شهر ماکو با جمعیت ۲۰۰ هزار نفر همچون رودخانه ای در دره میان دو کوه کشیده شده است.
می‌گویند، ارتفاع دو کوهستان شهر ماکو به قدری بلند بود که وقتی شاه صفوی به سرحدات ایران رفت و به شهری با ارتفاع دو کوهستان رسید به آسمان نگاه کرد و پرسید: پس ماه کو؟ و از آنزمان بود که نام شهر ماکو شد.
این یک روایت عامیانه از نامگذاری شهر ماکو است. شهری که زیر یک کلاهک عظیم سنگی ساخته شد. کلاهک سنگی ماکو که در جهان بینظیر است و یک دژ وسیع را نیز زیر خود جای داده بود. قلعه قبان درست زیر امن ترین نقطه کوهستان ساخته شد. ساخت این قلعه را به دوره تیموریان نسبت می دهند و سرپرست اداره میراث فرهنگی ماکو به صدای میراث می گوید: آثاری از دوره مغول ها و سلجوقیان نیز از این قلعه به دست آمده است و کاوش های باستان شناسی به آثاری از سه هزار سال پیش در این قلعه رسیده است.
قلعه قبان و بزرگترین کلاهک سنگی جهان که مانند یک چتر این قلعه را در خود جای داده است قرار است نامزد ثبت در فهرست میراث جهانی شود.
بافت قدیم شهر ماکو که پایین تر از قلعه قبان قرار داشت به دلیل جاری شدن سیل از بالای کلاهک سنگی ماکو و ریزش صخره های بزرگ بر سر شهر قدیم از بین رفت و حالا ماکو مانند یک رودخانه در پایین ترین نقطه یک دره عمیق جاری شده است.
۳۰ بنای تاریخی تنها در شهر ماکو شناسایی شده است که از این تعداد ۲۳ بنای تاریخی به ثبت ملی رسیده است.
مهمترین بناهای شناسایی شده در ماکو یک مجموعه قاجاری شامل ۵ بنای تاریخی ساختمان بانک ملی، ساختمان شهربانی، ساختمان زندان، ساختمان کلاه فرنگی در داهل شهر است که در سالهای گذشته با بی توجهی جدی مواجه و تخریب شده است.
سرپرست اداره میراث فرهنگی ماکو می گوید: بناهای قاجاری که آسیب دیده اند چندین بار از طریق صندوق احیاء و بهره برداری از آثار تاریخی به مزایده گذاشته شد که متاسفانه مورد استقبال قرار نگرفت.
ماکو غیر از بناهای تاریخی زیبایی همچون خانه سردار ماکو که در حال مرمت است جاذبه های بکر و بینظیر روستایی و عشایری فراوان دارد. طبیعت بکر و دست نخورده ماکو با چشم اندازهای بیظیر دشت و کوهستان یکی از مقاصد مهم گردشگری ایران در همسایگی سه کشور ترکیه، آذربایجان و ارمنستان است.
ماکو سرزمین آب های روان و چشمه های فراوان است. سرزمینی که می تواند بهشت علاقمندان به گردشگری غذا باشد. به همین دلیل است که ۶۰ سفرنگار و بلاگر سفر به روستاهای ماکو و دشت چالدران و شهرستان های این منطقه سفر کرده اند تا در مدتی کوتاه و ظرف یک هفته هزاران تصویر و ویدیو و متن از این نقطه مرزی منتشر کنند و ماکو را به چرخه گردشگری کشور وارد کنند.
