فعالان میراث فرهنگی در شهر تاریخی نوش آباد در ۱۰ کیلومتری شهر کاشان دیروز به صدای میراث خبر دادند که شهرداری آن شهر در اقدامی خودسرانه بدون استعلام از سازمان میراث‌فرهنگی حفاری در شهر زیرزمینی نوش آباد را در دستور کار قرار داده است و حالا براساس اخبار رسیده به صدای میراث شهرداری نوشآباد بدون استعلام از سازمان میراث فرهنگی شروع به حفاری در حوضخانه و وضوخانه قاجاری مسجد موسی بن جعفر(ع) نوشآباد کرده است. اقدامی که بدون استعلام از سازمان میرث فرهنگی تخلف محرز است. فعالان میراث فرهنگی در کاشان اکنون تصاویری در اختیار صدای میراث قرار داده‌اند که از اقدام شهرداری آن شهر در حوضخانه مسجد تاریخی آن شهر در خاکبرداری و حفاری بدون استعلام از میراث فرهنگی خبر می‌دهد. آنها همچنین از از حفاری در کانال‌های شهر زیرزمینی نوش آباد از سوی شهرداری آن شهر نیز سخن گفته‌اند.
اویی چگونه جایی است؟
شهر زیرزمینی نوشآباد یا اویی حال و روز خوش ندارد. چاه‌های فاضلاب شهر به دالان‌های شهر زیرزمینی رسیده اند و و آنطور که راهنمای شهر زیرزمینی نوشآباد در گفت‌وگویی اعلام کرده بود، گاز متصاعد شده ناشی از نفوذ فاضلاب منجر به شیوع بیماری در میان راهنمایان و بازدیدکنندگان از شهر زیرزمینی ۱۵۰۰ ساله در ۱۰ کیلومتری شهر کاشان شده است.
امکان ایجاد سیستم فاضلاب برای نوشآباد تاکنون میسر نشده و دلیل آن نیز خالی بودن سطح زیرین شهر است که به گفته ساکنان، در برخی نقاط حفر ۳متر چاه منتهی به نفوذ به دالان‌های شهر زیرزمینی می‌شود.
شهر زیرزمینی اویی برای در امان ماندن از حملات مغول‌ها و گروه‌های مهاجم به‌عنوان یک دژ دفاعی و نظامی حفر شد. این شهر دستکند، اکنون در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده و زمزمه ثبت‌جهانی آن نیز شنیده می‌شود. اما در آخرین بازدید کارشناسان یونسکو ایراداتی به پیشنهاد ثبت جهانی اویی وارد شد که اصلی‌ترین آنها چاه‌های فاضلاب حفر‌شده بر سر اویی و نشت کثافات به این شهر زیرزمینی است. نکته دیگر نیز آزادسازی شهر زیرزمینی از ساخت و سازهای سطح شهر است.
تاکنون ۴ کیلومتر از این شهر طبقاتی توسط باستان‌شناس‌ها شناسایی شده و ۲ ورودی آن اکنون لایروبی و برای بازدید گردشگران آماده شده است. ورودی سوم این شهر هنوز در دست کاوش است و تاکنون بازگشایی نشده است.
شهر زیرزمینی نوشآباد امکان محدود اقامت ۷ تا ۱۰ روز را برای ساکنان شهر تاریخی فراهم می‌کرد. انبارهای آذوقه، امکان دسترسی به آب آشامیدنی، اتاق‌های استراحت و حتی امکانات بهداشتی نیز در این شهر زیرزمینی ایجاد شده بود.
شهر زیرزمینی نوشآباد با احداث یک چاه خانگی کشف شد. یکی از ساکنان شهر در حیاط خانه خود مشغول حفر چاه بود و وقتی چند متر به پایین رفت ناگهان چاه خالی و دالان‌های اویی نمایان شد. صاحبخانه موضوع را گزارش داد و پس از آن باستان‌شناس‌ها به اویی رفتند و لایروبی این شهر از فاضلاب و سیلابی که در دالان‌ها جمع شده بود، آغاز شد. شهر زیرزمینی نوشآباد یک‌بار به‌دلیل نفوذ سیلاب شدید در این شهر دچار آبگرفتگی وسیع شد و آب‌های ناشی از آن سیلاب تا سال‌ها دالان‌های اویی را فراگرفته بود. نوشآباد در دوره‌های تاریخی دژ دفاعی از شهر کاشان در برابر تهاجم مغول‌ها و افغان‌ها بود. کاشان دارای یک دیوار دفاعی مستحکم بود و نفوذ سپاهیان مهاجم به این شهر سخت بود و مهاجمین به کاشان برای اطراق و برپایی اردوگاه نوشآباد را انتخاب می‌کردند. همین موضوع موجب شد که ساکنان این شهر، دستکند تاریخی خود را برای در امان ماندن از تهاجم اقوام مهاجم ایجاد کنند.
بنیان شهر زیرزمینی
از کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر زیرزمینی نوش آباد که به اویی نیز شهرت دارد سفالینه‌ها و حتی سکه‌هایی به‌دست آمده است. بنیان شهر باستانی نوشآباد را به انوشیروان ساسانی یا انوشیروان دادگر نسبت داده‌اند. این شهر را انوشیروان‌آباد، نوشیروان‌آباد و بعدها نوشآباد خوانده‌اند. آثار تاریخی برجای مانده از دوره ساسانی، اوایل دوره اسلامی، سلجوقی، صفوی و قاجاری در این شهر بیانگر قدمت تاریخی نوشآباد است.
مقاوم‌سازی بخش‌هایی از شهر زیرزمینی پس از سال‌ها تنها در چند بخش انجام شد و خطر ریزش بخش‌هایی از شهر زیرزمینی به‌دلیل نفوذ مداوم فاضلاب وجود دارد.
بازدیدکنندگان از نفوذ فاضلاب شهری به شهر زیرزمینی نوشآباد بی‌اطلاع هستند و برخی از آنها با کودکان خود به این سایت تاریخی سر می‌زنند. تابلوی هشدار برای ممنوعیت ورود کودکان به شهر زیرزمینی وجود ندارد و تنها راهنمایان هستند که از بازدیدکنندگان می‌خواهند کودکان نوزاد و خردسال را به‌دلیل وجود چاه‌های بسیار و گازهای متصاعد شده از فاضلاب، از این شهر تاریخی خارج کنند. برخی بازدیدکنندگان اما هشدارهای راهنمایان را جدی نمی‌گیرند. درحالی‌که گازهای متصاعد شده از نفوذ فاضلاب شهری به شهر زیرزمینی نوشآباد سلامت بازدیدکنندگان و حتی راهنمایان مستقر در این شهر زیرزمینی را به خطر انداخته است. اما از ارائه ماسک‌های معمولی به بازدیدکنندگان نیز که هر کدام مبلغ ۵هزار تومان بابت بازدید از شهر زیرزمینی می‌پردازند خبری نیست.
محمد باریکانی
