صدای میراث: پرونده ثبت جهانی اورامانات/هورامان ظهر امروز (سه شنیه) ۵ مردادماه سالجاری در اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که به میزبانی چین و بصورت آنلاین برگزار میشود، بررسی شد و یونسکو با رای موافق اعضاء چکش جهانی شدن هورامان را کوبید. بدین ترتیب آرزوی چندین ساله کردها و علاقمندان به میراث فرهنگ، طبیعی و تاریخی ایران برآورده شد و منطقهای وسیع در ایران به ثبت جهانی رسید.
هورامان/اورامانات ایران را به روستای اورامان در منطقه اورامانات تخت میشناسند. اما این روستا تمام آن وسعت ۳ هزار کیلیومتر مربعی غرب ایران نیست که حالا در فهرست و میراث جهانی بشر به عنوان بیست و ششمین اثر جهانی شده ایران نشسته است.
روستای اورامان که به روستای هدف گردشگری ایران تبدیل شده است. در سالهای گذشته بارها تغییر شکل داده است. اورامان این سالها شباهت زیادی به اورامان دو دهه قبل ندارد. جادهها و مسیرهای منتهی به روستا آسفالت شدند. مردمی که برای رسیدن به جایگاه خورشید و آن سرزمین اهورایی ناچار به عبور از مسیر شوسه خاکی آن سالها بودند و گاه چندین ساعت طول میکشید تا وارد روستایشان شوند حالا با طی مسافت آسفالت شده ظرف نیم ساعت می توانند خود را از دوراهی میان سنندج و منتهی به شهر مریوان به سرزمین اهورایی برسانند.
این یعنی دسترسی به جایگاه خورشید در غرب ایران و در مرز با عراق آسانتر شده است. جاده که آسفالت شود، بیتردید نشانههای یک زندگی کاملا منحصر به فرد نیز آرام آرام دستخوش تغییر میشود. جاده که آسفالت شد، راههای روستا نیز سنگفرش شدند و از مسیر خاکی درآمدند. آرامگاه مورد احترام کردها یعنی پیرشالیار هم که تنها یک بقعه و یک درخت مملو از پارچههای بسته شده به آن داشت و در گوشهاش نیز چلهگاه ۴۰۰ ساله ای جا خوش کرده بود، صاحب نرده و دیوارکشی شد و دیگر نیازی نبود که به وقت ورود به آرامگاه پیرشالیار از مسافتی طولانیتر کفشهای خود را به نشانه احترام بیرون بیاورید و با پای برهنه یا استفاده از پاپوشهایی که در نقطه ورود قرار داده شده بود برای زیارت پیرشالیار بروید و احتمالا دخیلی هم به آن درخت کهنسال روستا ببیندید. سقف بقعه پیرشالیار و آن چلهگاه چهارصد ساله هم ایزوگام شدند.
اورامان دیگر روستای هدف گردشگری بود و گردشگران برای عکس گرفتن با روستاییانی که لباسهای کردی شان را از آن جوراب و پاپوش گرفته تا آن دستمال سر و تن پوش خودشان میبافتند پولی هم پیشکش میکردند و آرام آرام این سنت روستا شد که برای گرفتن عکس پول به روستاییان بدهید.
خانههای خشکه چین شده روستا هم که زمانی روستاییان برای گذاشتن سنگهای آن به روی یکدیگر سنگ کوه را برداشت میکردند حالا با معماری مدرن سنگ مرمر شه ترکیب شده است. دیگر آن دیلم و پتک روستایی برای برداشت سنگ از کوه و ساخت خانه خشکه چین بدون استفاده از ملات هم جایی در اورامان ندارد. یک لودر و یک سنگ شکن غول پیکر کافی است تا ظرف چند ساعت چند تن سنگ از کوه برداشته شود و صرف ساختن خانههای سنگی اما ایبار با ملات سیمان شود.
چه خوب که ارزیاب مصری یونسکو ۲ دهه قبل روستای اورامان را ندیده بود و هیچ از آن نمیدانست که اگر دیده بود قطعا تغییرات روستا را برنمیتابید و شاید سرنوشت پرونده اورامانات ایران کاملا معکوس میشد. چه خوب که ارزیاب مصری یونسکو از سدی که قرار بود بر رود سیروان این خط پیچیده آرام و خروشان در منطقه کردستان بی خبر بود که اگر میدانست، چون چشمه بل و روستای زیبای هجیج را غرق میکرد و دستکاری بزرگی در طبیعت و حتی روستاهای اورامانات ایجاد میکرد، قطعا گزارشی وارونه مینوشت و خورشید اورامانات در یونسکو غروب میکرد.
منظر فرهنگی هورامان/اورامانات که در کردستان و کرمانشاه گسترده شده است حالا در فهرست میراث جهانی بشر ثبت شده است و ایران متعهد است که حفظ و حراست و صیانت از آیین ها و آداب و رسوم و معماری و طبیعت و خلاصه هر آنچه در عرصه و حریم ثبت جهانی این منطقه آمده است با جدیت دنبال کند. از این منظر ثبت جهانی اورامانات کردستان و هورامان کرمانشاه فرصتی است که می توان از آن در جهت بازگشت این منطقه به دوران اصالتهای فرهنگی و معماریاش بهره گرفت.