صدای میراث: بافت تاریخی شیراز با مصیبت تازه ای مواجه شده است. بن بست ایجاد شده برای تسهیل دسترسی به حرم حضرت شاهچراغ (ع) درست در زمانی که تخریب این بافت در چند جبهه آغاز شده است، شهرداری شیراز را به این فکر انداخته است که با حفر تونل زیر بافت تاریخی شیراز مسافران حرم را با اتوبوس از زیر زمین جابهجا کند.
تصمیم تازه شهرداری شیراز برای حفر تونل با هدف راه اندازی مسیر اتوبوس زیر بافت تاریخی شیراز آنقدر عجیب بوده است که حالا فعالان میراث فرهنگی در استان فارس و شهر شیراز را هم به تعجب واداشته است.
همین چند ماه پیش تصمیم جنجالی مدیریت شهری شیراز در آغاز به حفر تونل خط دو مترو شیراز در محدوده آرامگاه حافظ منجر به توقف این طرح از سوی وزارت میراث فرهنگی شد. حالا اما مدیریت شهری و شهرداری شیراز به اعلام فعالان میراث فرهنگی این شهر تصمیم عجیبتری برای بافت تاریخی شیراز گرفته اند.
براین اساس قرار است، از میانه خط دو مترو شیراز که قرار بود از حافظیه رد شود و با مخالفت شورای عالی معماری و شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی مواجه شد و البته بسیار هم جنجال آفرید، تونل خط دو مترو شیراز به تونل خط ۴ شیراز که از جنوب حرم مطهر شاهچراغ(ع) و در بلوار سیویه امتداد می یابد، تونلی برای عبور اتوبوس از زیر زمین با هدف جابه جا کردن مسافران و زائرین و شهروندان و گردشگران در زیر بافت تاریخی شیراز حفر شود.
تخریب آثار معماری زیر بافت تاریخی
امین طباطبایی، فعال میراث فرهنگی و مدیرعامل خانه فرهنگ جاودان با اعلام این خبر به صدای میراث اعلام کرد: این تونل قرار است از محدوده نزدیک به حافظیه شروع شود و با عبور از زیر بافت تاریخی شیراز و از زیر خیابان ۹ دی که از سال های ۸۹ و ۹۰ با تخریب بخش دیگری از بافت تاریخی شیراز احداث شده است، در زیر زمین امتداد دهد. منتها قرار است به جای عبور مترو از این تونل اتوبوس برای انتقال مسافران تردد کند.
او افزود: براساس نقشه هایی که از تونل زیرزمینی عبور اتوبوس از زیر بافت تاریخی شیراز دیده ایم، این تونل در عمق ۱۷ متری بافت تاریخی شیراز با حدود ۸٫۵ متر ارتفاع و حدود ۱۴ متر عرض در حال احداث است تا اتوبوس های برقی برای جابه جایی مسافران از زیر بافت تاریخی شیراز در آن مستقر شوند.
این فعال میراث فرهنگی درباره تبعات حفر تونل عبور اتوبوس از زیر بافت تاریخی شیراز و در عمق ۱۷ متری این بافت گفت: کسانی که در بافت تاریخی شیراز کارهای مرمتی انجام دادهاند در عمق ۱۵ متری زیر زمین با آثار تاریخی و سازهای معماری تاریخی مواجه شده اند. این موضوع چیز جدیدی نیست. چون بخش زیادی از بافت تاریخی شیراز که هزار سال قدمت دارد به دلیل زلزله هایی که در قرون گذشته اتفاق افتاد، طی سه دوره تاریخی تخریب شده است. اما در این دوره های تاریخی به جای گودبرداری و خاکبرداری از آوار سازه های تخریب شده، ویرانی ها پر شده و در همان دوره های تاریخی گذشته روی آن ها را سازه های دیگر احداث کرده اند.
امین طباطبایی افزود: اگرچه به دلیل انجام نشدن مطالعات باستان شناسی در بافت تاریخی شیراز هنوز مشخص نیست زیر بافت تاریخی این شهر لایه های کدام دوره های تاریخی قرار دارند، اما افرادی که در زیر زمین خانه ها در حال مرمت خانه هایشان بوده اند در فاصله ۵ متری عمق زمین به آثار و سازه های تاریخی رسیده اند. در خانه هایی که بر سازه های قدیمی تر احداث شده است حتی افراد در عمق ۱۰تا ۱۷ متری زمین هم سازه های تاریخی یافته اند.
مدیرعامل خانه فرهنگ جاودان اعلام کرد: در عمقی که قرار است تونل اتوبوس رو از خط دو مترو شیراز تا خط چهار مترو حفر شود و احتمالا اقدامات اولیه و بخشی از حفاری های آن هم انجام شده است نگرانی هایی درخصوص آسیب رسیدن به لایه های زیرین بافت تاریخی شیراز و سازه های معماری متعلق به دوره های تاریخی وجود دارد.
او گفت: متاسفانه شهرداری شیراز بدون در نظر گرفتن اهمیت حفاظت از ارزش های بافت تاریخی شیراز که البته باید خود مدافع آثار تاریخی باشد، همانطور که در حفر تونل مترو خط دو شیراز دچار اشتباه شد و قوانین میراث فرهنگی را نادیده گرفت، بدون انجام مطالعات باستان شناسی در بافت تاریخی شیراز با توجه به کهولت سن برخی آثار موجود در این بافت و آثار و سازه های تاریخی احتمالی موجود در زیر بافت تاریخی شیراز با حفر تونل اتوبوس رو مرتکب اشتباه تاریخی دیگر می شود که منجر به ناپایداری سازه های تاریخی روی زمین و تخریب آثار و سازه های زیر زمین در بافت تاریخی شیراز می شود.
امین طباطبایی با تاکید بر وجود شبکه قنات های گسترده زیر بافت تاریخی شیراز که برخی از آن ها دارای آب هستند و در صورت لایروبی می توانند آب مورد نیاز برای برخی نقاط شهر شیراز را تامین کنند افزود: متاسفانه مسئولین شهری شیراز بدون توجه به ارزش های تاریخی موجود در روی زمین و زیرزمین بافت تاریخی شیراز فقط به انجام عملیات های عمرانی خود فکر می کنند.
طرح کم هزینه تراموا را کنار گذاشتند به فکر حفر تونل افتادند
این فعال میراث فرهنگی اعلام کرد: اقدام مدیریت شهری و شهرداری شیراز برای حفر تونل اتوبوس رو زیر بافت تاریخی این شهر در حالی انجام می شود که هرگونه عملیات عمرانی در بافت تاریخی ثبت ملی شده شیراز نیاز به مطالعات میراث فرهنگی دارد. ضمن آن که به جای این که شهرداری بخواهد تونل برای عبور اتوبوس زیر بافت تاریخی شیراز حفر کند، می تواند طرح عبور تراموا از روی زمین در بافت تاریخی شیراز را که قبلا مطالعات آن تکمیل شده است و نیازی به تخریب بیشتر بافت این بار در زیر زمین ندارد اجرا کند.
او گفت: طرح عبور تراموا در بافت تاریخی شیراز که حتی نیازی به احداث ریل هم ندارد و با تجهیزات نوین حتی نیاز به سیم کشی هوایی هم ندارد و به چرخ مجهز است نه تنها هزینه احداث تونل و آسیب زدن به بافت تاریخی شیراز از زیر زمین را ندارد، حتی به جای آن که زائران حرم مطهر شاهچراغ (ع) را از زیر زمین عبور دهد و حس زیارت در آن ها را هم ایجاد نکند، می تواند حس تقرب را که لازمه زیارت است را در گردشگران زیارتی حرم مطهر شاهچراغ (ع) تقویت کند.
امین طباطبایی تاکید کرد: تونل عبور اتوبوس از زیر بافت تاریخی شیراز آسیب های جدی به سازههای زیرین و بافت روی خیابان خواهد زد و باتوجه به شناختی که از آثار معماری و سازه های تاریخی در بافت تاریخی شیراز داریم، آثار دوره قاجار، بخش هایی از دوره زندیه و حتی سازههای دوره صفوی را تهدید می کند و مصیبت جدیدی بر مصیبت های بافت تاریخی ثبت ملی شده شیراز تحمیل می کند.
متولیان حفاظت از بافت های تاریخی کجا هستند؟
مدیرعامل خانه فرهنگ جاودان افزود: بخشی از بافت ثبت ملی شده شیراز هم اکنون در حال گودبرداری برای توسعه حرم مطهر شاهچراغ (ع) است، بخشی دیگر نیز در حال تخریب است. موضوع عبور مترو از محدوده حافظیه هم همچنان مبهم مانده و دراین شرایط حفر تونل برای عبور اتوبوس برقی از زیر بافت تاریخی شیراز در دست انجام است. اما سوال اصلی این است که نهاد متولی حفاظت از بافت های تاریخی و ثبت ملی شده کشور عملا کجای این اقدامات است؟ این در حالی است که در شهر شیراز نه وزارت میراث فرهنگی را دارای وزن و جایگاه می دانند و نه اداره میراث فرهنگی استان فارس پیگیر حفاظت از بافت تاریخی شیراز و جلوگیری از تخریب بی رویه و لجام گسیخته این بافت است. بنابراین با تداوم مدل مدیریتی فعلی در شیراز که در آخرین تصمیم عزم خود را برای تصمیم عجیب حفر تونل عبور اتوبوس در زیر بافت تاریخی شیراز جزم کرده است، چیزی از بافت تاریخی شیراز که روح تاریخی این شهر است باقی نمی ماند.
امین طباطبایی تاکید کرد: تصمیم گیری برای پروژه حفر تونل عبور اتوبوس از زیر بافت تاریخی شیراز همچون دیگر پروژه های تخریبی در بافت تاریخی ثبت ملی شده شیراز بدون داشتن مصوبه شورایعالی شهرسازی و معماری و بدون اجازه میراث فرهنگی انجام شده است و ادامه دارد.
