فن آوری‌های اطلاعاتی و گردشگری الکترونیک

دکتر محمدعلی فیاضی؛ 

کارشناس گردشگری/

ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات در قرن اخیر بسیاری از صنایع راتحت تاثیر شگرفی قرار داد. قرن حاضر را عصر اطلاعات نامیده اند چرا که نقش اساسی در این قرن بر عهده اطلاعات قرار گرفته است. از این رو مدیران و تصمیم گیران نهایی سازمان ها و شرکت ها موظفند فعالیت ها و اعمال خود را بر اساس اطلاعات روز مطابقت نمایند. در این قرن مدیری موفق تر است که شناخت کافی از اطلاعات  مربوطه حوزه کاری خود داشته باشد. فنون جدید بکارگیری  این اطلاعات را شناخته و بابهره گیری از این فنون در حوزه کاری خود اثر بخشی و کارآیی بالاتری را ارائه کند.مهمترین پیامد ظهور جهان مجازی در کنار جهان فیزیکی، باز تعریف توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است (عاملی ،۱۳۸۵) مفهوم کره مجازی به دنبال خود مفاهیم جدیدی را به وجود آورده است که به دقت نیازمند تعریف و مفهوم سازی می باشند.با ظهور کره مجازی ما شاهد کشور‌های مجازی، دولت مجازی، زمان مجازی، کار مجازی، مکان مجازی، شغل مجازی، خانه ها و دانشگاه های مجازی، هویت مجازی، شهر مجازی و به تبع آن گردشگری مجازی هستیم. این فضا را باید در رابطه با فضای واقعی و دنیای فیزیکی تعریف و فهم نمود. این فضای مجازی بخش های مختلف زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده و بیشتر صنایع را به خود وابسته کرده است.امروزه‌ گردشگری، صنعتی‌ است‌ عظیم‌ که‌ روز به‌ روز بزرگ‌ و فراگیر می‌شود و شرایط مسافرت‌ مرتبا گسترش‌ می‌ یابد و راحت‌ تر می‌ گردد. با رشد سریع تکنولوژی اطلاع رسانی در چارچوب نظام مبادله الکترونیکی و سرعت بخشیدن به امر بازاریابی و مسافرت، کاهش هزینه ها و دستیابی به بازارهای جدید را در زمینه گردشگری فراهم آورده است.تحولات هزاره سوم در عصر ارتباطات سبب پیدایش گردشگری الکترونیکی و گردشگری مجازی شده است. از این رو بسیار ضروری است که برای گسترش استفاده ار فناوری اطلاعات در گردشگری کشور اطلاعات دقیقی از ابعاد تاثیر ITبر صنعت گردشگری داشته باشیم.

بهره گیری از فن آوری های اطلاعاتی گامی نو و اساسی در راستای ورود به دنیایی است که ارتباطات سنتی و رودرو کارایی خود را به سبب محدودیت های مکانی و زمانی از دست داده است، اما انقلاب اطلاعاتی و فن آوری از طریق فضای مجازی محدودیت ها را پشت سرگذاشته و و تعاملات و ارتباطات را بسیار نزدیک و مجاور ساخته است. فن آوری های اطلاعاتی و شبکه های ارتباط جمعی به ویژه اینترنت با ارائه انواع خدمات و امکانات، تحولی بنیادی در ارتباطات انسانی را بوجودآورده­اند. گردشگری به عنوان صنعتی پویا و گسترده با عناصر و عوامل متعدد در بخش­های مختلف اقامت، پذیرایی، حمل و نقل، موسسات، آژانس­ها و … در راستای رقابت، ارائه خدمات، جذب گردشگران و افزایش درآمد و سود از فن آوری­های اطلاعاتی در فضاهای مجازی استفاده می نماید. فن آوری­های مدرن، ارتباطات سنتی را با چالش اساسی مواجه ساخته و انجام تمامی امور جوامع انسانی به نوعی مرتبط با فن آوری­های نوین اطلاعاتی است. گردشگری می تواند نقطه اشتراک ارتباطات مدرن و سنتی باشد. فن آوری های اطلاعاتی مدرن و ارتباطات سنتی در گردشگری، دارای ارتباطی همسو و سازنده در جهت حفظ فرهنگ­ها و ارزش­های دیداری و تعاملی از یک سو و استفاده مثبت از فن آوری های اطلاعاتی از سوی دیگر است، در واقع گردشگری پیوند دهنده فرهنگ ها از طریق ارتباطات دنیای مدرن است. مدیران سازمان­ها و ارگان­های مختلف در بخش های خصوصی، دولتی و عمومی با انگیزه ها و اهداف متنوعی در پی دستیابی به کاربران از طریق ارائه اطلاعات و خدمات می باشند. در بخش گردشگری نیز استفاده از سیستم های اطلاعاتی و تکنولوژی های حاصل از فن آوری اطلاعات اجتناب ناپذیر است و موفقیت در عرصه رقابت ارتباط مستقیمی با چگونگی و نحوه استفاده از سیستم های اطلاعاتی در فضای مجازی و سایبری دارد. بنابراین از طریق فن آوری های اطلاعاتی می توان ضمن جذب گردشگران به مقصدها، ارتباطات سنتی و رو در رو را براساس تعاملات فرهنگی گسترش داد. گردشگری بهترین گزینه برای ایجاد صلح و آشتی میان جوامع انسانی است و فن آوری های اطلاعاتی توسعه دهنده پایدار این روابط با تلفیق مدرنیته و سنت است.

گردشگری در دنیای امروز صنعتی رو به رشد با قابلیت های توسعه پایدار در راستای ارضای حس کنجکاوی، تمدد اعصاب، تجدید قوا، حس نوستالژیک و بازسازی هویتی و شخصیتی انسان هاست. گردشگری پیوند دهنده انسان های مبدأ با مقاصد گردشگری است و تعاملات سنتی از طریق روابط رو در رو و همنشینی با جامعه میزبان و تبادل افکار و ارزش ها یکی از مهمترین ویژگی ها و مزیت های توسعه گردشگری برای دنیای مدرن امروزی است. دنیای سرمایه داری و فن آوری های اطلاعاتی مدرن جوامع را به سوی فردگرایی و انزوا طلبی سوق داده و تهدیدی اساسی در راستای اجتماع انسانی براساس تعامل سنتی است. بنابراین گردشگری و راهکارهای توسعه آن براساس قابلیت های فرهنگی، طبیعی و انسان ساخت جوامع و مقصدها یکی از راهکارهای گریز از روند رو به رشد انزواطلبی است. برگزاری تورهای گردشگری و انجام سفر در قالب گروه های خانوادگی، همسالان و … از یک سو و تعامل با جامعه میزبان از سوی دیگر موجب برقراری روابط سنتی در قالب گردشگری است. فن آوری های نوین اطلاعاتی یکی از راهکارهای موثر برای سازمان ها، نهادها، موسسات و مقصدهای گردشگری برای جذب مخاطبان، رونق گردشگری و احیاء تعاملات سنتی و فرهنگ های جوامع مختلف است. کشورها و مقصدهایی که در راستای توسعه پایدارگردشگری گام برمی دارند باید در بهره گیری از فن آوری های اطلاعاتی به منظور رقابت پذیری دارای توانمندی باشند. مقصدهای موفق از همه زمینه ها و فرصت ها برای جذب گردشگران استفاده و با ارائه امکانات و تأسیسات سعی می کنند محصولات گردشگری را در بهترین وجه به گردشگران عرضه نمایند. فن آوری های اطلاعاتی در فضای مجازی، هدایت کننده انگیزه و اهداف گردشگران در راستای اهداف مقاصد گردشگرپذیر می باشند و بعداز انتخاب مقصد و انجام سفر به صورت واقعی گردشگران در تعامل و ارتباط با جامعه میزبان قرار گرفته و می توان کسب رضایت گردشگران را موفقیت مقصد گردشگری در ارائه خدمات مطلوب دانست. لزوم بهره گیری از فن آوری های نوین اطلاعاتی در گردشگری ایران یکی از راهکارهای توسعه پایدار گردشگری جهت معرفی و شناساندن منابع و جاذبه های گردشگری، ارائه و تسهیل دریافت خدمات گردشگری، رزرو، پرداخت و سایر امور است. انواع موسسات، دفاتر خدمات گردشگری، آژانس ها، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ها، هتل ها، رستوران ها، مجتمع های بین راهی، مراکز آموزشی و علمی، نشریات و … به تناسب ظرفیت ها و زمینه کاری و مطالعاتی در فضای مجازی و اینترنت حضور دارند.

بنابراین مهمترین اهداف ایجاد و راه‌اندازی گردشگری الکترونیک عبارتند از:

ـ ارتقاء اثربخشی و کارایی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور؛

ـ لزوم بهره‌گیری از فرصت‌های موجود در فن‌آوری‌های نوین اطلاعاتی؛

ـ دسترسی آسان کاربران و جستجوگران به داده‌ها و اطلاعات جامع و دقیق در خصوص مقصدهای انتخابی؛

ـ ایجاد پایگاه رسمی داده و اطلاعات به عنوان مأخذ و منبع اصلی مورد استفاده گردشگران، موسسات گردشگری و مراکز علمی؛

ـ شناسایی و معرفی منابع و جاذبه های گردشگری با تأکید به اصول توسعه پایدار گردشگری؛

ـ نگاه جامع و سیستماتیک به توسعه گردشگری طبیعی کشور با تأکید حفظ محیط زیست؛

ـ راهنمایی و هدایت سیستماتیک، منظم و هدفمند کاربران (گردشگران داخلی و خارجی)؛

ـ به روزرسانی داده ها و اطلاعات سراسر کشور به طور منظم؛

ـ معرفی و ارائه مقصدهای پیشرو با منابع و جاذبه های شاخص گردشگری؛

ـ ارائه بسته های ویژه بازاریابی و تبلیغات در گردشگری؛

فناوری اطلاعات، اصطلاحی است که مفهوم کاربرد فناوری در چرخه اطلاعات؛ تولید، پردازش، بازیابی، اشاعه و … را در بر می گیرد و به نوعی کسب و پردازش اطلاعات به روش جدیدی است که باعث می شود کارهای غیر تکراری، به گونه ای موثرتر تحلیل شوند؛ مضاف بر این که بعضی از عدم قطعیت ها و تنوع پذیریها را نیز حذف می نماید. فناوری اطلاعات عبارت است از: گردآوری، سازماندهی، نشر و ذخیره اطلاعات (به صورت متن، تصویر یا اعداد)که بوسیله ابزارهای رایانه ای و مخابراتی انجام می گردد.فن آوری اطلاعات شامل چهار عنصر: ۱- ذخیره اطلاعات ۲- بازیابی اطلاعات ۳- پردازش اطلاعات ۴- انتقال اطلاعات است.

منظور از IT مجموعه ابزارها و روش های لازم برای تولید، پردازش، نگهداری، توزیع و انهدام سیستم های مبتنی بر اطلاعات به معنی فراگیر آن (شامل متن، صوت و تصویر) است. در فن آوری اطلاعات و ارتباطات ۵ فرآیند نهفته ودرونی است: اول: تولید، دوم، پردازش، سوم ذخیره، چهارم بازیابی و پنجم انتقال اطلاعات که در ابتدا و قبل از حضور ارتباطات امروزین و با نبود مبحث انتقال اطلاعات تنها فن آوری به فن آوری اطلاعات موسوم بود.

از مجموع  این تعاریف می توان اذعان کرد فن آوری اطلاعات IT  بیشتر یک استراتژی، اندیشه، فکر و ابزار در حوزه انسان ها همراه با نوآوری است. بطوری که تعریف فن آوری اطلاعات را می توان به یکی از این جنبه‌های مهم مرتبط دانست(قربانی،۱۳۸۲).

امروزه فن آوری اطلاعات  در کنار مهندسی ژنتیک و دانش هوافضا، یکی از سه شاخه پیشرو و آینده ساز دانش و تمدن فردای بشر به شمار می رود(شواروکیمبرلی، ترجمه لطفی، ۱۳۷۹). صاحب نظران از تغییرات  بنیادی تری خبر می دهند که می تواند دوره ی زمانی حاضر را به اساسی ترین دوره ی گذار در تاریخ بشری تبدیل کند(فاستر، ۲۰۰۰) در واقع، وسعت تلاقی امکانات بالقوه فن­آوری اطلاعات و روند پیشرفت آن، نسبت به کاربردهای جاری آن ازاهمیت بیشتری برخوردار است (فقیه و سرافزار ، ۱۳۷۲)

در مقوله فناوری اطلاعات، تعریف و تفاوت بین آنها عبارت است از:

داده[۱]: داده ها گروهی از نمادها،‌کلمات، اعداد، نمودارها و حقایق گسسته و بی مفهومی هستند که رخدادها را نشان می دهند. داده ها حقایقی هستند که از طریق مشاهده و‌تحقیق بدست می آیند.

اطلاعات[۲]: اطلاعات، داده های پردازش شده و حقایقی با مفهوم هستند که به توصیف و تعریف داده ها می پردازند و توسط گیرنده پیام درک و تفسیر می شوند.

در واقع داده ها با افزودن۵ ویژگی شامل زمینه[۳]، طبقه بندی[۴]، محاسبه[۵]، اصلاح[۶]، و جمع شدگی[۷] ،به اطلاعات تبدیل می شوند.

اصول تبدیل داده به اطلاعات:هنگام تهیه گزارش ها، باید از نیازها، تحصیلات و موقعیت کاربران و استفاده کنندگان در سازمان آگاه باشیم و داده ها را بر اساس نیاز آنان به اطلاعات مورد نظر تبدیل کنیم. همچنین اطلاعات باید دقیق و به روز باشند به طوری که باعث بهبود تصمیمات شوند.پارامترهای به موقع بودن، مناسبت، دقت، جزئیات، تکرار و قابلیت فهم به عنوان ویژگی های اصلی اطلاعات مطرح هستند.

دانش:اطلاعات در مرحله بعدی این فرایند به وسیله پرسنل سازمان به دانش تبدیل می شود.برای تولید دانش در یک فرایند نیاز به اطلاعات، نیروی انسانی و مدیریت دانش داریم.دانش از مهمترین نتایج این فرایند است که باعث ایجاد مزیت رقابتی می شود. امروزه دانش را به عنوان مهمترین منبع نوآوری، بهره وری انسانها و در نهایت رشد و بقای سازمان می شناسند. در منابع علمی معتبر نیز دانش را آمیخته ای از نظرات تجربیات، تئوری ها، الگوها، مهارت و سرمایه های اطلاعاتی تعریف می کنند.

سیستم های اطلاعاتی: سیستم اطلاعاتی به سیستمی گفته می شود که برای کاربران سازمان به منظور حمایت و پشتیبانی از تصمیم گیری ها اطلاعات تهیه می کند مثلاً یک سیستم حقوق و دستمزد (چه به صورت دستی و یا مکانیکی) یک سیستم اطلاعاتی تلقی می شود.

 

مفاهیم بنیادی

ـ تبدیل اطلاعات[۸]

تبدیل اطلاعات یعنی تبدیل اطلاعات از داده به اطلاعات یا از شکلی از اطلاعات به شکل دیگر؛

ـ ذخیره سازی اطلاعات[۹]

ذخیره سازی اطلاعات را می توان چنین برداشت نمود هرگونه عملیاتی که اطلاعات را برروی یک رسانه ذخیره کند معنا رسانه اینجا معنا خاص یک وسیله ایست که قدرت ذخیره و بازیابی وبعبارتی بازخوانی اطلاعات را داشته باشد؛

ـ پردازش اطلاعات[۱۰]

هرنوع عملیات بر روی داده یا اطلاعات در مسیر فرآیند تولید، ذخیره و بازیابی و انتقال اطلاعات و یا تبدیل داده به اطلاعات را به گونه ای که اطلاعات موجود را با افزایش افزوده همراه سازد پردازش اطلاعات تعریف می کنند؛

ـ تبادل اطلاعات[۱۱]

هرنوع عملیاتی که برروی اطلاعات در مسیر فرآیند تولید، ذخیره و بازیابی اطلاعات انجام شود تبادل اطلاعات محسوبمیشود؛

ـ تحلیل اطلاعات[۱۲]

هر گونه عملیات و فرآیندی که به تحلیل هوشمند، هدفمند و هوش گرای اطلاعات بدل شود تحلیل اطلاعات گویند؛

ـ انهدام اطلاعات[۱۳]

هر نوع فرآیندی که باعث از بین رفتن و خروج بخشی از اطلاعات در فرآیند ذخیره، بازیابی و انتقال اطلاعات شود انهدام اطلاعات تعریف می شود.

ـ شبکه ها[۱۴]

شبکه های ارتباطی بسیاری طی سالیان گذشته  به منظور پشتیبانی  از ارتباطات و انتقال اطلاعات  و پیامها به وجود آمده  و بسیاری از این شبکه ها در سطوح ملی و فراملی به صورت شبکه های به هم تنیده  امکان ارتباط  بین افراد  و تبادل ارتباطات  را فراهم کرده اند. شبکه، رایانه ها و دیگر تجهیزات را به یکدیگر مرتبط می سازد. در حال حاضر بزرگترین  شبکه رایانه ای  موجود در دنیا اینترنت است. اینترنت افراد و گروهها را در سراسر جهان به یکدیگر مرتبط می سازد. هسته اولیه این شبکه در موسسات تحقیقاتی  شکل گرفت و امروزه اکثر سازمانهای تجاری و فرهنگی در این شبکه به تبادل اطلاعات و انجام کسب و کار می پردازند(صرافی زاده ،۱۳۸۷).

اینترنت شیوه ارتباط افراد، گروهها، شیوه خرید و فروش  کالا و خدمات و نحوه جابه جایی  اطلاعات و دریافت  آن را متحول ساخته است. گسترش کاربری اینترنت و پیوستن  شرکتها و موسسات  به این شبکه اینترنت را به عنوان جزئی تفکیک ناپذیر از محیط کسب و کار با مزایای  رقابتی بالا مطرح کرد.

ارائه خدمات گردشگری در اینترنت به سه صورت انجام می گیرد که عبارتند از:

۱ـ اطلاعات الکترونیکی[۱۵]: بدستآوردناطلاعات از سایت‌های اینترنتی توریستی به وسیله کتابچه­های الکترونیکی، راهنماهای صوتی، آلبوم تصاویر، تصاویر واقعی یا مجازی، کلیپ‌های ویدئویی، راهنماهای سفر.

۲ـ رزرو الکترونیکی[۱۶]:رزرو و یا انتخاب هتل‌ها ، سفرهای هوایی ، کرایه کردن ماشین و …

۳ـ پرداخت الکترونیکی[۱۷]:استفاده از کارت‌های اعتباری، پرداخت‌های دیجیتالی، پرداخت هزینه های سفر مانند ویزا، بلیط هواپیما و قطار و…

ارتباط و درهم تنیدگی گردشگری و تکنولوژی‌های مدرن از جمله اینترنت و استفاده گردشگران از این تکنولوژی‌ها زمینه تحول گردشگری و پیشرفت این صنعت را در عصر جدید فراهم آورده است. اینترنت به کاربران امکان می دهد تا تجارب سفر خود را برای استفاده دیگران روی سایت های مرتبط منعکس کرده و از تجربه دیگران نیز استفاده نمایند(بهزادی راد،۱۳۸۵:۵۰). همچنین استفاده از اینترنت می تواند در سطح عمومی توزیع مناسب منابع و امکانات توریستی در داخل یک کشور را نیز در جهت عادلانه ایی پیش ببرد.

یکی از عواملی که سبب می شود یک گردشگر کشوری را برای سفر انتخاب کند انگیزه و علاقه قوی برای دیدن مکانهای دیدنی کشور مقصداست. واقعیت مجازی میتواند با ارایه خدماتی منحصر به فرد این علاقه را در گردشگران ایجاد نماید(عظیمی، ۱۳۸۵:۱۴۸).

نکته حائز اهیمت در مورد گردشگری  مجازی امکان معرفی  دقیق، ملموس و جذاب تر انواع جاذبه ها می باشد که سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی  ودیگر مراکز هنری ذی ربط تا رسیدن به وضع مطلوب  فاصله بسیار زیادی دارند(صرافی زاده، ۱۳۸۷:۳۸). گردشگری مجازی به معنای حضور در سرزمین دیجیتالی اطلاعات و ارتباطات و ظهور بر پهنه شبکه گسترجهانی است که امکان مشاهده اطلاعات صوتی، تصویری و متنی را از دنیای فیزیکی پیرامون دراختیار کاربر می گذارد. به عبارت دیگر گردشگری مجازی عبارت است از به کارگیری فناوری اطلاعات و ابزارالکترونیک  برای بازدید از جاذبه های گردشگری بدوم اقدام به سفر در گستره های جغرافیایی و طبیعی.

بطور خلاصه ویژگی های توریسم مجازی را می توان اینگونه بر شمرد (فریدونی ،۱۳۸۷):

۱ـ عدم محدودیت زمانی

۲ـ عدم محدودیت مکانی

۳ـ عدم محدودیت فضا ( تمام شدن بلیط هواپیما ، نبود جای پارک و … )

۴ـ عدم مواجه با موارد غیر قابل پیش بینی ( شرایط جوی نامساعد، تعطیلی موزه ها و … )

حداقل کارآیی این مقوله از گردشگری  این است که به عنوان یک ابزار  قوی و نو برای تبلیغات  و بازاریابی و زمینه سازی جذب گردشگران از بازارهای  هدف، در کنار سایر وسایل ارتباطی  و رسانه ها خواهد بود(صرافی زاده، ۱۳۸۷).درواقع هدف اصلی سایتهای ارایه دهنده گردشگری مجازی تبلیغات در دو جهت گسترش گردشگران و کسب سود از طریق حساس نمودن بیننده در پیگیری بازدید مجازی خود از مکانهای دیدنی است. تبلیغات مهمترین انگیزه ایجاد فضای مجازی گردشگری است.

استفاده از بانک های اطلاعاتی ساده

در این روش داده های موجود به صورت مجتمع یا بانک مورد استفاده قرار می گیرند. در چنین سیستمی کاربر می تواند بدون سردرگمی یا صرف وقت اندکی اطلاعات مورد نیاز خود را از داده­های موجود در مجتمع اخذ کند.

مزایای استفاده از بانک اطلاعاتی

مزایای استفاده از سیستم بانک اطلاعاتی به جای سیستم پردازش فایلها را می توان چنین بر شمرد:

جلوگیری از اتلاف حافظه در ذخیره کردن داده ها

ـ ایجاد اطمینان نسبت به گزارشهای به دست آمده

ـ اخذ گزارشهای جدید ساده است

ـ سرعت پردازش داده ها بالاست

ـ داده ها از سیستم های کاربردی مستقل هستند

ـ تمرکز در مدیریت داده ها به خوبی امکان پذیر است

معایب استفاده از سیستم بانک اطلاعاتی

بانک اطلاعاتی با همه مزایایش معایبی نیز دارد که این معایب در مقابل مزایای فوق ناچیزند:

ـ چون طراحی بانک های اطلاعاتی ساده نیست، جهت ایجاد آن به متخصصان ماهری نیاز است.

ـ به دلیل متمرکز بودن سیستم اطلاعاتی، امکان آسیب پذیری سیستم زیاد است، یعنی اگر یک قسمت از سیستم از کار بیافتد ممکن است در کار بقیه قسمت ها خلل ایجاد شود.

اجزای تشکیل دهنده بانک های اطلاعاتی

ـ کاربران

ـ سیستم بانکهای اطلاعاتی

ـ داده های موجود در بانک اطلاعاتی

پتانسیل ها و محدودیت های ایران

کشور ایران با بیش از ۱۶۴۸۰۰۰ کیلومترمربع مساحت دارای ۱۸۸۰ کیلومتر نوار ساحلی در خلیج‌فارس و دریای عمان و ۶۳۰ کیلومتر نوار ساحلی در دریای خزر است.مجموعه گسترده‌ای از جاذبه های انسانی، فرهنگی، صنایع دستی و منابع پراکنده طبیعی شامل چشم‌اندازهای جغرافیایی و آثار و ذخایر طبیعی و… داشته‌های گردشگری ایران را تشکیل می‌دهد. بررسی جغرافیای طبیعی ایران و نیز امکان‌سنجی هر کدام از جاذبه های توریستی قابل سرمایه‌گذاری در کشور ما، بیانگر آن است که گردشگری در ایران یک منبع اقتصادی کم‌نظیرو مستعد است.

قطعاً موقعیت مطلوب توریستی ایران در وهله نخست ناشی از شرایط توپوگرافیکی آن در جوار منطقه پرفشار جنب حاره است، کشورهایی که در این حوزه پرفشار قرار دارند، برخوردار از اقلیم خشک و نیمه خشک و چشم‌انداز زیستی ناشی از این پدیده اقلیمی می‌باشند و عوامل تکتونیکی که شامل مجموعه‌ای از چین‌خوردگی‌های دوران های اول و دوم و سوم زمین‌شناسی است، موجب شده که ایران به یکی از بلندترین فلات‌های دنیا تبدیل شود و در نتیجه عامل ارتفاع به شدت در تقابل با عامل عرض جغرافیایی عمل کرده و موجب شده که وضعیت طبیعی ایران تفاوت‌های بسیاری با موقعیت جغرافیایی آن در کره زمین داشته باشد. دو رشته کوه مرتفع و وسیع البرز و زاگرس با دارا بودن بیش از ۳۰ قله مرتفع‌تر از بلندترین قله های اروپا و آمریکا در دل یک منطقه خشک و بیابانی، مجموعه‌ای از چشم‌اندازهای کوهستانی و جنگلی با شرایط اقلیمی معتدل و حتی همراه با یخچال‌های دائمی ایجاد کرده‌اند. این تنوع جغرافیایی زمینه زیست گونه‌های بسیار متفاوت گیاهی و جانوری را در ایران فراهم کرده است، آنچنان که ایران یکی از پنج کشور بهره‌مند از تنوع زیستی کامل (داشتن چهار فصل و زیست گونه های اصلی گیاهی و جانوری) در جهان به شمار می‌آید. وجود بزرگترین دریاچه جهان در شمال کشور، خط ساحلی ۱۲۰۰ کیلومتری با خلیج فارس، وجود ۵۰ دریاچه در داخل کشور که از میان آن ها هیجده دریاچه در شمار پهناب‌های کنوانسیون بین‌المللی رامسر قرار دارند و نیز دریاچه ارومیه که به عنوان یکی از ۵۹ ذخایر زیستی کره زمین شناخته شده است بخشی از منابع طبیعی بالقوه ایران هستند. جنگل های انبوه شمال مازندران آخرین بازمانده اینگونه جنگل (جنگل های هیرکانی) در جهان بوده، بیابان های وسیع، کویرها و همچنین معیشت کوچ‌نشینی از دیگر داشته‌های گردشگری در ایران به شمار می‌آیند. در این میان بدون تردید طبیعت‌گردی در ایران به عنوان یکی از پنج کشور برخوردار از بیشترین تنوع اقلیمی در جهان و یکی از ذخیره‌گاه های مهم تنوع زیستی کره زمین، از مزیت نسبی افزون‌تری نسبت به دیگر شاخه های توریسم برخوردار است.

با بررسی و مطالعه وضعیت گردشگری کشور مشخص می‌شود که برغم وجود ظرفیت‌های فراوان توسعه‌ای در بخش گردشگری، وضعیت موجود در گردشگری ایران اعم از فعالیت های ورودی برای جذب گردشگران بین‌المللی و یا فعالیت های مرتبط با تورهای خروجی و تورهای داخلی در سطح مورد انتظار و مطلوب نیست. از طرفی دسترسی بـه سطح قـابل قبولی از توسعه متوازن گردشگری در کشور که بتواند زمینه‌های توسعه منطقی‌تر را در مناطق مختلف کشور پدید آورد و منافع اقتصادی حاصل از فعالیت ها را توزیع نماید، تاکنون میسر و ممکن نشده است.

تحت چنین شرایطی یکی از بنیادی‌ترین موضوعات برای بهره‌گیری سازنده از صنعت گردشگری به عنوان موتور محرک توسعه اقتصادی کشور، برنامه‌ریزی برای توسعه گردشگری الکترونیک درکشور است. موقعیت ممتاز ایران که ناشی از تنوع شگفت‌انگیز طبیعی و جاذبه های انسانی است، می‌تواند ایران را به بهشت گردشگران بین‌المللی تبدیل کند. تحریک سازمان‌یافته تقاضا در بازارهای جهانی و جهت دادن آن به سمت ایران به عنوان یک مقصد جهانگردی در سایه اجرائی کردن استراتژی مدیریت گردشگری خواهد بود.

مهمترین محدودیت ها در راستای توسعه گردشگری به طورکلی و توسعه طبیعت گردی به طور اخص عدم شناخت کافی از منابع و قابلیت های گردشگری در راستای بالفعل نمودن منابع و جاذبه هاست. لزوم توسعه زیرساخت های پایه و تأسیسات اقامتی، پذیرایی و تفریحی در سطح گسترده و وسیع با در نظر گرفتن اصول توسعه پایدار بسیار ضروری و عدم توجه به این مهم روند توسعه گردشگری را با چالش مواجه خواهد ساخت. یکی دیگر از محدودیت های اساسی عدم بهره گیری از فن آوری های اطلاعاتی در راستای معرفی و ارائه خدمات گردشگری است. نبود تبلیغات در سطح وسیع ملی و بین المللی یکی از موانع عدم حضور گردشگران خارجی در ایران است. از این رو تأسیس بانک اطلاعاتی طبیعت گردی ایران با استفاده از سیستم ها و شبکه ها در کنار توسعه گردشگری الکتونیک ضرورتی اجتناب ناپذیر می باشد.

نتیجه گیری

امروزه‌ گردشگری، صنعتی‌ است‌ عظیم‌ که‌ روز به‌ روز بزرگ‌ و فراگیر می‌شود و شرایط مسافرت‌ مرتبا گسترش‌ می‌ یابد و راحت‌ تر می‌ گردد. با رشد سریع تکنولوژی اطلاع رسانی در چارچوب نظام مبادله الکترونیکی و سرعت بخشیدن به امر بازاریابی و مسافرت، کاهش هزینه ها و دستیابی به بازارهای جدید را در زمینه گردشگری فراهم آورده است.تحولات هزاره سوم در عصر ارتباطات سبب پیدایش گردشگری الکترونیکی و گردشگری مجازی شده است.

گردشگری به عنوان صنعتی پویا و گسترده با عناصر و عوامل متعدد در بخش های مختلف اقامت، پذیرایی، حمل و نقل، موسسات، آژانس ها و … در راستای رقابت، ارائه خدمات، جذب گردشگران و افزایش درآمد و سود از فن آوری های اطلاعاتی در فضاهای مجازی استفاده می نماید. فن آوری های مدرن، ارتباطات سنتی را با چالش اساسی مواجه ساخته و انجام تمامی امور جوامع انسانی به نوعی مرتبط با فن آوری های نوین اطلاعاتی است و در این میان صنعت گردشگری از قابلیت های فن آوری اطلاعاتی و فضاهای مجازی استفاده لازم را در جهت اهداف خود می برد.فن آوری های نوین اطلاعاتی یکی از راهکارهای موثر برای سازمان ها، نهادها، موسسات و مقصدهای گردشگری برای جذب مخاطبان، رونق گردشگری و احیاء تعاملات سنتی و فرهنگ های جوامع مختلف است.

فن آوری های اطلاعاتی در فضای مجازی، هدایت کننده انگیزه و اهداف گردشگران در راستای اهداف مقاصد گردشگرپذیر می باشند و بعداز انتخاب مقصد و انجام سفر به صورت واقعی گردشگران در تعامل و ارتباط با جامعه میزبان قرار گرفته و می توان کسب رضایت گردشگران را موفقیت مقصد گردشگری در ارائه خدمات مطلوب دانست. لزوم بهره گیری از فن آوری های نوین اطلاعاتی در گردشگری ایران یکی از راهکارهای توسعه پایدار گردشگری جهت معرفی و شناساندن منابع و جاذبه های گردشگری، ارائه و تسهیل دریافت خدمات گردشگری، رزرو، پرداخت و سایر امور است. انواع موسسات، دفاتر خدمات گردشگری، آژانس ها، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ها، هتل ها، رستوران ها، مجتمع های بین راهی، مراکز آموزشی و علمی، نشریات و … به تناسب ظرفیت ها و زمینه کاری و مطالعاتی در فضای مجازی و اینترنت حضور دارند. براین اساس در راستای توجه به زیرساخت های الکترونیکی بخش گردشگری لازم است توسعه فن آوریهای اطلاعاتی و گردشگری الکترونیک به عنوان اساسی ترین گام مورد توجه برنامه ریزان و متولیان امر توسعه گردشگری کشور قرار بگیرد. اهم موارد مطرح در این مقوله در واقع تعیین تمامی منابع و جاذبه های گردشگری با ترتیب و اولویت بندی منابع و جاذبه هاست، برنامه ریزی برای انجام سفر و ارائه برنامه های متنوع متناسب با نیاز، خواست و تقاضای گردشگران، ارائه برنامه های آموزشی و علمی در خصوص گردشگریهی تخصصی نظیر اکوتوریسم و لزوم حفظ محیط زیست و جوامع محلی، ارائه برنامه های گردشگری برای ورزشکاران و طبیعت گردان حرفه ای متناسب با ظرفیت منابع و جاذبه های طبیعی کشور و سرانجام پکیج های سرمایه گذاری در صنعت گردشگری مبتنی بر منابع و جاذبه های طبیعی از مهمترین موارد قابل طرح در گردشگری الکترونیک براساس فرایندهای اجرایی مورد توجه می باشد.

 

منابع

ـ بهزادیراد، مسعود .(۱۳۸۵). نقش فناوری اطلاعات (IT)و تجارت الکترونیک در پیشرفت صنعت توریسم ایران، مجموعه مقالات برگزیده شده در نخستین همایش کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنعت گردشگری ، تهران: پندار پارس

ـ فریدونی، توماج .(۱۳۸۷). توریسم مجازی، مناطق آزاد، شماره ۱۸۸

ـ عظیمی،نیما .(۱۳۸۵). استفاده از virtual reality در شبیه سازی محیط های گردشگری مجازی،موزه مجازی و سفر به اعماق تاریخ، مجموعه مقالات برگزیده شده در نخستین همایش کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنعت گردشگری، تهران: پندار پارس

ـ عاملی ، سعیر رضا .(۱۳۸۵). کتاب تحلیل فضای مجازی ایران، تهران: انتشارات شورای اطلاع رسانی

ـ صرافی زاده، اصغر. (۱۳۸۷ ) . اینترنت در خدمت صنعت گردشگری، فصلنامه گردشگر ، شماره

ـ قربانی،رضا . (۱۳۸۲).اصول و مفاهیم فناوری اطلاعات (IT )، علوم و فنون ، شماره ۶۵

 

[۱]-Data

[۲] – Information

[۳]-Context

[۴] – Categorization

[۵] – Calculation

[۶] – Correction

[۷] – Condensation

[۸]– Conversion

[۹] – Storage

[۱۰]– Processing

[۱۱] – Communication

[۱۲] – Analysis

[۱۳]– Delete

[۱۴] – Tour

[۱۵] – E-Information

[۱۶]– E-Booking

[۱۷] – E-Payment