مجتبی گهستونی
فعال میراث فرهنگی خوزستان/
موضوع شوش و ایجاد زیرگذر آن هم برای اینکه فقط لج و لجبازی عده‌ای اثبات شود در حال به وجود آمدن یک چالش جدی است. خطر خروج ثبت جهانی شوش قربانی یک شوی تبلیغاتی است و باید از مسئولین این شهر پرسید که آیا این شوی تبلیغاتی ارزش خروج این اثر از فهرست جهانی یونسکو را دارد؟
انجمن ها و دوستداران میراث‌فرهنگی وظیفه دارند که موضوع زیرگذر شوش را کارشناسی کنند نه آن که خود را فریب دهند و مثل کبک سرشان را در برف فرو کنند. رسانه‌ها نیز لازم است که این موضوع را پیگیری و تحلیل کنند.
اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان و اداره میراث شوش و پایگاه جهانی شوش همگی وظیفه دارند از تمام ظرفیت‌های قانونی برای جلوگیری از رفتارهای خطرساز برای محوطه جهانی شوش بهره بگیرند. آن‌ها باید از خود بپرسند که آیا شهر تاریخی شوش در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است یا خیر؟ اگر ثبت شده است که باید بر اساس ضوابط ثبت ملی و ثبت جهانی با این محوطه ارزشمند باستانی رفتار کنند.
شهر باید توابع قانون باشد و براساس همان ضوابط قانونی نیز توسعه پیدا کند. شنیده می شود که برخی مسئولان شوش از برخی کارشناسان خواسته‌اند تا گزارش‌های لازم میراثی را به اداره میراث‌فرهنگی استان خوزستان و سازمان میراث‌فرهنگی کشور در تهران اعلام نکنند. باید پرسید آیا چنین مسئولانی که از کارشناسان میراث‌فرهنگی چنین تقاضایی دارند، عرق ملی به این آب و خاک هم دارند؟
با اقدام شب گذشته شهرداری شوش در گودبرداری ناگهانی احداث زیرگذر در حریم محوطه ثبت جهانی شوش اکنون باید از استاندار خوزستان پرسید که چرا به مسئولان شهر شوش ضوابط میراث جهانی محوطه باستانی شوش را یادآور نمی‌شود؟ آیا مشاور فرماندار و شورای میراث فرمانداری و مشاور نماینده شهر شوش در امور میراثی به تعهدات خود و ضوابط قانونی عمل می‌کنند و فرماندار و نماینده را متوجه ارزش‌های میراثی شهر مهم و باستانی شوش می‌کنند؟
چرا فضای خفقان و بسته برای اعتراض‌های مدنی در حوزه میراث‌فرهنگی در این شهر به وجود آمده است؟ چرا مدام متولیان زیرگذر با طرح این موضوع که ما مصوبه شورای تامین شهرستان را داریم سعی دربرخورد با منتقدین و نادیده گرفتن ضوابط میراث جهانی شوش دارند؟ قطعا در صلاحیت شورای تامین شهرستان شوش نیست که درباره ضوابط ثبت جهانی که براساس قوانین بین‌المللی یک کشور باید به آن‌ها پایبند بماند مصوبه‌ای متضاد صادر کند.
نگارنده نسبت به طرح احداث زیرگذر شوش و پشت پرده آن بدبین است. مسئولین شهری شوش پل روگذر شوش را برداشتند تا با پشت پا زدن به ضوابط عرصه جهانی زیرگذر احداث کنند.
احداث زیرگذر نیز به معنای از بین رفتن آثار تاریخی زیر سطح زمین است. قوانین به صراحت تاکید دارند که پیش از هرگونه عملیات عمرانی باید از مراجع و دستگاه‌های ذی‌صلاح استعلام کرد و مجوز لازم بلامانع از طرف مجری طرح اخذ شودو در حالی که تاکنون هیچگونه مجوزی مبنی بر حفر زیرگذر از سوی پایگاه میراث جهانی شوش و سازمان میراث‌فرهنگی برای احداث زیرگذر در حریم محوطه باستانی شوش صادر نشده است.
آیا توقف پل روگذر نظام مافی را از یاد برده‌ایم که با صرف هزینه‌های هنگفت، سازمان میراث فرهنگی مانع ادامه کار شد؟ یا ماجرای مدرسه کنار فلکه ساعت را فراموش کرده‌ایم که میراث فرهنگی بازهم مانع از ادامه روند توسعه آن به دلیل تضاد با ضوابط مرتبط با حفاظت آثار تاریخی شد؟
چرا متولیان امر قبل از تعطیلی پروژه فکر آینده نه چندان دور و توقف عملیات اجرایی آن توسط میراث فرهنگی را نمی‌کنند؟ در صورتی که مجوز زیرگذر توسط سازمان میراث فرهنگی صادر نشود، پاسخگوی وضعیت آشفته پیش رو چه کسی خواهد بود؟ چرا مجوز قطعی و رسمی از میراث فرهنگی برای احداث زیرگذر شوش اخذ و کسب استعلام نشده است؟
بدیهی است که حذف پل روگذر از نظر ضوابط حاکم بر میراث جهانی شوش بلامانع است، ولی حفر زیرگذر و تعریض جاده و تغییر در وضعیت موجود برخلاف ضوابط میراث فرهنگی است و در آینده مشکل جدی برای شهر شوش و محوطه باستانی ثبت جهانی شده آن ایجاد می‌شود.
شهرداری شوش متولی تامین ۲۰ درصد از هزینه‌های احداث زیرگذر شوش شده است و با این تصمیم باید پرسید، اگر مسئولان شهرداری شوش چنین هزینه‌های هنگفتی در صندوق ذخیره خود اندیشیده‌اند چرا فکری به حال مشکلات توسعه شهری شوش نمی‌کنند و به دنبال اجرای یک پروژه ملی در این شهر نیستند؟
بر فرض که شهرداری شوش هم هزینه‌های احداث زیرگذر شوش را پرداخت، در این دیدگاه شهرداری شوش چرا منتظر نمانده است که دیگر دستگاه‌ها نیز تامین هزینه زیرگذر را تقبل کنند و پس از آن شهرداری وارد هزینه های زیرگذر شوش شود؟
نکته مهم‌تر آن است که مگر همین مسئولان شهرستانی و استانی رأی به ثبت جهانی شدن شوش ندادند؟ پس چرا اکنون در صیانت از یک محوطه ثبت جهانی شده عهدشکنی و قانون‌شکنی می‌کنند و ضوابط میراث جهانی را نادیده می‌گیرند؟
وقتی پل روگذر شوش روی عرصه پیش از ثبت جهانی ساخته شد، دیگر نباید برچیده می‌شد و حالا هم ناگهان عملیات احداث زیرگذر آغاز شود. بلکه پایبندی به قوانین مربوط به ثبت جهانی محوطه باستانی شوش بیشتر ضرورت دارد.
بدین ترتیب با اتفاق بامداد امروز در محوطه باستانی شوش،،هر کدام از مدیران شهرستان و استان خوزستان که ضوابط ثبت جهانی آثار تاریخی کشور را زیر پا بگذارند باید دادگاهی شوند. چون در صلاحیت آن‌ها نیست که مقرارت جهانی حفاظت از آثار تاریخی را نادیده بگیرند.
همچنین به نظر می‌رسد، معاون میراث فرهنگی کشور، رئیس پژوهشکده میراث فرهنگی کشور، رییس پژوهشکده باستان‌شناسی کشور، اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان و مدیر پایگاه میراث جهانی شوش باید متحد و با قدرت بار دیگر ضوابط جهانی محوطه‌ها و آثار ثبت جهانی شده را نه تنها برای شوش بلکه برای تمامی استان خوزستان و فراتر از آن‌ها برای کل کشور بار دیگر به مسئولان محلی و استانی در سراسر ایران یادآور شوند.
