هنر-صنعتی که زمانی برند جهانی نام ایران بود، حالا چنان ذلیل شده است که بافنده‌اش به دنبال مسافرکشی می‌رود، تولیدکننده‌اش در باجه رزرو تاکسی ورودی یک هتل می نشیند و فروشنده‌اش در فکر اجاره دادن حجره خود و جمع کردن تجارت فرش است. واقعا نباید برای آنچه بر سر فرش ایران آورده‌ایم خجالت‌زده باشیم؟ همین هفته گذشته متولیان فرش دستباف ایران و رییس فراکسیون فرش در مجلس گرد یک میز نشتند تا به بررسی مشکلاتی بپردازند که دولت‌ها برای فرش دستباف ایران ایجاد کرده‌اند. وضعیت ارز، مشکل صادرات فرش، مالیات، اشتغال این بخش و سهم فرش دستباف ایران در تولید ناخالص ملی و رونق اقتصادی کشور و البته تبلیغات ضعیف فرش ایران در بازارهای جهان از موضوعاتی بود که استخوان خرد کرده‌های صنعت فرش ایران با رییس فراکسیون فرش مجلس در میان گذاشتند. اما وضعیت کنونی فرش دستباف ایران که حالا شبیه به همان نقش شیر بی یال و دم و اشکم مولانا شده است چیست و چه راهکاری برای خروج فرش از وضعیت اسفبار کنونی وجود دارد؟
به گزارش صدای میراث، مهدی شیرزاد از خاندان استاد رسام عرب‌زاده و مدیرعامل بنیاد فرهنگی او در تهران که تولیدکننده و صادرکننده فرش دستباف ایران است که می گوید: مرحوم استاد رسام عرب‌زاده زندگی، بافته‌ها و داشته‌هایش را در یک موزه فرش وقف مردم ایران کرد اما دریغ از یک حمایت.
به گفته مهدی شیرزاد، «تحریم‌های آمریکا عامل اصلی به شماره افتادن نفس فرش ایران در بازارهای جهانی بود اما در داخل نیز حمایت نکردن از بافنده‌ها و صادرکنندگان و تولیدکنندگان فرش از سوی دولت باعث شد که چین، ترکیه و آذربایجان برند ایران در بازارهای فرش جهان را از آن خود کنند.
شیرزاد به گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس درخصوص وضعیت فرش ایران در بازارهای جهانی استناد می‌کند و می‌گوید: مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرده است که سهم ایران از بازار فرش جهان ۳۱ درصد کاهش یافته اما به جرات می‌گویم که این رقم به ۱۳ درصد رسیده است.
مشکلات صنعت فرش دستباف ایران
او بخشی دیگر از مشکلات فرش دستباف ایران را به روز نشدن نقش‌ها می داند. می گوید: متاسفانه تولیدکنندگان فرش با سلیقه روز جهان حرکت نمی کنند و فرش ایران همچنان با همان ساختار قدیمی بافته و عرضه می‌شود که مشکل دیگر فرش ایران در از دست دادن بازارهای جهانی است.
او که هفته گذشته به عضویت هیات مدیره کانون فرش ایران انتخاب شده است، امیدوار است نسخه‌هایی نوشته شود که کالبد بیجان فرش ایران را جان دوباره ببخشد. به گفته شیرزاد، کارهایی در دست انجام است که فرش ایران با بازارهای اروپا هماهنگ شود تا بتوان بازار فرش جهان را دوباره به دست گرفت. ولی اقدامات ما نیاز به حمایت دولت دارد.
شیرزاد با اشاره به این که در بسیاری از موزه های جهان تنها فرشی که به نمایش گذاشته شده است فرش ایران است نه فرش‌های نپال و ترکیه و آذربایجان و چین افزود: بارها از سوی کشور آذربایجان به ما پیشنهاد شد که سرمایه و کارگاه و مواد اولیه در اختیارمان می‌گذارند تا به تولید فرش در آن کشور اقدام کنیم اما هرگز این پیشنهاد را نپذیرفتیم تا مبادا فرش ایران در جهان همانند فرشی شود که در چین تولید شده است.
به گفته او، دولت و مرکز ملی فرش از تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش حمایت نمی‌کنند. علاوه بر این نمایشگاه‌های متعدد فرش در همین تهران هر هفته برگزار می‌شود که کاملا به ضرر فرش ایران است. چون در دست واسطه‌ها است و آن‌ها هم فرش سالم تحویل مشتریان نمی‌دهند.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی، هنری رسام عرب زاده فرش ایران را آبروی کشور در جهان می داند که به شدت از سوی واسطه‌ها در حال نابودی است. او در انتقاد به برپایی نمایشگاه‌های هفتگی فرش در شهر تهران و دیگر شهرهای کشور می‌گوید: باید بدانیم فرشی که به مجموعه‌های نمایشگاهی وارد می شود آبروی ایران است، نه فرشی که از نظر بافت و رنگ و مواد مشکل دارد. فرش‌هایی که در نمایشگاه‌های هفتگی فرش عرضه می‌شوند فرش‌های معیوب هستند و اتفاقا توریست‌ها هم از همین نمایشگاه‌ها خرید می‌کنند و بعد از مدتی استفاده مشاهده می‌کنند فرشی که از ایران خریداری کرده‌اند خراب شده است. همین رفتار با فرش ایران نیز به صنعت فرش کشور ضربه زده است.
شیرزاد به از دست رفتن بازار فرش ایران در کشورهای عربی به دلیل اتفاقات سیاسی اخیر می گوید: کشورهای عربی دیگر فرش ایرانی خریداری نمی‌کنند و فرش را از کشورهای ترکیه و آذربایجان و پاکستان تهیه می‌کنند. برخی کشورها نیز مانند پاکستان نقشه‌های فرش ایران را کپی کرده‌اند و به نام فرش ایران در برزیل می‌فروشند.
به گفته عضو هیات مدیره کانون فرش ایران، تولیدکننده فرش ماده اولیه را با دلار ۶ هزار و ۳۰۰ تومان نمی‌تواند وارد کند و دولت باید در این بخش از تولیدکنندگان حمایت کند.
به گفته او شرایط جهانی فرش ایران در حالی به انزوا رفته است که پیشتر موزه ملی توکیو تنها برای یکی از فرش‌های تولید شده توسط استاد رسام عرب‌زاده ۱۳ میلیون دلار پیشنهاد داد ولی او این فرش را نفروخت و آنرا به همراه ۶۶ قطعه فرش دستباف دیگر که خودش تولید کرده بود در یک موزه به مردم و دولت ایران تقدیم کرد اما باز هم دریغ از حمایت.
آنطور که مهدی شیرازد گفته است، وقتی صادرکنندگان فرش ایران به نمایشگاه‌های فرش در هانوفر، دوبی و ابوظبی می‌روند مشاهده می کنند که بدترین و بدریخت‌ترین غرفه متعلق به ایران است درحالی که ۱۵ میلیون دلار فرش به این نمایشگاه‌ها می برند. پس در تبلیغات فرش نیز به قدری ضعیف عمل کرده‌ایم که بهترین وصف برای شیوه فروش فرش ایران در بازارهای جهانی استفاده از همان شیوه کت و شلوار فروشی‌های خیابان باب همایون است نه بوتیک‌های خیابان جردن.
او با اعلام این که فرش ایران در جهان به قدری احترام دارد که در کاخ ریاست جمهوری آمریکا یک فرش دستباف هریس پهن شده است یا در موزه ویکتوریا آلبرت لندن و موزه لنینگراد فرش ایرانی را به خوبی قدر می‌دانند. البته که فرش‌های زیر پای رییس‌جمهور ایران هم فرش دستباف تبریز و کرمان است. اما در وضف وضعیت فرش ایران به شما می‌گویم که خود ما دو تخته فرش تولید کردیم که جفت بودند و یکی از آن ها در انبار کمیته امداد بیدزده شده و در حال نابودی است و آن دیگری در یک کاخ در بلژیک پهن شده است و به خوبی از آن نگهداری می شود. شما اصلا به ساختمان وزارت ارشاد یا ساختمان سازمان میراث فرهنگی بروید و ببینید در کدامیک از اتاق‌های آن فرش دستباف ایرانی می‌بینید. همه اتاق‌ها با فرش ماشینی مفروش شده‌اند.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی-هنری رسام عرب‌زاده از مجلس هم می خواهد که به صنعت فرش ایران کمک کنند و این یاری با درخواست مجلس از ۱۰۰ بافنده فرش دستباف برای بافتن یک فرش زیبا برای پهن کردن در صحن علنی مجلس ممکن است تا بدین ترتیب برای فرش دستباف ایران برندسازی شود.
داستان فرش دستباف ایران واقعا غم انگیز است. تولید این هنر سنتی که تنها با یافتن یک دستبافت به ۳ هزار سال پیش در ایران می رسد و این صنعت توانسته بود تا دهه ۶۰ تمام بازارهای جهانی را تسخیر کنمد اما حالا به روزی افتاده است که چین و هند و نپال و ترکیه فرش های نامرغوب خود را در بازارهای جهانی به نام ایران به فروش می‌رسانند و کیفیت آن‌ها چنان ضعیف است که وجهه فرش ایران در جهان را نابود کرده است. این اتفاق البته که ناشی از ناتوانی در نگهداری از بازار جهانی فرش ایران است. پس چندان هم بیراه نیست که حالا مهدی شیرزاد، تولید کننده و صادرکننده فرش دستباف ایران بر خلاف نظر مرکز پژوهش‌های مجلس که کاهش بازار جهانی فرش ایران را ۳۱ درصد اعلام کرده است، بگوید: به جرات می گویم که این رقم به ۱۳ درصد رسیده است.
