صدای میراث: مرمت طاق کسری آزمون جدی وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی و حتی فراتر از آن، محک زدن میزان حساسیت دو دولت ایران و عراق به احیای یک اثر مشترک تاریخی برجای مانده از دوره ساسانی در خاک عراق است.
وزیر میراث فرهنگی پس از بالا گرفتن اعتراضها به فروریختن بخشی از طاق کسری در جنوب بغداد اعلام کرد که رییس سازمان برنامه و بودجه کشور با اختصاص اعتبار برای مرمت طاق کسری موافقت کرده و برآوردهای اولیه برای مرمت این اثر معماری ساسانی در منطقه مدائن بغداد نیز ۶۰۰ هزار دلار است.
اما آیا ایران امکان نقل و انتقال پول برای مرمت یک اثر تاریخی در کشورهای دیگر در شرایط تحریم را دارد؟ کارشناسان میراثفرهنگی معتقدند که چنین امکانی وجود ندارد. آنها حتی احتمالاتی را مطرح میکنند که ممکن است تلاش ایران برای مرمت طاق کسری را با بنبست مواجه کند.
به گفته آنها وضعیت امنیتی عراق در شرایط حاضر و حتی بسته بودن راه انتقال پول به دیگر کشورها بصورت رسمی حتی برای یک اقدام فرهنگی احتمال حضور ایران برای مرمت طاق کسری را کمتر میکند.
اگرچه مرمت آثار تاریخی ایران در کشورهای منطقه و حوزه تمدنی ایران فرهنگی که عمده آن در کشورهای همسایه و حوزه سازمان همکاریهای اقتصادی و فرهنگی موسسه اکو قرار دارد، در قوانین بالا دستی کشور از قانون برنامه توسعه چهارم در نیمه دهه ۸۰ تا برنامه ششم که سال ۱۴۰۰ به پایان میرسد وجود دارد، اما به جرات نمیتوان گفت گام های آغاز شده برای ترغیب عراق به همکاری با ایران در مرمت طاق کسری به نتیجه برسد.
بر همین اساس است که کارشناسان میراثفرهنگی بهترین مسیر برای مرمت آثار تاریخی مشترک ایران و دیگر کشورها را از مسیر سازمان همکاریهای اکو که متشکل از ۱۰ کشور ایران، افغانستان، پاکستان، ترکیه، آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان است میدانند. اگرچه حضور عراق و ارمنستان و عمان در این سازمان نیز مطرح است اما، به گفته کارشناسان میراثفرهنگی موسسه فرهنگی اکو بهترین مسیر برای طرح درخواست مرمت طاق کسری است.
جلیل گلشن رییس سابق پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری کشور در گفت وگو با صدای میراث پیشنهاد ورود به مرمت طاق کسری و آثار ایرانی واقع در حوزه فرهنگی ایران بزرگ که در کشورهای دیگر قرار دارندد، از مسیر موسسه فرهنگی اکو را موثرتر از تلاش یکجانبه برای مرمت آثار تاریخی ایران در دیگر کشورها می داند.
او میگوید: میراث مشترک ایران با کشورهای خارجی از چین تا آفریقا و مصر و از شمال تا قفقاز را شامل میشود و هماکنون کشورهای منطقه همچون ترکیه و حتی کشورهای اروپایی تلاش دارند دست ایران را برای تحکیم نفوذ فرهنگی خود در حوزه فرهنگی ایران بزرگ را قطع کنند که اگر ایران بتواند از مسیر اکو و به منظور تحکیم اتحاد کشورهای عضو به مرمت آثار تاریخی مشترک اقدام کند گام بسیار موثرتری برداشته است.
به گفته او، در بند دوم اساسنامه اکو تحقیق در زمینه میراث مشترک فرهنگی کشورهای منطقه به منظور تقویت آگاهیهای مربوط به اتحاد ناگسستنیشان و کشف سننی که سبب پیوند مردم منطقه با یکدیگر میشود آمده است و طبیعی است که این اسانامه تمامی کشورهای عضو و کشورهای علاقمند به عضویت در سازمان همکاری اقتصادی اکو را شامل میشود.
به گفته جلیل گلشن این احتمال که به دلیل ایرانهراسی موجود در منطقه و حتی عدم امکان حضور کارشناسان ایرانی در عراق به دلیل وضعیت امنیتی آن کشور امکان مرمت طاق کسری از سوی ایران وجود نداشته باشد گفت: بهترین کار آن است که مرمت آثار تاریخی مشترک از جمله طاق کسری از طریق موسسه فرهنگی اکو انجام شود.
رییس سابق پژوهشگاه میراثفرهنگی کشور که پیگیر گنجاندن قانون مرمت و احیای آثار تاریخی مشترک ایران با دیگر کشورها در قانون برنامه چهارم توسعه کشور بود به صدای میراث میگوید: شبیه به اساسنامه اکو در قانون برنامه چهارم توسعه نیز بدین شرح که شناسایی و حمایت از آثار تاریخی و فرهنگی حوزه فرهنگی ایران موجود در کشورهای منطقه به عنوان میراث فرهنگی مشترک گنجانده شد و این بند در قانون برنامه پنجم توسعه نیز اینگونه آمد که آثار فرهنگی تاریخی و میراث معنوی حوزه فرهنگی ایران موجود در کشورهای همسایه و منطقه و سایر کشورها به عنوان میراث فرهنگی مشترک باید مرمت و حفاظت شوند.
به گفته گلشن، در قانون برنامه ششم توسعه نیز آمده است که سازمان میراث فرهنگی موظف است به منظور حفظ و صیانت از میراث فرهنگی مشترک با دیگر کشورها اقدامات لازم را با همراهی سایر دستگاههای ذیربط به منظور شناسایی و مستندسازی و حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی اعم از صنایعدستی و آثار تاریخی در حوزه فرهنگ ایرانی داشته باشد. حتی این سازمان ملزم شده است که اهتمام لازم برای ثبت آثار تاریخی و فرهنگی مشترک در فهرست جهانی یونسکو داشته باشد.
آنطور که رییس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به صدای میراث گفته است، حالا وقت آن است که از موسسه فرهنگی اکو و دستگاههای مرتبط سوال شود که از سال ۸۵ تاکنون که موضوع مرمت و حفاظت و ثبت جهانی آثار مشترک ایران با دیگر کشورها در قوانین برنامه توسعه کشور آمده و حتی ردیف بودجه نیز به آنها اختصاص یافته است چه اقدامی انجام شده است؟
او در مورد تفاهمنامه دو جانبه ایران و عراق در مرمت آثار تاریخی و همکاری های فرهنگی که بین وزارت فرهنگ عراق و سازمان وقت میراث فرهنگی کشور در نخستین سالهای ریاست علیاصغر مونسان بر آن سازمان به امضاء رسید و جلسات نجات بخشی آثار تاریخی مشترک ایران و عراق در حاشیه رود فرات که شامل مرمت طاق کسری و گورستان وادیالسلام میشد گفت: اگر موضوع مرمت طاق کسری از همانزمان پیگیری میشد خوب بود و باید از وزیر میراثفرهنگی و معاون میراث فرهنگی کشور که آنزمان برای پیگیری موضوعات تفاهمنامه سفرهایی نیز به عراق داشت پرسید از چند سال پیش تاکنون چه اقدامی در این زمینه انجام شده است؟
رییس سابق پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری کشور با اعلام این که از حجم خسارات وارد شده به طاق کسری و ایوان مدائن بیاطلاع است، درخصوص مبلغ ۶۰۰ هزار دلار اعتبار مورد نیاز اولیه برای مرمت طاق کسری که از سوی وزیر میراثفرهنگی اعلام شده است گفت: نمیدانم حجم خسارات وارد شده به طاق کسری و ایوان مدائن چه اندازه است. اما معاون میراثفرهنگی احتمالا در ادامه اجرایی شدن تفاهمنامه همکاری مشترک ایران و عراق برای مرمت و احیای آثار تاریخی مشترک بازدیدی از آثار تاریخی عراق داشته است و باید از ایشان پرسید که چه برنامه مرمتی برای طاق کسری و سایر آثار تاریخی مشترک ایران و عراق دارند و آیا رقمی که وزیر میراثفرهنگی برای مرمت طاق کسری برآورد کرده است جوابگوی مرمت کامل طاق کسری است یا این مبلغ تنها برای هزینه مرمت در سالجاری اعلام شده است.