، این پدیده پلاکی سفالی در ابعاد نسبتاً محدود است، اما تعبیر و تفسیرهای قابل برداشت از نقوش برجسته روی آن پردامنه و مرتبط با بنیادهای فرهنگی و باورهای ملل مختلف مجاور راه ابریشم، به ویژه ایران، از گذشته های دور است.
او افزود: بر روی پلاک، چهار صورت فلکیِ شامل «دو پیکر»، «سنبله»، «سرطان» و «اسد» نقش بسته که هر یک به لحاظ مشخصات ظاهری منحصر به فرد و از نظر مفاهیمی که به همراه دارد قابل تأمل و بحث فراوان است.
لباف خانیکی اظهار داشت: علاوه بر چهار صورت فلکی، وجود نقش برجستۀ شاهین بین دو صورت فلکی اسد و سرطان و نقش دو اژدها در دو سمت پلاک بسیار جالب و قابل تامل است و گویی مباحثی فراتر از بروج فلکی را مطرح می کنند، مباحثی که آن ها نیز ریشه در اساطیر و باورهای کهن اقوام ایرانی و غیرایرانی دارند.
او گفت: در فرایند مطالعه پیرامون پلاک و محتوای فرهنگی آن سعی شده است با مراجعه به منابع گوناگون، به پرسش های مطرح درباره پلاک و فلسفه وجودی آن از جنبه های مختلف پاسخ داده شود.
