حراج تهران داستان شد | پرتره «دختر نشسته» آتش به پا کرد | پرونده میراث و حراج روی میز دستگاه قضا

صدای میراث:   حراج تهران در تازه ترین رویداد خود در هتل آزادی با رونمایی از 25 اثر تاریخی دوره صفویه و قاجار و البته نقاشی پرتره «دختر نشسته» متعلق به رضا عباسی نقاش دوره صفوی که  به قیمت 20 میلیارد و 40 میلیون تومان فروخته شد، خبرساز شد و حالا وزیر میراث فرهنگی گفته است که با این حراج موافق نبود.

به گزارش صدای میراث چند روز قبل از برگزاری حراج تهران که 25 اثر تاریخی برای اولین بار در آن رونمایی و 17 اثر از این تعداد با قیمت بالا فروخته شد، پرتره «دختر نشسته» اثری که رضا عباسی  آن را در سال های پایانی عمر خود کشید  به شدت خبرساز شد.

رضا عباسی که بود و آثارش کجاست؟

رضا عباسی تأثیرگذارترین و مبتکرترین هنرمند قرن یازدهم هجری ایران است و کارهای او به عنوان نقطه اوج و نمونه شاخص مکتب اصفهان محسوب می‌شود. مقام او نزد شاه‌ عباس چنان بالا بود که شاه صفوی نام خود را به عنوان لقب به رضا عباسی اعطاء کرد و از این زمان او کارهای خود را با عنوان «رضاء عباسی» امضا می‌کرد.

زندگی هنری رضا عباسی به سه دوره آغازین زندگی هنری و پیوستن به نقاشخانه سلطنتی صفویان، دوره میانسالی بین سال های 1011 تا 1018 هجری قمری که وارد عرفان شد و دلبسته درویشان و کشتی گیران که چهار سال او را از دربار صفوی خارج کرد و  سال های پایانی عمر و بازگشت به دربار و دوره پختگی و شکوفایی هنری تقسیم می شود.

اتفاقا پرتره «دختر نشسته» در همین دوره سوم زندگی رضا عباسی کشیده شد. این پرتره با شکوه یک اثر کاملاً موزه‌ای و از جذاب‌ترین پرتره‌های رضا عباسی است که در حراج تهران به قیمت 20.04 میلیارد تومان فروخته شد.

پرتره فروخته شده کاملا مشابه پرتره دیگری است که از رضا عباسی در کتابخانه ملی فرانسه نگهداری می‌‌شود و «شیلا کنبی» کارشناس هنری که پرتره موجود در کتابخانه ملی فرانسه را بررسی کرده معتقد است: این زن ممکن است همسر یکی از وزیران شاه‌عباس اول باشد. او هر که بوده، ثروت متنابهی داشته که توانسته چنین تصویر باشکوهی را سفارش دهد.»

نقاشی‌های رضا عباسی در زمان خود او بسیار مورد توجه بوده و علاقمندان زیادی داشته است. بیشتر آثار او هم اکنون در مجموعه‌ها و موزه‌های مهم دنیا مانند کتابخانه «چستر بیتی» ایرلند، موزه‌های هنر «دانشگاه هاروارد»، «موزه بریتانیا»، «موزه هنر اسلامی برلین»، «موزه متروپولیتن نیویورک»، «موزه هرمیتاژ سن‌پترزبورگ»، «موزه لوور پاریس»، «موزه ویکتوریا و آلبرت لندن»، «کتابخانه کاخ توپقاپوسرای استانبول»، «کتابخانه ملی فرانسه» و… نگهداری می‌شود و آثار اصیل او کمتر فرصت ارایه در حراج‌های هنری را یافته‌اند. اما یکی از آثار او سال 2018 به قیمت 512 هزار و 750 پوند در حراج کریستیز لندن فروخته شد.

جنگ سرد میراث و حراج تهران

حراج تهران حالا در همین ایران یکی از پرتره های رضا عباسی نقاش مشهور عصر صفوی را با قیمت بیش از 20 میلیارد تومان فروخته است. برآورد اولیه آن بود که این اثر تا  حدود 22.5 میلیارد تومان در حراج تهران فروخته شود اما برنده نهایی این حراج توانست پرتره «دختر نشسته» رضا عباسی را با قیمت 20 میلیارد و 40 میلیون تومان خریداری کند.

اما در بین تمام 25 اثر تاریخی عرضه شده در حراج تهران که 17 اثر آن به فروش رسید، تنها نگارگری «دختر نشسته» رضا عباسی بود که حساسیت وزارت میراث فرهنگی را برانگیخت و مدیرکل امور موزه ها و اموال منقول این وزارت خانه را به واکنش واداشت.

لیلا خسروی به اعلام مسئولین حراج تهران، دو ساعت مانده به برگزاری این حراجی در هتل آزادی تهران اعلام کرد که فروش این اثر غیرقانونی است و حراج تهران مجوز  وزارت میراث فرهنگی برای فروش آن را ندارد.

حراج تهران در مقابل اظهارات لیلا خسروی را غیرمسئولانه خواند و اعلام کرد که مشخصات آثار ارایه شده در حراج به همراه تصاویر آن ها از مدت ها قبل به وزارت میراث فرهنگی تحویل شده بود و حتی امضای لیلا خسروی، مدیرکل امور موزه ها و اموال منقول فرهنگی این وزارت خانه را پای درخواست فروش آثار در حراج تهران دارد.

لیلا خسروی در نامه 25 بهمن ماه خود خطاب به حراج تهران گفته بود که فروش این آثار  بلامانع است به شرط آن که مجوز وزارت میراث فرهنگی و شرایط حراج نظیر مشخص بودن نام مالک و اصالت سنجی اثر انجام شود.

پرونده میراث و حراج روی میز دستگاه قضا

جنگ سرد اداره کل موزه ها و حراج تهران آن هم تنها بر سر پرتره «دختر نشسته» وجود داشت تا آن که عصر دیروز وزیر میراث فرهنگی، گردشگریو صنایع دستی و معاون میراث فرهنگی اعلام کردند که موافق این حراج نبودند و به همین دلیل سازمان بازرسی و قوه قضاییه به پرونده فروش نقاشی رضا عباسی در حراج تهران ورود کرده اند.

هم اکنون حراج تهران و مسئولین برگزاری آن زیر فشار وزارت میراث فرهنگی قرار گرفته اند تامشخص شود کدام یکی از طرفین در فروش این نقاشی موازین قانونی را رعایت نکرده و پرتره «دختر نشسته» رضا عباسی دامان کدام سو را خواهد گرفت؟

دعوای وزارت میراث فرهنگی و حراج تهران در حالی ادامه دارد  که برخی کارشناسان موزه داری و آثار هنری معتقدند باید یکبار برای همیشه موضوع خرید و فروش آثار تاریخی در حراجی های داخل کشور مشخص شود. چون نمی توان به صرف آن که یک اثر تاریخی که خرید و فروش آن به لحاظ قانونی مجاز است و از حفاری غیرمجاز یا بازار قاچاق خریداری نشده و براساس قانون چون قابلیت دفن شدن ندارشته می تواند در داخل کشور خرید و فروش شود، فقط به این دلیل که به قیمت بسیار بالا فروخته شده است موجب حساسیت شود.

به گفته کارشناسانی که خود زمانی در وزارت میراث فرهنگی و معاونت میراث فرهنگی این وزارت خانه حضور داشتند، اگر آثار تاریخی که امکان خرید و فروش قانونی و مجاز دارند در داخل کشور و در حراجی تهران فروخته نشود، بعد از مدتی به جای آن که در داخل کشور با ارزش واقعی معامله شود، در  حراجی های خارجی در دبی و لندن معامله خواهد شد با این تفاوت که دیگر نه امکان بازگرداندن آثار است و نه می توان آن ها را ردگیری کرد.