غاری که حیاط خلوت مدیران شده است/ علیصدر دیگر جهانی نمی‌شود

غار علیصدر که روزگاری یکی از منحصربه فردترین آثار طبیعی ایران محسوب می شد و از زمان کشف آن بلافاصله تبدیل به برند گردشگری استان همدان شد حالا با تخریب ها و مداخلات جدی روبروست. فعالان میراث فرهنگی معتقدند، غار علیصدر نزدیک به دو دهه است که تبدیل به حیاط خلوت مدیران شهری در استان همدان شده و نگاه زودبازده اقتصادی سبب شد این غار دیگر ظرفیتی برای ثبت‌جهانی نداشته باشد.

به گزارش صدای میراث؛ غار علیصدر یکی از غارهای تالابی ایران و از معدود غارهای آبی جهان بیش از یک دهه است تبدیل به برند گردشگری استان همدان شده است. غار علیصدر به عنوان یک اثر طبیعی منحصر به فرد شناخته می‌شد اما به دلیل مداخلات غیراصولی در عرصه این غار شانس اندک ثبت جهانی این اثر ارزشمند طبیعی به صفر رسیده است.

فعالان میراث فرهنگی سالهاست به مداخلات انسانی که بدون در نظر گرفتن ضوابط و موازین قانونی در اطراف غار علیصدر ایجاد می‌شود معترض هستند. بزرگ کردن دهانه غار، سنگفرش کردن کف غار، خرید و فروش قندیل‌های داخل محوطه غار، ایجاد بازارچه‌، ساخت هتل و اقامتگاه آن هم درست در عرصه این اثر طبیعی از جمله مواردی است که بارها صدای اعتراض فعالان و دوستداران میراث فرهنگی و حتی هواداران محیط زیست و غارشناس‌ها را در آورده است. موضوعی که اتفاقا با طرح اعتراض از سوی دادستانی و دیوان محاسبات کشور مواجه شده اما هنوز به نتیجه مشخص نرسیده است.

ورودی غار علیصدر یا سالن انتظار پایانه مسافربری

مداخلات آسیب رسان در عرصه غار علیصدر به قدری غیراصولی و ناهمگون است که گردشگران هیچ تصویر و نشانی از ورودی غار را در لحظه ورود نمی‌بینند. دهانه غار زیر انبوهی از ساخت و سازها و تبلیغات مدفون شده تا جایی که با پیگیری تابلوها، آن هم پس از ۲۰ دقیقه پیاده‌روی با یک ورودی مواجه می‌شوید که بیش از آنکه حس ورود به یک اثر طبیعی شگفت‌انگیز را به گردشگران القا کند آن‌ها را با سالن انتظاری مواجه می‌کند که هیچ تفاوتی با سالن انتظار پایانه‌های مسافربری شهرهای بزرگ ندارد.

این اتفاقات درحالی رخ می دهد که ایجاد سالن آمفی تئاتر، سنگفرش کردن غار، مسیرسازی و استفاده از مصالح ناهمگون در کنار حجم بالای گردشگر که در ایام پیک سفر روزانه گاه تا ۹ هزار گردشگر نیز رسیده است، بیانگر آنست که هیچ نظارتی در حفاظت و مدیریت این سایت طبیعی ملی وجود ندارد.

با این حال «حسین زندی» فعال میراث فرهنگی استان همدان می گوید، این مداخلات مخرب در طول دو دهه گذشته برای غار رخ داده و در یکی و دو سال اخیر به دلیل اعتراض‌های گسترده فعالان مدنی و رسانه‌ها کمتر شده اما متوقف نشده و همچنان ادامه دارد.

علیصدر خالی از اطلاع رسانی درست و زخم خورده با دستگاه جوشکاری

زندی اما در ادامه می‌گوید: نصب پله‌های فلزی در غار هیچ ضرورتی نداشت. مدیران غار می‌توانستند با پیچ و مهره، پله‌های پیش ساخته را به داخل غار ببرند اما از آنجایی که مدیریت غار صرفا به دنبال فعالیت‌های اقتصادی زودبازده هستند بدون رعایت ضوابط حفاظتی پله‌های فلزی را در داخل غار با موتورجوش، نصب می‌کنند.

معضلات غار علیصدر صرفا محدود به مداخلات و زیرپا گذاشتن اصول حفاظتی و ضوابط آن نمی شود. بیش از ۲ هزار گردشگر روزانه با پرداخت بلیت ۲۷ هزار تومانی از مسیر عمومی و بلیت ۳۷ هزار تومانی از مسیر ویژه از این غار بازدید می کنند اما هیچ نشانی از اطلاعات علمی و واقعی غار دریافت نمی‌کنند.

سوار قایق‌ها که می شوید و از دالان های غار عبور می‌کنید هر از گاهی صدای یک راهنما که البته قایق‌ران غار هم هست را می شنوید که نام سالن و دالان‌هایی که از روی اشکال قندیل‌ها به ذهن شان رسیده را اعلام می‌کند. سالن «گل کلم» یا سالن «پنجه عقاب» در مواقعی هم به دالانی اشاره می‌کند که ریزش غار نقش یک قایق وارونه به خود گرفته است و نامش را می‌گذارد تالار «قایق وارونه»

البته حسین زندی فعال میراث فرهنگی همدان معقتد است که نصب تابلو، حتی تابلوهای معرفی و اطلاع‌رسانی در غار نیز ضرورت ندارد و بهتر است که راهنما به توضیح ارزش‌های غار بپردازد. اما متاسفانه راهنمایانی که در غاز هستند بیشتر سلیقه ای عمل می‌کنند و هیچ استانداردی برای دریافت اطلاعات از سوی گروه‌های انبوه گردشگر که به غار ورود می‌کنند از سوی راهنمایان و مدیران غار وجود ندارد.

او می گوید: با اینکه غار علیصدر جزو نادرترین غارهای خاورمیانه است اما همانطور که می بینید هیچ نظارتی نه تنها روی مدیریت و حفاظت غار که بر هجم گردشگر هم وجود ندارد. مدیران درحالی با افتخار از هجم بالای گردشگر به داخل غار می گویند که اتفاقا حجم بالای گردشگر در این سال‌ها آسیب زیادی به غار وارد کرده است به طوری که هم اکنون قندیل‌های غار را در ویترین‌های مغازه‌ها هم می‌توان مشاهده کرد.

جامعه محلی هیچ سودی از غار علیصدر نمی برد

گفته می شود شرکت سیاحتی علیصدر از محل فروش بلیت ورودی غار سالانه ۱۹ میلیارد تومان درآمد کسب می‌کند در حالی که شفافیت مالی در عملکرد این شرکت وجود ندارد.

فعالان میراث فرهنگی معتقدند غار علیصدر تبدیل به نهاد پولشویی شده است که درآمد آن مشخص نیست کجا هزینه می‌شود. به طوری که اگر نهادها و ارگان های شهری استان اعتبار نداشته باشند از محل درآمد غار علیصدر استفاده می‌کنند. اتفاقی که گمانه تبدیل شدن غار علیصدر به حیاط خلوت مسئولین استانی را تقویت می‌کند.

حسین زندی به صدای میراث می‌گوید: تاکنون هیچ نفعی از درآمد غار علیصدر به مردم محلی نرسیده است. چگونه باید به اهالی روستای علیصدر و جامعه محلی اطراف غار منفعتی از گردشگری علیصدر برسد که در بازارچه‌های واقع در عرصه علیصدر کالاهای انبوه چینی به فروش می‌رسد. وقتی یک طرح گردشگری اجرا شود ارتباط جامعه محلی و گردشگر اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. در حالی که حالا جدای از آن که مردم یک شهر می توانند از منافع سرشار علیصدر منتفع شوند مردم روستای علیصدر نیز از درآمدهای گردشگری این غار هیچ بهره‌ای نبرده‌اند.

گزارش: مریم جلیلوند

بی‌توجهی به ضوابط حفاظتی غار علیصدر/ مریم جلیلوند، خبرنگار