رسول حاجی باقری
بازرس شورای هماهنگی تشکل های میراث فرهنگی کشور/
سال ۱۳۸۸ محدوده بافت تاریخی – فرهنگی استهبان به همراه ۹ شهر دیگر در استان فارس از طرف وزارت کشور و وزارت راه و شهرسازی مورد تایید قرار گرفته، مصوب شد و به استان و شهرستان ها ابلاغ گردید.
براساس این مصوبات و با استناد به بند «ب» و «ج» ماده ۱۶۶ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ مسئولیت حفاظت و حراست از محدوده های تاریخی در شهرها و آثار موجود در آن در کنار سایر ارگان‌های مسئول، بر عهده مجموعه شهرداری ها و شوراهای اسلامی شهر نهاده شده است. اما به نظر می رسد در استهبان آن گونه که باید این مصوبات جدی گرفته نشده یا کلا نادیده گرفته می شود.
گمان می رود که در طی سالیان گذشته برنامه‌ریزی های کلان شهر در محدوده «بافت تاریخی استهبان»، با تصویب طرح‌های ویژه «بافت فرسوده» به سمت و سویی کاملا غیر اصولی، مخرّب و غیر قانونی کشانده شده است.
این در حالی است که طبق ماده ۴ آئین نامه حفاظت از میراث فرهنگی، شورای عالی معماری و شهرسازی و کمیسیون های ماده ۵ تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری که نهاد تایید کننده محدوده های مصوب شهری هستند، می‌بایست کلیه نظرات سازمان میراث فرهنگی کشور در مورد ضوابط حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی در طرح‌های جامع و تفصیلی شهر لحاظ شود.
براساس آیین‌نامه اجرایی قانون برنامه سوم توسعه مصوب ۱۳۸۱٫۱۰٫۸، نیز شوراهای اسلامی شهر و روستا با توجه به شرایط و موقعیت جغرافیایی، جمعیتی، تاریخی و بافت فرهنگی و اجتماعی هر شهر و یا روستا، موظف به همکاری در زمینه مطالعاتی و همکاری در حفظ آثار تاریخی شهر می‌باشند.
براساس بند «ج» ماده ۱۶۶ قانون برنامه سوم توسعه، شوراهای اسلامی شهر موظفند درصدی از درآمد هر شهر را متناسب با نیاز‌های «بافت تاریخی» آن شهر در اختیار نهادهای ذیربط قرار دهند تا با نظارت سازمان میراث فرهنگی جهت مرمت بناها، مجموعه‌ها و بافت‌های تاریخی همان محل هزینه شود.
گفتنی است، پیگیری های طولانی مدت گروه مردمی دیده بان استهبان و دیگر علاقه مندان، این ساز و کار قانونی در شش ماه گذشته و با عنوان «دفتر بافت تاریخی» در شهرداری استهبان راه اندازی شد. (پس از هشت سال تعلل از سمت مسئولان مربوط از زمان ابلاغ دستورالعمل در سال ۸۸) اما این «دفتر» جهت اثرگذاری بیشتر و بهتر، نیازمند انجام اقدامات قانونی در حوزه های مدیریتی بالاتر است.
با توجه به توضیحات فوق، چند پرسش مهم و اساسی پیش می آید که امیدواریم جوابی را در پی داشته باشد:
۱- چرا شورای شهر استهبان از زمان ابلاغ مصوبه بافت تاریخی تاکنون، این محدوده و ضوابط ویژه آن را در طرح‌های کلان شهری لحاظ نکرده است؟!
(این مصوبه در دو نوبت در سال های ۸۸ و ۹۳ ابلاغ شده است و سه نفر از اعضای فعلی شورا در شورای قبل نیز حضور داشته اند.)
۲- چرا طرح های ویژه «بافت تاریخی» که با هزینه‌های هنگفت تهیه می شود کنار گذاشته شده و طرحی کاملا متناقض با قوانین موجود اجرا می گردد؟!
۳- چرا «محدوده بافت فرسوده» استهبان که از سال های گذشته تاکنون ملاک اقدامات شورای شهر و شهرداری استهبان بوده و هست، با «محدوده بافت تاریخی» کاملا تلاقی و همپوشانی دارد که این امر صراحتا ناقض قوانین مرتبط با آن است؟!
۴- اگر مدیریت صحیح و اصولی محدوده گسترده بافت تاریخی نیازمند هزینه‌های کلان است، چرا حتی در پروژه های جزئی تحت نظارت و تایید و تصویب نهاد‌هایی چون شورای شهر و شهرداری، آثار تاریخی بیشمارِ شهر هیچ جایگاهی ندارد؟!
۵- چرا در طی یک دهه گذشته از زمان ابلاغ بافت تاریخی – فرهنگی مطابق با قوانین یاد شده، تاکنون هیچ مجموعه یا خانه ای تاریخی توسط شورای شهر و شهرداری در استهبان حفاظت و بازسازی نشده است؟!
۶- چرا تمامی حمایت‌های مادی و معنوی مانند وام‌های کم بهره، تخفیف در عوارض و … به رویکرد تخریب و نوسازی تعلق یافته است که هر روز آسیب‌های جبران ناپذیری به بافت تاریخی را رقم می‌زند؟!
۷- از سال ابلاغ مصوبه بافت تاریخی استهبان (۱۳۸۸) تاکنون آثار و بناهای تاریخی و ارزشمند زیادی از بین رفتند. بافت تاریخی استهبان را با عنوان غیر قانونی «بافت فرسوده» نامیدند و این فاجعه فرهنگی به وجود آمد که در صورت عدم وقوع می توانست زمینه‌ای برای فعالیت های اقتصادی، رونق بازار و رفع مشکل بیکاری شود.
پاسخگوی این اتفاقات تلخ چه کسانی هستند؟ آیا قابل جبران خواهد بود؟ مردم استهبان به عنوان صاحبان اصلی این فرهنگ و تاریخ، بیشترین تضییع حق را متحمل شده اند.
با توجه به موارد پیش گفته و ضمن تقدیر و تشکر از اقدامات انجام شده در حوزه های مختلف شهری توسط شورای شهر و شهرداری استهبان، «گروه مردمی دیده بان استهبان» بر اساس وظیفه و رسالت خود موضوع را به طور مداوم پیگیری می کند. و از اداره میراث فرهنگی استهبان نیز درخواست می شود تا مواضع و اقدامات انجام گرفته خود در مورد حفاظت از «بافت تاریخی استهبان» را تبیین کند.
