صدای میراث: سیدمحمد بهشتی رییس پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری و بانی برپایی دومین همایش «میراثفرهنگی و توسعه پایدار» میگوید، توسعه پایدار در ایران از مسیر میراث فرهنگی و محیط زیست میگذرد و توسعه در ایران راهی جز توجه جدی به دو مقوله میراثفرهنگی و محیط زیست ندارد.
سید محمد بهشتی فرهنگ را مبدا و مقصد توسعه میداند. او براساس آنچه پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری از دومین همایش میراثفرهنگی و توسعه پایدار منتشر کرده است، میگوید: بعد از جنگ جهانی دوم و همزمان با آغاز بازسازیها در اروپا، موضوعاتی مانند محیطزیست و میراثفرهنگی نیز موضوعیت پیدا کرد. اما اروپاییها تصمیم گرفتند برای ساخت دوباره اروپا برای مدتی این دو موضوع را کنار بگذارند، تا جایی که در دهه ۶۰میلادی رودخانه راین بسیار آلوده و کثیف شد و اروپاییها رسیدگی به آنرا به بعد از بازسازی موکول کردند و همین اتفاق هم افتاد.
ذهنیت اخلال در توسعه علیه میراث و محیطزیست
به گزارش پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، او با اعلام این که ذهنیت اخلال میراث فرهنگی و محیط زیست در توسعه از همان دوران بازسازی اروپا پس از جنگ جهانی ایجاد شد گفت: در غرب دیگر سالهای زیادی است که این دو موضوع را نه تنها عامل مخل در توسعه نمیدانند که توسعه را هم موکول به حلوفصل مباحث حفاظتی در حوزه محیطزیست و میراثفرهنگی کردهاند.
وی با اشاره به نقشه باستانشناسی ایتالیا که حاصل ۳۰۰ سال کار مطالعاتی است گفت: همه دستگاهها در این کشور مکلف هستند که عرصه و حریم آثاری که در این نقشه مشخص شدهاند را در طرحهای توسعه رعایت کنند.
بهشتی با اشاره به کریسمس سال ۲۰۰۰ که پیشبینی شده بود ۳ میلیون گردشگر به واتیکان سفر کنند گفت: در شهر رم ۷۰۰ بنای تاریخی در حال ساماندهی بود و یکی از طرحهای مهم، ایجاد پارکینگ طبقاتی بود که در دو پروژه تعریف شده بود. اما در حفاری برای ایجاد رمپ میانی به آثار تاریخی برخورد کردند و بلافاصله به وزارت میراثفرهنگی ایتالیا اطلاع داده شد و بعد از بررسیهای باستانشناسی احتمال داده شد که این محل، اتاق خواهر نرون باشد و همین امر موجب تعطیلی پروژه شد.
او با اشاره به موضعگیری منفی رسانههای ایتالیا به دنبال تعطیلی این پروژه گفت: با مقاومت وزارت میراث فرهنگی پروژه انجام نشد و آن کریسمس هم به اتمام رسید و همه از وزارت میراثفرهنگی ایتالیا به دلیل مقاومت قدردانی کردند.
رییس پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری تاکید کرد: هنوز اما در ایران، این پرسش مطرح است که نسبت توسعه با میراثفرهنگی و محیطزیست چیست؟ و ما نیز همچنان در موضع دفاع قرار داریم و در این دفاع هم چندان موفق نبودیم.
تخریب میراثفرهنگی در حمله مغول کمتر از آغاز روند توسعه در ایران بود
رییس شورای سیاستگذاری همایش میراثفرهنگی و توسعه پایدار افزود: سابقه تخریب آثار تاریخی از زمانی که توسعه به مفهوم مدرن در ایران آغاز شد به بیش از هزار سال پیش از آن بازمیگردد که مغولها به ایران حمله کردند اما باید بدانیم که در آن حمله نیز خسارت به آثار تاریخی به مراتب کمتر از زمانی بود که امر توسعه در ایران رواج یافت.
او عامل تخریب آثار تاریخی در پروژههای توسعهای را در نوع نگاهی دانست که هنوز در کشور وجود دارد. نگاهی که در کشورهای مبدا توسعه سالها پیش از بین رفته است.
بهشتی به تمهیداتی که در نظام مدیریت و برنامهریزی برای تنظیم نسبت میراثفرهنگی و توسعه انجام میشود، اشاره کرد و گفت: این تمهیدات سعی در تنظیم نسبت بین موضوع میراث فرهنگی و توسعه داشت تا میراث فرهنگی بتواند دربرابر تهدیدهای توسعه بهتر از خود دفاع کند.
او به تقویت موضع دفاعی میراثفرهنگی در برنامه سوم تا ششم توسعه کشور نیز اشاره کرد و گفت: بیش از ۲۰ سال پیش اصطلاح توسعه پایدار در ادبیات برنامهریزی کشور وارد شد، اما هنوز استفاده از این اصطلاح به ابتدای کار بازمیگردد. یعنی زمانی که منشور کیوتو تنظیم شد تا کمی ملاحظه محیطزیست در طرحهای توسعه شود.
رییس پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری تاثیر منشور کیوتو در تعمیق مفهوم توسعه پایدار را مهم ارزیابی کرد و افزود: هنوز حرفهای تازهای گفته میشود و اکنون شاهد پررنگتر شدن موضوع فرهنگ در مقوله توسعه پایدار هستیم.
وی افزود: یونسکو حدود ۲۰ سال هیاتی را برای بررسی و مطالعه نسبت توسعه و فرهنگ مامور کرد و نتیجه این شد که فرهنگ مبدا و مقصد توسعه است. به عبارت دیگر توسعه، توسعه نیست مگر این که از فرهنگ آغاز و به آن ختم شود.
بدون شناخت معماهای زیستی، توسعه سرزمین بیمعنا است
بهشتی با تاکید بر این که فرهنگ در نسبت خود با توسعه یک بخش نیست، گفت: این همان معنای فرهنگ است که در حوزه میراث فرهنگی میشناسیم.
او گفت: بدون شناخت سرزمین و معماهای زیستی آن، توسعه اتفاق نخواهد افتاد و این شناخت تنها با دستیابی به زاویه دید در حوزه میراثفرهنگی محقق میشود.
او نخستین همایش میراثفرهنگی و توسعه پایدار را نیز فتح بابی خواند که به آغاز گفتوگوی تازه در نسبت جدید توسعه و میراثفرهنگی میانجامد.
بهشتی افزود: باید فهم ما درباره میراثفرهنگی و توسعه دگرگون شود تا توسعه در راستای سعادتمندی جامعه اتفاق بیفتد.
او تاکید کرد: موضوع میراثفرهنگی و توسعه پایدار همچنان در فاز فتح باب است. چرا که مقوله پیچیدهای است و نیاز به توضیح زیاد دارد. فاصله بین این مباحث با آنچه در عمل و در نظام برنامهریزی اتفاق میافتد بسیار طولانی است و بنابراین نباید توقع بیجایی داشت که زود به نتیجه رسید.
رییس پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، استقبال و همکاری دستگاههای مختلف و مقالات رسیده در همایش دوم را دلگرم کننده دانست و گفت یکسری بحران های قاطع همه را متقاعد میکند که مسیر گذشته قابل تداوم نیست و اگر همایش سوم برگزار شود، دیگر فردی وجود نخواهد داشت که متقاعد نشده باشد؛ راهی جز توجه به میراث فرهنگی و محیط زیست در امر توسعه پایدار نیست.