توسط : 
صدای میراث – مریم جلیلوندفرد: سالروز ثبت جهانی شوش در شرایطی امروز در خوزستان جشن گرفته می‌شود که اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان به جای آزادسازی عرصه محوطه باستانی پیش از تاریخ و ایلامی «ابوفندوا» در هفت تپه شوش، در اقدامی عجیب درخواست صدور سند مالکیت برای مالکین دو خانه موجود بر عرصه این محوطه ارزشمند تاریخی و باستانی کشور کرد.
فعالان میراث فرهنگی در استان خوزستان به صدای میراث خبر داده اند که احتمال موافقت وزارت میراث فرهنگی با درخواست اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان درست در روزهای پایانی دولت سیزدهم بسیار بالا است.
اما ارزش‌های تاریخی – فرهنگی تپه ابوفندوا در همسایگی محوطه باستانی هفت تپه شوش که اضلاع شمالی و جنوبی آن در سال ۸۹ به شماره ۲۹۷۸۶ و ۲۹۷۸۷ به ثبت ملی رسیده است و به جای آزادسازی عرصه این اثر، در صورت موافقت وزارت میراث فرهنگی با درخواست مدیرکل میراث فرهنگی استان خوزستان قرار است دارای سند شخصی شود چیست؟
محوطه ۶ هزار ساله زیر پای دو خانه
دشت شوشان و مراکز قدرت آن در دوران آغاز نگارش در ایران باستان بسیار مهم است. محوطۀ ابوفندوا یکی از همین مراکز قدرت و نگارش در دوره ایلامی در ایران است که به اذعان باستان شناسان نقش آن در هزارۀ چهارم پیش از میلاد یعنی بیش از ۶ هزار سال قبل تا پایان دوره ایلامی به لحاظ مطالعات باستان شناختی و منظر فرهنگی در ایران، غیرقابل چشم‌پوشی است.
محوطۀ ابوفندوا اما با چندین پشتۀ منفصل، از اواخر هزارۀ پنجم پیش از میلاد یعنی بیش از ۷ هزار سال قبل، جایگاه خود را در تاریخ ایران تثبیت کرده است. این محوطه باستانی در هزارۀ چهارم پیش از میلاد یعنی ۶ هزار سال قبل با وسعتی بیش از سی هکتار نمایندگی شاخصه‌های تمدنی این دوره را از تخصصی شدن امور تا شکل‌گیری نخستین قدرت‌های متمرکز در ایران باستان برعهده داشت.
بررسی‌های گرگوری جانسون در دهۀ پنجاه و سپس کاوش‌های دکتر عباس علیزاده، در دهه ۸۰ خورشیدی، تأییدی بر جایگاه مهم این محوطه باستانی در تمدن ایران است. محوطۀ ابوفندوا در دورۀ ایلام دوباره مورد توجه ساکنین دشت شوشان قرار گرفت و فاصلۀ کم آن با محوطه باستانی هفت‌تپه، نشانگر اهمیت این مرکز مهم دوره ایلامی است. کاوش‌های مرحوم عزت‌الله نگهبان در دهۀ چهل خورشیدی اهمیت تاریخی و مطالعاتی ابوفندوا را بیشتر کرد. گذر «نهر عتیج» از میانۀ این محوطه باستانی نیز خود گویای ارزش‌های مطالعات منظر و زیست باستان‌شناسی در این محوطه پیش از تاریخ و ایلامی ایران است.
شهرک غیرقانونی بر عرصه محوطه باستانی
بخشی از محوطه باستانی ابوفندوا در دهۀ چهل خورشیدی با توسعۀ فعالیتهای صنعتی، از آسیب‌ها مصون نماند و شهرک آوان (کوی شهید دیناروندی) به منظور اسکان عوامل فنی و نیروهای انسانی «شرکت کاغذ پارس» هفت‌تپه به وسعت ۱۲هکتار دقیقاً بر روی بخشی از استقرار دوران ایلامی این محوطه بنا نهاده شد. به گونه‌ای که یکی از پشته‌های ابوفندوا کاملاً درون شهرک محبوس شده است. ابعاد فاجعه زمانی گسترده‌تر شد که «شرکت کاغذ پارس» پلاک‌های مسکونی واقع در شهرک را به اشخاص حقیقی فروخت و هر یک از مالکین جدید نیز فعالیتهای عمرانی قابل توجهی از ساخت استخر تا احداث سالن‌های برگزاری مراسم در ملک‌های متعلق به خود بر این محوطه باستانی انجام دادند.
پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه اما در تابستان سال ۱۳۹۷ در پاسخ به استعلام ادارۀ ثبت شوش مبنی بر تخصیص سند به پلاک‌های شهرک، اقدام به گمانه زنی و تعیین عرصۀ محوطه باستانی ابوفندوا کرد که نتیجۀ آن ثبت و ابلاغ نقشه و ضوابط عرصه و حریم ابوفندوا در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وقت و ابلاغ آن به تمامی دستگاه‌های اجرایی کشور شد.
براساس بند یک ضوابط میراث فرهنگی، هر گونه ساخت و ساز، تخریب، گودبرداری، عملیات اجرایی، دخل و تصرف، کاشت نهال و درخت، طرحهای جنگلکاری، اسکان عشایر، ایجاد فضای سبز، ایجاد تاسیسات آب و فاضلاب، مخابرات، گاز، برق، دکل، سازه، مانع، تفکیک عرصه، تغییر در وضعیت توپوگرافی، ایجاد کانال، حفر چاه و تسطیح زمین و نظایر آن و هرگونه اقدامی که منجر به تخریب و یا آسیب به عرصه آثار تاریخی شود و ارتباط بصری اثر با محیط پیرامون را مخدوش سازد، ممنوع است.
فعالان میراث فرهنگی در شوش اما به صدای میراث گفته اند که اقدامات غیرقانونی صورت گرفته بر عرصه محوطه باستانی ابوفندوا که بصورت روزانه انجاتم می شد، مخالفت‌ها و اقدامات متقابل پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه را با مراجعه حضوری به این منطقه و ممانعت از ادامۀ فعالیتهای غیرقانونی و مکاتبه روزانه با اداره کل میراث فرهنگی خوزستان در پی داشت و در نهایت به محکومیت شرکت مذکور انجامید.
درخواست عجیب صدور سند به جای آزادسازی عرصه
حالا در گزارشی که فعالان میراث فرهنگی خوزستان به صدای میراث ارسال کرده اند، مدیرکل میراث فرهنگی استان خوزستان در نامه ای به وزارت میراث فرهنگی از این وزارتخانه خواسته است تا مجوز صدور سند برای دو خانه واقع در عرصه محوطه پیش از تاریخ و ایلامی ابوفندوا را به نفع مالکین آن ها صادر کند. این در حالی است که براساس قانون عرصه و حریم محوطه های باستانی کشور باید آزادسازی شود و اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان و حتی وزارت میراث فرهنگی باید زمینه جابه‌جایی ساکنان این دو خانه از روی عرصه این محوطه باستانی را فراهم کنند. نه این که مدیرکل میراث فرهنگی استان خوزستان در اقدامی عجیب برای صدور سند مالکیت ۲ خانه واقع در عرصه اصلی یک محوطه باستانی از وزارت میراث فرهنگی کشور درخواست مجوز کند.
