صدای میراث: فصل نخست وزارت میراثفرهنگی،گردشگری و صنایعدستی، صبح امروز با خداحافظی علیاصغر مونسان وزیر میراثفرهنگی از کارکنان ارگ آزادی تهران به پایان رسید تا دومین وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی ظرف ساعات آینده در مجلس شورای اسلامی به دفاع از برنامههای خود برای نشستن بر کرسی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی بپردازد.
علیاصغر مونسان از مدیران میانی کشور بود که از شهرداری تهران به ریاست منطقه آزاد کیش گمارده شد و پس از آن توسط حسن روحانی به سمت معاون رییسجمهوری و رییس سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری وقت منصوب شد. هنگام انتصاب او به این سمت، اظهارات متفاوتی درخصوص وابستگی فامیلیاش با حسن روحانی مطرح شد. موضوعی که او و اطرافیانش تلاش کردند تا همان ابتدا این وابستگی را انکار کنند تا مبادا دولت روحانی به فامیلبازی متهم شود.
علیاصغر مونسان چهارمین و آخرین رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی در آغاز به کار دولت حسن روحانی بود. محمدعلی نجفی، نخستین رییس این سازمان در دولت تدبیر و امید بود که از مدیریت سازمان برنامه و بودجه بازماند و بعدها شهردار تهران شد و بعدتر به دلیل یک اتفاق تلخ خانوادگی و به جرم قتل همسر دومش میترا استاد راهی زندان شد. او در روز تحویل سمت معاونت رییسجمهوری در ارگ آزادی تهران و در بدو آغاز به کار دولت یازدهم در پاسخ به درخواست «شاگردی» محمدشریف ملکزاده، آخرین رییس سازمان دولت دهم، یک جلد قرآن به وی اهدا کرد و ملکزاده را اینگونه از ارگ آزادی بدرقه کرد.
محمدعلی نجفی تنها ۴ ماه در سازمان میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی ماند و سپس به بهانه بیماری قلبی و خستگی این سازمان را در سودای شهرداری تهران رها کرد و رفت. در دوران مدیریت او بر سازمان میراث فرهنگی و در سفر به آمریکا به بهانه همراهی با رییسجمهوری در مجمع عمومی سازمان ملل، آمریکاییها شیردال تقلبی به نشانه حسن نیت به او داده بودند. او عجولانه این اثر تقلبی را در بازگشت به تهران و در پاویون فرودگاه مهرآباد در برابر خبرنگاران رونمایی کرد. در همان رونمایی خبرنگاران حوزه میراثفرهنگی این اقدام او را اشتباه ارزیابی کردند و از او خواستند به جای رونمایی عجولانه و اعلام موضوع اثر را به کارشناسان بسپارد تا در صورت تایید اصالت شیء آنرا رونمایی کند. اما کار از کار گذشت و فردای همانروز رسانهها و باستان شناسها از روی تصاویر منتشر شده تشخیص داده بودند که شیردال اهدایی اصالت ندارد. مدتی پس از این ماجرا بود که نجفی دیگر در سازمان میراث فرهنگی نماند و از این سازمان خداحافظی کرد. او دوران مدیریت خود را دوران احیای بیمار در حال مرگ خواند که در دولت نهم و دهم به احتضار افتاده بود.
مسعود سلطانیفر گزینه دوم حسن روحانی برای ریاست بر سازمان میراث فرهنگی بود. او هیچ علاقهای به این سازمان و شرح وظایفش نداشت. علاقه او به وزارت ورزش بود اما حائز شرایط نشد و به همین دلیل به سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری منتقل شد. معاون گردشگریاش مرتضی رحمانی موحد، کارمند سابق وزارت امور خارجه و سفیر فعلی و در آستانه بازنشستگی ایران در ژاپن بود. معاون میراث فرهنگیاش محمدحسن طالبیان، کارشناس سابق میراثفرهنگی در تدوین پروندههای ثبت جهانی و معاون صنایعدستیاش بهمن نامور مطلق فارغالتحصیل هنر از پاریس که بعدها و پس از استعفاء در دوران ریاست زهرا احمدیپور به ریاست فرهنگستان هنر رسید. در دوران مسعود سلطانیفر اما توجه به گردشگری بود. در همین دوران بود که مرتضی رحمانی موحد با توجه به علایق ورزشی رییس وقت سازمان میراث فرهنگی کمیته گردشگری ورزشی را هم به کمیتههای ملی گردشگری آن سازمان افزود. اما عملا هیچ اتفاقی جز سفر مدیران وقت گردشگری به جام جهانی برزیل برای تماشای فوتبال نیفتاد. البته که معاونت گردشگری مسئولیت عرضه بلیتهای جامجهانی را هم به وزارت ورزش سپرد تا عرضه تورهای جام جهانی در اختیار چند آژانس قرار بگیرد و اینگونه انحصار در گردشگری ورزشی شکل بگیرد. اقامتگاههای بومگردی هم این دوره چشم رییس وقت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی را گرفت. مسعود سلطانیفر اما درصدد واگذاری جزیره آشوراده با هدف گردشگری به شهرداریها بود که موفق نشد و از این سازمان بالاخره به وزارت ورزش رفت و وزیر ورزش شد.
زهرا احمدی پور اما سومین رییس سازمان وقت میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری و نخستین زنی بود که توانست به ریاست این سازمان از دهههای گذشته برسد. احمدیپور مدیر سابق دفتر تقسیمات کشوری در وزارت کشور بود. او با روحیه زنانهاش توجه خود را معطوف بر موضوع صنایعدستی کرد و به مقابله با مدیران و روسای سابق و وقت میراثفرهنگی در موضوع فساد برخاست. فسادهایی که به گفته او در عقد قراردادها و واگذاری پروژهها و… رخ داده بود. این تلاشها اما به جایی نرسید و سرانجام هم او از این سازمان خداحافظی کرد و جای خود را به علیاصغر مونسان که گفته میشد از بستگان حسن روحانی رییسجمهوری سابق است سپرد. زهرا احمدی پور در دوران ریاست خود بر سازمان میراثفرهنگی بر مدیریت زنانه تاکید داشت. برهمین اساس مدیران استانی را از زنان قرار داد و معاون صنایع دستی خود را نیز یک زن گمارد. اگرچه شایعاتی از سفارش اسدالله عسگر اولادی رییس اتاق بازرگانی ایران و تلاشهای مجیدرضا حریری رییس اتاق بازرگانی ایران و چین برای نشاندن او بر صندلی معاونت صنایعدستی کشور هم شنیده شد.
با انتصاب علیاصغر مونسان به عنوان چهارمین رییس سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری برای سکانداری ارگ آزادی طولانیترین دوره ریاست بر این سازمان آغاز شد و حتی به دوران وزارت هم کشیده شد. اسحاق جهانگیری معاون اول رییسجمهور سابق در مراسم معارفه او در ارگ آزادی ابراز امیواری کرده بود که دیگر پس از انتصاب او به سمت رییس سازمان میراث فرهنگی دیگر پایش به ارگ آزادی برای معارفه رییسی دیگر کشیده نشود و مونسان در پاسخ به او گفت: «همین اتفاق هم خواهد افتاد.» و چنین نیز شد.
اما دوران مونسان در سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری به مذاق فعالان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری خوش نیامد. نخستین وعده مونسان، رساندن تعداد اقامتگاههای بومگردی کشور به ۲ هزار اقامتگاه بود و وعده کرد که با وامهای یکصد میلیون تومانی از بانکها متقاضیان راهاندازی اقامتگاهها را یاری کند. اتفاقا همینطور هم شد و راننده و مغازهدار و نانوا و… که تا پیش از این ارتزاق غیرمستقیم از صنعت گردشگری داشتند، در روستاها و شهرهای مختلف کشور متقاضی دریافت وامهای یکصد میلیون تومانی برای تبدیل خانههای قدیمی به اقامتگاه بومگردی شدند. نتیجه آن شد که با ورود افراد نابلد به این شاخه از گردشگری تعداد ورشستگان بدهکار به بانکها افزایش یافت و متقاضیانی که کسب و کارهای قبلی خود را رها کرده بودند تا به نیت آن ۱۰۰ میلیون تومان، اقامتگاهی دستوپا کنند و از میزبانی گردشگران درآمدی داشته باشند، پولها را به باد دادند و ورشکسته و ناتوان تقاضای کمک و یاری کردند.
وعده دیگر مونسان راهاندازی حسابهای اقماری گردشگری و تدوین سند ملی گردشگری بود که تا همین امروز مشخص نیست سرانجام این اسناد که او تا همین پیش از خداحافظی در کسوت نخستین وزیر میراث فرهنگی از آنها به عنوان وعدههای محقق شده نام برده است چه شد؟
مونسان البته از منتقدان جدی تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری به وزارت خانه هم بود. طرح تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه درست در دوران ریاست او بر این سازمان برای چندمینبار در مجلس مطرح و اتفاقا اینبار جدیتر از همیشه حتی جدیتر از دولتهای گذشته شد. مونسان ناخشنود بود چون دایره مدیریتش بر وزارت میراثفرهنگی تنگتر میشد. نظارتها بر مجموعه او و عملکردش جدیتر میشد و بارها باید در مسیر مجلس و ارگ آزادی در رفتوآمد میبود تا پاسخ نمایندگان را بدهد. اما پس از جدی شدن تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه او ناگهان تغییر موضع داد و گفت که تسلیم نمایندگان مجلس است. همین تغییر موضع به همراه دفاع رییسجمهور از او و رفتوآمد رابطانش با نمایندگان مجلس برای اقناع آنها به رای اعتماد دادن به رییس سازمان سابق و وزیر پیشنهادی جدید و لابی گسترده با نمایندگان مجلس قبلی موجب شد تا رای اعتماد او در مجلس اندکی از نیمی نمایندگان مخالف، بالاتر بزند و مونسان با رای شکننده و نه قاطع وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی شود. در روز رای اعتماد تصاویر و گزارش هایی منتشر شد که مونسان را در صحن علنی مجلس در حال امضای نامههای متعدد نمایندگان مجلس تا پیش از رای اعتماد شان میداد. او آنروز دست رد به امضای نامه هیچیک از نمایندگانی که به او مراجعه کردند نزد.
مونسان به هر ترتیب وزیر میراث فرهنگی شد. اما دوران وزارت او نه تنها باری از دوش گردشگری ایران برنداشت که حتی فعالان صنایعدستی را نیز ناامیدتر از همیشه کرد. کرونا به کشور زد و تحریمها بازگشت و بدین ترتیب مونسان ناتوانتر از همیشه در حل معضلات گریبانگیر در وزارت میراثفرهنگی بود. او اما همیشه خود را یک وزیر موفق فرض کرد. در همین وضعیت رکود دو ساله سفر، آمارهای کذایی از افزایش گردشگران ورودی به ایران داد و از حمایتهای بانکی از خسارتدیدگان کرونا سخن گفت. سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس اما چندی پیش به صدای میراث گفت که تخلفات متعدد در موضوع واگذاریها و قراردادها در وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی رخ داده است که نیازمند مقابله است و عزتالله ضرغامی برنامه جدی برای مقابله با فساد در وزارت میراثفرهنگی دارد. علیاصغر مونسان حالا از وزارت میراثفرهنگی خداحافظی کرده است و در پیام خداحافظی از کارکنانش، از خداوند نیز خواسته است که «موهبت خدمتگزاری دوباره» را به او اعطاء کند.
صلاحیت عزتالله ضرغامی وزیر جدید میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی در دولت سیزدهم در مجلس شورای اسلامی اما بررسی شده است و ضرغامی دومین وزیر وزارتخانه میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خواهد شد. با این حال براساس آنچه برخی کارکنان وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی مطرح میکنند، تغییرات گسترده در سطح معاونین و مدیران در انتظار مقامات وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی است. تغییراتی که به سونامی تغییر لقب یافته و در این وضعیت ماندگاری برخی مدیران و معاونین در وزارت میراثفرهنگی حتی با تغییر رویکرد و رفتار نیز بعید به نظر میرسد.