سیدمحمد بهشتی رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، تکراری بودن و معاصر نبودن را دو اتهام بزرگی دانست که به هنرهای سنتی وارد شده است.
او این سخن را در مراسم افتتاحیه نمایشگاه آثار فاخر نقره‌کاری اصفهان با عنوان «نگاره‌های سیمین» که به همت پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد اعلام کرد و گفت: جامعه هنرهای سنتی تا حدی تسلیم این اتهام شده و باید از چنگال آن رهایی یابد.
به گزارش صدای میراث از پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، سیدمحمد بهشتی با اشاره به عنوان پژوهشکده هنرهای سنتی که مورد مدح و ثنای پژوهشگران است گفت :بیرون از این جمع، هنرهای سنتی دچار سوءتفاهم است.
بهشتی با اشاره به مفهوم هنرهای سنتی افزود: در دوره معاصر هنر از صنعت تفکیک شد. در حالیکه پیش از این اینگونه نبود و زمانی که از هنر سخن می‌گفتیم منظورمان صنعت بود یا وقتی از صنعت صحبت می‌کردیم منظور از آن هنر بود.
وی با بیان اینکه امروز در حوزه هنرهای سنتی زمانی که از وجه هنری سخن می‌گوییم نسبت به تلقی معاصر سر تعظیم فرو آورده‌ایم گفت: بیشتر توجه ما معطوف به جنبه‌های زیبایی شده و جنبه صنعتی را زمین گذاشته‌ایم.
او گفت: در گذشته هنرهای سنتی هیچ یک بدون کاربرد نبودند و تمامی آنچه در محیط زندگی انسان وجود داشت و نیازهای ما را مرتفع می‌کرد، تنها خاصیت کارکردی نداشت.
سنت سرودن شعر برای اشیاء
رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با تأکید بر این که سنت این بود که برای هر شیء شعری سروده شود گفت: در گذشته شعر را برای خودمان نمی‌سرودیم و کاسه را تنها برای غذا خوردن نمی‌ساختیم. بلکه در جریان زندگی این کارها را برای هم و با هم انجام می‌دادیم و آسمان آنرا هم فتح می‌کردیم.
وی افزود: چیزی که تحت عنوان هنر سنتی می‌شناختیم، هنر صنعت بود، یعنی دانش فنی اهمیت فو ق‌العاده داشت. دانش فنی نیز پیچیده است و اکنون آنرا طراحی صنعتی می‌نامیم و آنچه در ذیل هنرهای سنتی به جا می‌آوریم مراعات و فهمیده می‌شد و از استاد هم به شاگرد منتقل می‌شد.
او در ادامه با ابراز تأسف از اینکه امروز تنها به وجه زیبایی شناختی هنرهای سنتی اکتفا می‌شود گفت: این خطایی است که جامعه هنرهای سنتی از روی انفعال از خود بروز می‌دهد.
وی با بیان اینکه معاصر شدن در گذشته از ارکان سنت بود تصریح کرد: معماری دوره سلجوقی، ایلخانی، تیموری، صفوی، قاجار و … معاصر شدند. ولی تابع یک سنت و شیوه بودند و با حفظ ریشه‌ها معاصر می‌شدند.
هنر زنده است
بهشتی با اعلام این که در هنرهای سنتی وقتی به گذشته می‌نگریم می‌بینیم یکی از ارکان هنرهای سنتی توجه به قبح تکرار است گفت: به عنوان نمونه در یکی از شبستان‌های مسجد جامع اصفهان ۱۰۳طاق وجود دارد که هر یک نقشی مجزا دارند و هیچ طرحی در آنها تکرار نشده است.
او با طرح این پرسش که چه افرادی فکر می‌کنند در هنرهای سنتی تکرار وجود دارد؟ گفت: آنهایی که هنرهای سنتی را نمی‌شناسند چنین گمانی دارند. اما اگر هنرهای سنتی را بشناسند، دچار خطا نمی‌شوند. درست مانند ما که فکر می‌کنیم همه مردم چین گویی تکرار یکدیگر هستند و آنها به این گمان ما می‌خندند.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تکرار ی بودن و معاصر نبودن را دو اتهام بزرگی دانست که به هنرهای سنتی وارد شده است و گفت: جامعه هنرهای سنتی تا حدی تسلیم این دو اتهام شده و باید از چنگال آنها رهایی یابد.
وی با تأکید بر این نکته که معاصر شدن باید با حفظ سنت و اصالت همراه باشد، حفظ هر دوی این امور را سخت دانست و از یک شخص فرهیخته برمی‌آید و افزود: بزرگانی که هنرهای ایرانی را در دوره صفوی با حفظ اصالت و تبعیت از سنت معاصر کردند کار بزرگی انجام دادند.
او در پایان گفت : حل مشکلاتی که در حوزه هنرهای سنتی وجود دارد از اساتید آن برمی‌آید و اگر هر گوشه‌ای از این مشکلات برطرف شود، دنیایی از مشکلات حل شده است. زیرا در عالم هنرهای سنتی هر فتحی که انجام شود گویی فتح کل عالم کرده است.
سرمایه‌گذاری برای نجات هنرهای سنتی از نابودی
عبدالمجید شریف زاده رییس پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز دیگر سخنران افتتاحیه آثار نقره‌کاری اصفهان گفت : تجلیل از هنرمندان حداقل کاری است که می‌توان انجام داد.
او با اشاره به سفرنامه شاردن به اصفهان و آنچه از مجموعه هنر ، فرهنگ و تمدن موجود در صفویه دیده و نوشته است گفت: شاردن در مقایسه اصفهان با پاریس، لندن و شهرهای اروپایی از منع استفاده ایرانیان از پارچه‌های با ارزش زربفت توسط شاه عباس اول برای صادرات به اروپا و تأمین هزینه مالی جنگ ایران و عثمانی یاد کرده است.
به گفته وی، شاردن در سفرنامه‌اش آورده است که به دلیل وجود شیوه‌ای خاص برای تهیه پارچه‌های زربفت، ورود به این کارگاه‌ها ممنوع بود.
او تصریح کرد: امروز از این کارگاه‌های بزرگ تنها چند کارگاه به همت هنرمندان هنرهای سنتی که نزد پیشکسوتان این رشته آموزش دیده‌اند دایر است و البته اگر حمایت‌های لازم از آن صورت نگیرد این فعالیت‌ها نیز از میان خواهد رفت.
شریف‌زاده افزود: شاردن در سفرنامه‌اش به آثار فلزی اصفهان نیز اشاره کرده و گفته که در انبارهای کاخ‌های سلطنتی، آثار فاخری وجود دارد که چشم‌ها را خیره می‌کند.
او در پایان گفت: برای نجات هنرهای‌های سنتی از اضمحلال باید سرمایه‌گذاری شود و جوانان به کار گرفته شوند. زیرا که به دلیل شرایط اقتصادی، فرهنگی و … امروز ایران، برخی هنرها دچار ضعف و نقصان شده و باید فکری برای آنها کرد.
مهاجرت ۶ هزار از ۷ هزار هنرمند نقره کار ایرانی
سید عباس شیردلی رییس اتحادیه صنایع‌دستی استان اصفهان دیگر سخنران این مراسم نیز با انتقاد از اینکه در دهه‌های اخیر مسئولان با هنرمندان همراه نبوده‌اند و قوانین مربوطه را به منظور سهولت کار هنرمندان که برای حفظ هنرهای سنتی ایران تلاش می‌کنند به روز نکرده‌اند گفت: حال هنر امروز، خیلی بد است.
او افزود: در شرایط موجود قدرت رقابت هنرمندان ایرانی با هنرمندان کشورهای دیگر کم شده است به نحوی که انگار در این مسابقه، وزنه به پای هنرمندان ما بسته شده است.
شیردلی تعرفه بالای مواد اولیه، محدودیت صادرات، ممنوعیت خروج آثار و … را از مشکلات اصلی پیش روی هنرمندان اعلام کرد که کشورهایی نظیر ترکیه، چین، پاکستان، هند و… آنها را مرتفع کرده‌اند.
وی با بیان اینکه قوانین به طوری وضع شده که به نابودی هنر می‌انجامد تصریح کرد: از ۷ هزار هنرمند اصفهانی که در حوزه نقره فعالیت داشتند تنها کمتر از هزار نفر باقی مانده و بقیه به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند.
رییس اتحادیه صنف صنایع‌دستی استان اصفهان افزود: با مهاجرت این هنرمندان در واقع هنر ایرانی به کشورهای دیگر می‌رود که از آن غافل هستیم و این موضوع جای تأسف دارد.
وی در پایان تصریح کرد: قوانین صادرات و واردات در مورد هنر قلم زنی روی فلز خصوصا نقره باید اصلاح شود.
مثلت طلایی؛ میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
حسین یاوری استاد دانشگاه و پیشکسوت میراث فرهنگی نیز در این مراسم با بیان اینکه حمایت از هنرمندان کمک مالی نیست تصریح کرد: هنرمندان افراد وارسته‌ای هستند که رنج مقدس می‌برند و هر کس در این وادی وارد شده است انتظار محبت نداشته است.
او افزود: اگر می‌خواهیم کاری انجام دهیم باید با بسترسازی و فراهم کردن امکانات غیرمادی قوانین را اصلاح و به عنوان نمونه بیمه‌های اجتماعی قرار دهیم، مواد اولیه تأمین و هنرمندان را تشویق، ترغیب و از آنها تشکر کنیم.
وی با انتقاد از وعده‌های مسئولان گفت: از مسئولان خواهش می‌کنم قول‌هایی که توانایی اجرای آن را ندارند و اجرای آنها محال است ندهند.
یاوری تصریح کرد: جایگاه هنرهای سنتی در سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است. اما نه با مدیریتی که در برخی سال‌ها اعمال شد. البته که منکر تلاش‌ها نیستیم ولی صادقانه بگویم که کار در دست کاردانان نبوده و درست عمل نشده است.
او گفت: باید بین میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مثلث طلایی ایجاد شود، یعنی گردشگر از میراث‌فرهنگی بازدید کند و صنایع‌دستی خریداری کند.
