مریم جلیلوندفرد؛
خبرنگار/
صدای میراث: تصاویر منتشر شده از ترک خوردگی‌های عمیق بر بنای بقعه بی‌بی شهربانو و دیوارهای آن در شهرری تهران که براساس بررسی‌های انجام شده قدمت آن به دوره ساسانی بازمی‌گردد و در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است، بیانگر آن است که نظارت کافی بر این بنای تاریخی ثبت ملی شده وجود ندارد.
بنای تاریخی بقعه بی‌بی شهربانو متعلق به دوره ساسانی است و جنوب شرقی این محوطه نیز در دوره آل بویه اجداث شده است. حرم و اتاق وسیع جنوبی این بقعه نیز در دوران ساسانی احداث شده و دیوارها خارجی صحن این اثر تاریخی نیز یادگار دوران آل بویه و عصر سلجوقی است. بقعه این میراث ملی ایران نیز در عهد دیالمه ایجاد شده اما گنبد و کاشیکاری آن متعلق به دوره قاجار است.
این بنای تاریخی اما مجموعه آثاری از دوران دیگر را نیز در خود دارد و مثلا صندوق منبت کاری شده موجود بر مقبره بی بی شهربانو در تاریخ ۸۸۸ هجری قمری ساخته شده و بر کتیبه آن نیز که هم تاریخ و هم نام سازندگان این اثر بر آن ذکر شده است احادیثی از پیامبر اسلام (ص) حکاکی شده است که در آن‌ها القاب شهربانو هم ذکر شده 
است. حتی یک اثر منبت‌کاری شده از دوران شاه طهماسب صفوی نیز در جنوب شرقی حرم که مدخل اصلی و قدیمی این مقبره است قرار دارد.
برخی کارشناسان همچون مری بویس که بر تاریخ ایران باستان و آیین‌های ایرانی متمرکز کرده‌اند معتقدند که این بنا پیشتر یک نیایشگاه باستانی بوده که بعدها براساس کتیبه‌های موجود بر بنا، مدفن شهربانو همسر امام حسین (ع) شده است.
بقعه تاریخی بی‌بی شهربانو در ۳۰ خرداد ۱۳۱۵ و به شماره ۲۵۶ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. حالا اما ترک‌های عمیق بر بقعه و گنبد و دیوارهای مقبره بی‌بی شهربانو در تاریخی‌ترین منطقه تهران یعنی شهرری باستانی و بر چهره این اثر ثبت ملی شده کشور افتاده است. اما مقصر این ترک‌ها کیست و کدام دستگاه متولی حفاظت از این اثر ثبت ملی شده کشور است؟ محوطه باستانی بی‌بی شهربانو در اختیار سازمان اوقاف و امور خیریه است و نام آن در فهرست آثار ملی کشور در وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به ثبت رسیده است. مجوزهای وزارت صمت نیز به انفجارهای متعدد معدن سیمان در این منطقه یاری رسانده است. اما حالا که وضعیت این بنای تاریخی به شدت متزلزل است کدام دستگاه باید متولی حفظ و مرمت این اثر شود؟
پرهام جانفشان، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان تهران توپ را به زمین اداره اوقاف که بنا را در اختیار دارد می اندازد و وزارت صمت را نیز مرجعی می‌داند که باید پاسخگو باشد. اما نقش وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در حفظ این اثر چیست؟ پرسشی که پرهام جانفشان مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صتایع‌دستی استان تهران در گفت‌وگو با صدای میراث ترجیح می دهد از کنار آن عبور کند.
پرهام جانفشان درخصوص ارتباط انفجارهای معدنی بر ایجاد ترک‌های موجود بر بنا و بقعه بی بی شهربانو به صدیای میراث می‌گوید: هیچکدام از پرسش‌ها درخصوص ارتباط فعالیت معدنی در کنار بقعه بی بی شهربانو با ترک‌های ایجاد شده هنوز بررسی دقیق نشده و مشخص نیست این ترک‌ها به دلیل فعالیت معدنی بر بنا ایجاد شده است یا عامل دیگری دارد؟
او می گوید: آرامگاه بی‌بی شهربانو و محوطه‌های اطراف آن در اختیار سازمان اوقاف است و این سازمان متولی اصلی نگهداری از بنا است. تاکنون نیز هیچ گزارشی از سوی سازمان اوقاف درخصوص وضعیت بقعه بی بی شهربانو به وزارت میراث فرهنگی ارسال نشده است. بنابراین اکنون باید بررسی شود که ترک‌های ایجاد شده بر گنبد و بنای این بقعه مربوط به چه زمانی است و این موضوع نیاز به بررسی و مطالعات زمین‌شناسی دارد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان تهران اعلام کرد: بقعه بی‌بی شهربانو قداست دارد و این بنای مذهبی مورد علاقه مردم است و بنابراین برای وزارت میراث فرهنگی رسیدگی به وضعیت آن اهمیت دارد.
او افزود: کارخانه سیمان چندین سال است که اقدام به برداشت همراه با انفجار از کوه بی‌بی شهربانو که بقعه بر فراز آن قرار دارد میکند و این موضوع نیز با مجوز وزارت صمت صورت می‌گیرد و بنابراین باید در مورد فعالیت کارخانه سیمان از وزارت صمت پیگیر بود که چرا مجوز برداشت در حریم یک اثر ثبت ملی شده را صادر میکند؟
این مقام مسئول در وزارت میراث فرهنگی می‌گوید: بقعه بی‌بی شهربانو ثبت ملی شده است. ولی طبق قانون مالکیت آن برعهده وزارت میراث فرهنگی نیست و مالک اصلی این اثر تاریخی سازمان اوقاف است. تا همین لحظه نیز اوقاف در رابطه با اتفاقات رخ داده برای بنای بی بی شهربانو مکاتبه مکتوبی با اداره میراث فرهنگی استان تهران یا وزارت میراث فرهنگی نداشته است.
پرهام جانفشان تاکید کرد: منطقه‌ای که آرامگاه بی بی شهربانو در آن قرار دارد بررسی زمین شناسی نیز نشده است تا مشخص شود دلیل ترک‌های ایجاد شده بر بنا چیست؟ بنابراین باید ابتدا کاترشناسی زمین شناسی صورت بگیرد تا مشخص شود آیا ترک‌های ایجاد شده بر این بنا به دلیل انفجارهای معدنی است یا دلیل آن فرونشست زمین و یا حتی تغییر اقلیم است؟
جانفشان با اعلام این که اطلاعی از وضعیت بنای تاریخی بی بی شهربانو ندارد افزود: پیش از هر چیز نیاز به مطالعات آزمایشی بر ینا و منطقه است و بلافاصله پس از آن که درخواست این موضوع به اداره میراث فرهنگی استان تهران ارجاع شود این اداره کل اقدامات کارشناسی را آغاز خواهد کرد. ولی نکته آ است که تاکنون سازمان اوقاف هیچ مکاتبه‌ای درخصوص رسیدگی به وضعیت بقعه بی بی شهربانو با وزارت میراث فرهنگی نداشته است.
