صدای میراث – مریم جلیلوندفرد: دو دهه كشمكش بر سر نجات بافت تاریخی شیراز سرانجام پشت درهای بسته و در جلسه مشترك شورای عالی معماری و شهرسازی، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، شهرداری و استانداری در شیراز به پایان رسید و بالاخره «طرح توسعه 57 هكتاری تاریخی – فرهنگی» شیراز با حضور وزیر راه و شهرسازی به تصویب رسید.
محدوده 57 هكتاری بافت تاریخی شیراز كه با هدف توسعه حرم مطهر شاهچراغ(ع) و اجرای طرح حرم تا حرم برای اتصال مرقد شاهچراغ(ع) به حرم مطهر علاءالدین حسین (ع) در بافت تاریخی این شهر در تملك تولیت دو آستان قرار دارد و بخشی از آن نیز توسط شهرداری تملك شده است.
بافت تاریخی شیراز 360 هكتار وسعت دارد و در ردیف دومین بافت ارزشمند تاریخی كشور با قابلیت ثبت جهانی پس از ثبت جهانی بافت تاریخی یزد شناخته می شد. امام مداخلات صورت گرفته در این بافت ارزش های ثبت جخهانی آن را كمرنگ كرد و حالا علاوه بر تصویب طرح 57 هكتاری، عبور مترو از زیر بافت تاریخی نیز به یكی دیگر از چالش های بافت ثبت ملی شده شیراز تبدیل شده است.
كارشناسان همچنان هشدار می دهند
بناهای تاریخی بازمانده از دوره زندیه، صفویه، قاجاریه و پهلوی اول در بافت تاریخی شیراز پراكنده شده و حالا شورای عالی معماری و شهرسازی كشور كه پس از ابطال مصوبه تفویض اختیار وزارت راه و وزارت میراث فرهنگی به استان ها دارای نقشه توسعه شده بود، بار دیگر قرار است با اصلاحاتی كه به گفته سخنگوی معاونت میراث فرهنگی كشور با حداقل تداخل و جلوگیری از تخریب روز دوشنبه هفته گذشته تصویب شده است، دستخوش توسعه شود.
كارشناسان اما هشدار می دهند پیش خبرهای تولید شده برای اعلام موافقت شورای عالی شهرسازی و معماری با اجرای طرح توسعه 57 هكتاری بافت تاریخی شیراز مشروط به تخریب نشدن این بافت و منحصر به تخریب های قبلی تا زمان منتشر نشدن كامل طرح و نقشه جدید قابل ارزیابی و اتكاء نیست.
آن ها همچنین هشدار می دهند كه رصد بافت تاریخی شیراز از این پس باید به شدت بیشتر شود چون ممكن است شیوه اجرای طرح به گونه ای باشد كه منجر به تخریب برخی بناهای تاریخی ثبت ملی شده و واجد ارزش منجر شود.
اختلاف نظر حل نشده درباره طرح اتصال دو حرم در بافت تاریخی شیراز
امیرحسین جمشیدی مدیركل دفتر فنی استانداری فارس كه در جلسه روز دوشنبه شورای عالی معماری و شهرسازی برای تصویب طرح توسعه 57 هكتاری بافت تاریخی شیراز حضور داشت در گفت و گو با ایلنا با اشاره به كلیات مباحث مطرح شده در این جلسه اعلام كرد: مصوبه جدید همان طرحی است كه پیشتر در استان فارس تصویب شده است و كلیات مباحث مطرح شده در جلسه روز دوشنبه و در طرح توسعه 57 هكتاری بافت تاریخی شیراز 4 محور دارد كه اصلی ترین آن حفظ ساكنین در بافت و حفظ آن به عنوان بافت مسكونی است.
او افزود: محدوده ای در ضلع شرقی حرم شاهچراغ (ع) در بافت تاریخی شیراز وجود دارد كه در تملك تولیت آستان مقدس شاهچراغ (ع) است و در جلسه برگزار شده مصوب شد توسعه حداقلی این بخش و احداث دارالشفاء با حداقل مساحت ممكن اقدام شود.
مدیركل دفتر فنی استانداری فارس افزود: اختلاف نظری نیز درباره طرح مصوب شده وجود داشت كه البته هنوز تعیین تكلیف نهای نشده و آن هم درباره طرح بین الحرمین و اتصال حرم شاهچراغ(ع) به حرم سیدعلاء الدین حسین(ع) بود كه قرار شد طراحی شهری جداگانه برای آن انجام شود تا ابنیه واجد ارزش و تاریخی حفظ شود.
به گفته امیرحسین جمشیدی، قرار است در طراحی شهری برای اتصال حرم شاهچراغ (ع) به آستان سیدعلاء الدین حسین(ع) مشخص شود كه كدام ساختمان یا بنای موجود در این مسیر فاقد ارزش است و می تواند تخریب شود و سازه ای جدید به جای آن ساخته شود. یا كدام بنا واجد ارزش است و باید بازسازی شود.
این مقام مسئول در استانداری فارس افزود: سعی شده است كه در اجرای طرح 57 هكتاری بافت تاریخی شیراز تخریب جدید اتفاق نیفتد و كل بافت در طرح اتصال دو حرم حفظ شود. فقط یك صحن جدید در شرق شاهچراغ (ع) كه الان فضای خالی است و معروف به صحن سیدمیر محمد است، احداث می شود. احداث این صحن در تمامی طرح های توسعه شاهچراغ همیشه مطرح بوده است.
معاون میراث فرهنگی كاملا موافق طرح توسعه است
امیرحسین جمشیدی در پاسخ به سوال ایلنا كه آیا كاربری این صحن همان قبرستان جدید آستان مقدس حرم شاهچراغ (ع) است؟ گفت: هنوز نمی دانیم كاربری این صحن چه می شود. فقط الان به عنوان صحن جدید مطرح است.
مدیركل دفتر فنی استانداری فارس با اشاره به حضور فرزانه صادق مالواجرد، وزیر راه و شهرسازی، علی دارابی، قائم مقام وزیر میراث فرهنگی و معاون میراث فرهنگی كشور، معاون عمرانی وزیر كشور، معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون عمرانی استانداری فارس، شهردار شیراز، نمایندگان تولیت آستان مقدس شاهچراغ(ع) و همه اعضای شورای عالی شهرسازی و معماری در جلسه روز دوشنبه هفته گذشته كه به تصویب اجرای طرح توسعه 57 هكتاری بافت تاریخی شیراز منتج شد، اعلام كرد: آقای دارابی، قائم مقام وزیر میراث فرهنگی و معاون میراث فرهنگی كشور در این جلسه كاملا با مباحث مطرح شده موافق بودند و هیچ نظر مخالفی نداشتند.
امیرحسین جمشیدی در پاسخ به این سوال ایلنا كه آیا ممكن است در اجرای طرح تصویب شده توسعه 57 هكتاری بافت تاریخی شیراز برخی خانه های تاریخی نیز در روند توسعه این بافت تخریب شوند؟ گفت: از روز اول اجرای طرح بنای تخریب بافت تاریخی و بناهای تاریخی موجود در آن وجود ندارد. ضمن آن كه منطقه ای كه قرار است صحن جدید در آن ساخته شود بطور كامل در تملك آستان شاهچراغ (ع) است و چند خانه تاریخی كه در صحن جدید افتاده است باید حفظ شوند. اما بالاخره باید مواظب بود كه طرح با دقت انجام شود و بناهای تاریخی موجود در این بافت آسیب نبینند.
مصوبه ای با هزار اما و اگر
دكتر محمد مهدی كلانتری، پایه گذار كمپین نه به تخریب بافت تاریخی شیراز نیز در گفت و گو با ایلنا تاكید كرد: تا زمانی كه مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی بطور شفاف منتشر نشود، نمی توان در مورد این طرح با صراحت صحبت كرد. بنابراین باید منتظر ماند تا متن مصوب منتشر شود و بعد درباره آن سخن گفت. اما تا جایی كه در سخنان شفاهی مطرح شده اعلام شده است، شورای عالی شهرسازی و معماری مهلت دو ماهه برای اصلاحیه نقشه قبلی طرح توسعه 57 هكتاری بافت تاریخی شیراز داده است و آنطور كه مسئولین میراث فرهنگی هم بصورت شفاهی اعلام كرده اند، دستور تخریب در طرح جدید وجود ندارد و ساخت یك میدان هم در طرح جدید لغو شده است. با این حال تا زمان انتشار مصوبه همه صحبت های مطرح شده جای سوال دارد و فعلا فقط باید براساس شنیده ها و اظهارات شفاهی سخن گفت.
محدوده حساس در طرح توسعه 57 هكتاری بافت تاریخی شیراز
كلانتری با اعلام این كه از زمان صدور مصوبه توسعه بافت تاریخی شیراز در دولت دهم و سال 89 ادارات مختلف مانند شهرداری، راه و شهرسازی، تولیت شاهچراغ(ع) اقدام به تملك بناهای موجود در بافت تاریخی شیراز كردند افزود: در این سال ها تعدادی از بناهای تاریخی تخریب شدند. 3.5 هكتار در شرق حرم شاهچراغ(ع) نیز تبدیل به زمین خالی و پاركینگ شد. بخش هایی هم در غرب حرم شاهچراغ (ع) تخریب شد كه تبدیل به خیابان 9 دی شد. صحن شبستان هم روی میدان احمدی ساخته شد. بنابراین بخش غربی حرم بطور كامل تخریب و تبدیل به كاربری های مختلف شد. شرق حرم شاهچراغ(ع) اما با وجود آن كه تملك شد، هنوز تخریب نشده است.
او افزود: براساس اظهارات شفاهی مطرح شده، شورای عالی شهرسازی و معماری تاكید كرده است كه اجرای طرح توسعه 57 هكتاری بافت تاریخی شیراز تنها در بخش هایی كه قبلا تملك و تخریب شده اجازه اجرا دارد. اما در محدوده بین حرم شاهچراغ (ع) و حرم علاءالدین حسین(ع) نیز خانه هایی وجود دارند كه تملك شده و در اختیار شهرداری و تولیت دو حرم است. سكونت در این خانه ها وجود ندارد اما تخریب هم نشده اند.
حفاظت از بافت تاریخی شیراز سخت تر شده است
محمدمهدی كلانتری تاكید كرد: در ماجرای بافت تاریخی شیراز پس از مصوبه اخیر شورای عالی شهرسازی و معماری باید حالا حواس مان باشد كه خانه های در تملك ادارات مختلف تخریب نشود. براساس پیش خبرهای تولید شده از مصوبه اخیر نیز حق تخریب این خانه ها وجود ندارد. چون در درجه نخست تاریخی هستند و در درجه دوم كل بافت تاریخی شیراز ثبت ملی شده است. بنابراین باید مراقب باشیم كه اقدامی فراتر از طرح مذكور در بافت تاریخی شیراز صورت نگیرد.
محمد مهدی كلانتری متخصص بافت های تاریخی و پایه گذار كمپین سراسری نه به تخریب بافت های تاریخی با اشاره به تجربه های گذشته در تخریب بناهای تاریخی ارزشمند بافت تاریخی شیراز در اجرای طرح توسعه 57 هكتاری این بافت افزود: در شرق حرم شاهچراغ (ع) و در فاصله 79 تا 96 تعداد 10 بنای تاریخی تخریب شد كه در مورد دو بنای تاریخی شورای عالی امنیت ملی و شورای تامین استان فارس دستور بازسازی عین به عین این بناها را صادر كردند كه هنوز به جایی نرسیده است و باید مراقب بود كه به جای این دو بنا ساختمان جدید احاث نشود و عین به عین هر دو بنای تاریخی ارزشمندی كه آن سال ها تخریب شد بازسازی شود.
او تاكید كرد: با وجود تاكیداتی كه در مصوبه جدید وجود دارد باید رصد بافت تاریخی شیراز بسیار بیشتر از گذشته انجام شود. بنابراین كار ما در بافت تاریخی شیراز سخت تر می شود و باید پایش دایم بافت صورت بگیرد تا فراتر از طرح مصوب شده اقدامات تخریبی انحجام نگیرد. چون احتمال آن وجود دارد كه بناهای تملك شده به خصوص در شرق حرم شاهچراغ (ع) هر لحظه تخریب شوند.
آماری از خانه های تاریخی تملك شده و در اختیار مردم وجود ندارد
پایه گذار كمپین نه به تخریب بافت های تاریخی در پاسخ به سوال ایلنا كه آیا تعداد خانه های تاریخی و واجد ارزش بافت تاریخی شیراز در بخش شرقی حرم شاهچراغ (ع) مشخص است؟ گفت: بناهای تملك شده شرق حرم شاهچراغ تا حرم علاءالدین حسین است و شامل تكدانه های تملك شده است كه بررسی تعداد بناهای تاریخی آن نیازمند كار میدانی است تا مشخص شود چه پلاك هایی در تملك سازمان های دولتی و تولیت دو حرم و چه تعداد در اختیار مردم عادی است.
او افزود: پیش بینی می شود حدود 1000 تا 1200 پلاك در محدوده 57 هكتار بافت تاریخی شیراز است و چون از ابتدای مطرح شدن طرح توسعه 57 هكتاری در بافت تاریخی شیراز پلاك های موجود در این بافت نیز تملك شدند تعداد دقیق بناهای تملك شده از سوی دولت، تولیت دو حرم و در اختیار مردم هنوز مشخص نیست.
كلانتری تاكید كرد: در هر حال حتی با مصوبه جدید شورای عالی شهرسازی و معماری باید كل 57 هكتار بافت تاریخی شیراز را مراقبت كرد. چون طرح كلی درباره این محدوده وجود دارد و ممكن است هر از گاهی همان طرح قبلی مطرح شود و بخشی از بافت تاریخی شیراز تخریب شود. بنابراین بافت تاریخی شیراز بویژه در محدوده 57 هكتار باید مداوم پایش شود.
