صدای میراث: پس از تخریب نقش برجسته «سرحانی» در باغملک، نقش برجسته «هرکول فاله» دشت سوسن، نقش برجسته «شیوند» از توابع دهدز، که با انفجار دینامیت منهدم و نابود شدند، حالا دوستداران میراث‌فرهنگی در خوزستان از تلاش برای انهدام مجموعه نقش برجسته‌های بسیار مهم و ثبت‌ملی شده کشور در «تنگ‌بتا» خوزستان در اندیکا با ۸ کیلو دینامیت توسط تخریبگران میراث‌فرهنگی که بهتر است از آن‌ها با عنوان «تروریست‌های میراث‌فرهنگی» نام برد، خبر دادند.
مجتبی گهستونی فعال میراث‌فرهنگی در خوزستان با ارائه اطلاعات و عکس‌هایی از تعرض به نقش برحسته شاخص «تنگ بتا» در شهرستان اندیکا گفت: هر دو سال یکبار از نقش برجسته «تنگ‌بتا» که در گردنه‌ای موسوم به «خدایان» و بلندای کوهستان «دلا» و مشرف بر دشت شیمبار است و مسیر پیاده‌روی سنگینی دارد بازدید می‌کنم. اما اینبار پس از بازدید از این سنگ‌نگاره متوجه تعرض به این نقش برجسته برای جاگذاری دینامیت در این اثر ثبت ملی شده شدم.
او گفت: در این بازدید متوجه شدم که اسفندماه سال ۱۳۹۶ از میان ۱۳ نقش برجسته‌ای که در تنگ‌بتا قرار دارد متاسفانه به دو نقش برجسته تعرض شده است و متوجه آثاری از تلاش سودجویان برای ایجاد حفره‌های دینامیت شدم.
گهستونی تاکید کرد: سودجویان تصمیم داشتند تا دیگر نقش برجسته‌های متعلق به دوره «الیمایی» در «تنگ‌بتا» را منفجر کنند که خوشبختانه با حضور به موقع و غافلگیر شدن آن‌ها نقشه شوم حفاران غیرمجاز برای انهدام نقش برجسته‌های الیمایی اندیکا بی‌نتیجه ماند.
این فعال میراث‌فرهنگی و دبیر انجمن دوستداران میراث‌فرهنگی تاریانا در خوزستان گفت: تنگ بتا با ۱۲ نقش برجسته ۸٫۵ متری و یک نقش برجسته ۱۴۰ سانتیمتری همواره در تیررس شکارچیان و حفاران غیرمجاز است که به غلط باور دارند پشت هر نقش، گنجی نهفته است.
این فعال میراث‌فرهنگی در خوزستان تعرض به نقش برجسته‌ها و سنگ‌نگاره‌های اندیکا را ناشی از مستقر نبودن نیروهای یگان حفاظت در آن شهرستان پهناور اعلام کرد و گفت: اداره میراث‌فرهنگی اندیکا نیز آنطور که باید فعال نیست و جز یک رئیس که خود نیز در شهرستان اندیکا اقامت ندارد و در اهواز شاغل است، نیروی دیگری در اداره میراث‌فرهنگی اندیکا مستقر نیست.
تلاش شایسته یگان حفاظت میراث‌فرهنگی در جلوگیری از تخریب نقش برجسته‌ها
گهستونی تاکید کرد: رییس سابق اداره میراث‌فرهنگی اندیکا، اسفندماه سال گذشته از منابع محلی مطلع شده بود که قرار است برای انهدام نقش برجسته‌های «تنگ‌بتا» دینامیت کار گذاشته شود و نقش برجسته‌ها تخریب شوند. او بلافاصله و در سریع‌ترین زمان ممکن موضوع را به اطلاع نیروهای یگان حفاظت میراث‌فرهنگی و منابع دیگر مطرح کرد و نیروها توانستند با کمین در محل اقدام به دستگیری چهار فرد کنند که مقادیر قابل توجهی دینامیت به وزن ۸ کیلوگرم همراهشان بود. بدین ترتیب مواد انفجاری آن‌ها کشف و ضبط و تحویل نیروی انتظامی شد.
وی با اشاره به اینکه وضعیت تمامی سنگنگارهها و نقش برجسته‌های با قدمت ایلامی، اشکانی، الیمایی و… در خوزستان در معرض خطر جدی و از بین رفتن دائمی است، گفت: وقتی نقش برجسته‌هایی همچون «اشکفت سلمان» و «کول فرح» که در شهر قرار دارند، در معرض انواع خطرها، تخریب و تعرض‌های انسانی و طبیعی هستند، بی‌شک نقش‌برجسته و سنگ‌نگارهای «تنگ‌بتا»، «سوز تینا»، «بردماهی»، «جنگه»، «یارعلیوند»، «خنگ اژدر»، «کمالوند»، «شهسوار»، «تاراز»، «سروک»، «چوزه» و چندین اثر شاخص دیگر که در مناطق دور دست هستند، وضعیت چندان مطلوبی نخواهند داشت.
دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا در خوزستان تاکید کرد: به نظر می‌رسد هیچ اراده و برنامه منسجمی برای حفاظت صددرصدی و تضمین شده از نقش‌برجسته‌های خوزستان وجود ندارد.
عضو انجمن میراث‌فرهنگی خوزستان گفت: به دلیل ویژگی‌‌های منحصر به فرد سنگنگارهها، نقش برجسته‌ها و کتیبه‌های باستانی در خوزستان که نمونه‌های اندکی از آن‌ها در ایران وجود دارد، تشکیل یک پایگاه پژوهشی و باستان‌شناسی اختصاصی برای مطالعه و حفاظت از آن‌ها و همچنین ایجاد مسیر بازدید برای علاقمندان که می‌تواند منجر به توانمند کردن جامعه محلی شود ضروری است.
وی گفت: سرنوشت افرادی که فارغ از تلاش برای تخریب میراث‌فرهنگی ثبت ملی شده کشور از سلاح سرد و گرم و مواد منفجره برای تخریب و حفاری محوطه‌های تاریخی برخوردارند به کجا ختم شده است و دستگاه فضایی چه برخوردی با آن‌ها کرد تا مجازات صورت گرفته درس عبرتی برای سایر سودجویان شود؟
وی افزود: از بعد هنری نقش برجسته‌های صخره‌ای نیز غفلت شده است و اگر تلاش «سر اوتیس هنری لایارد» در سال ۱۸۴۱ که این سنگنگارهها را کشف کرد و ۹۰ سال بعد «مونی پنی» کنسول انگلیس در اهواز از این نقش برجسته‌ها عکس منتشر نکرده بود و «بیوار»، «هانسمن»، «شکد»، «لویی واندنبرگ» از بلژیک و «کلاوس شیپ‌من» از آلمان تحقیقات اولیه و نسبتا گسترده‌شان درخصوص این سنگنگارهها را منتشر نمی‌کردند، معلوم نبود با این وضعیت تا امروز آثاری از این نقش برجسته‌ها باقی بود یا خیر؟
اندیکا نیازمند توجه بیشتر است
این فعال میراث فرهنگی و گردشگری گفت: شهرستان اندیکا توسعه نیافته است و از زیرساخت‌های مناسب نیز برخوردار نیست. سیسم اداری و امکانات لجستیک کافی هم وجود ندارد و با آن که شاخص توسعه یافته‌گی در خوزستان ۶۷ است. اما، شاخص توسعه اندیکا ۳۳ است و این یعنی اندیکا دچار کمبودهای فوق‌العاده است که برنامه‌های عملیاتی می‌تواند موجب رفع محرومیت از این شهرستان شود.
گهستونی یادآور شد: اندیکا طی یک دهه گذشته به شهرستان تبدیل شده و از محدوده گسترده‌ای برخوردار است که به واسطه جلوه‌های تاریخی، طبیعی از اهمیت فوق‌العاده برخوردار است. اندیکا شهر صنعتی نیست و توسعه ناپایدار کمتری در آن رخ داده است و بیشتر مناطق این شهرستان بکر و دست نخورده باقی مانده است که در صورت برنامه‌ریزی منسجم، در حوزه‌های میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، اندیکا حرف‌های فراوانی برای گفتن دارد و می‌توان شاهد سرمایه‌گذاری‌های کارشناسی شده بسیار در آن بود. چون این شهرستان قابلیت جذب گردشگر از کل کشور در هر ۴ فصل را دارد.
این فعال میراث‌فرهنگی در خوزستان با اشاره به تغییرات مدیریتی در اداره میراث‌فرهنگی اندیکا گفت: در پی انتصاب ایوب سلطانی به سمت رئیس اداره و پایگاه «آیاپیر» در ایذه، او پس از مدتی از ریاست اداره میراث‌فرهنگی اندیکا استعفا داد و مدتی این اداره بدون مسئول بود تا آن که شخصی که در آزمون استخدامی اداره کل استخدام شده بود به مسئولیت اداره میراث‌فرهنگی اندیکا منصوب شد. اما عدم اقامت ایشان در اندیکا و استقرار وی در اهواز باعث شده است اداره میراث‌فرهنگی اندیکا تعطیل باشد.
گهستونی به تماس تلفنی خود با سرپرست اداره میراث‌فرهنگی اندیکا اشاره کرد و گفت: در تماس با آقای محمودی که حکم سرپرستی اداره میراث‌فرهنگی اندیکا را دارد، ایشان گفت در شوشتر زندگی می‌کند و محل کارش نیز در اهواز است. حتی گفت به دلیل بیماری پدرش که باید هفته‌ای ۳ بار به دکتر برود قادر به رفتن به اداره میراث‌فرهنگی اندیکا از اردیبهشت‌ماه تاکنون نبوده است.
این فعال میراث‌فرهنگی به نقل از سرپرست اداره میراث‌فرهنگی اندیکا اعلام کرد: آقای محمودی گفته است که در اندیکا تنها است و نه تنها نیرو ندارد که از خودور، اتوماسیون اداری و اینترنت هم برخوردار نیست.
گهستونی تاکید کرد: فردی که حکم سرپرستی اداره میراث فرهنگی اندیکا را دارد و باید در اندیکا مستقر باشد چرا در اداره کل میراث‌فرهنگی خوزستان که در اهواز مستقر است و ۲۰۰ کیلومتر با اندیکا فاصله دارد شاغل است و نمی‌تواند به وظیفه اصلی خود برسد؟
این پژوهشگر حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری ادامه داد: نماینده اندیکا در مجلس شورای اسلامی نیز با معرفی گزینه‌هایی به اداره کل میراث‌فرهنگی، تاکنون موفق نشده است فرد توانمندی از میان بومی‌های منطقه پیشنهاد بدهد. حتی ایشان با گزینه‌هایی که بعضا از سوی فعالان میراث‌فرهنگی در شمال خوزستان نیز معرفی می‌شوند به دلایل گوناگون مخالفت می‌کند.
گهستونی گفت: فعالان میراث‌فرهنگی خوزستان از فرماندار اندیکا که خود از دوستداران میراث‌فرهنگی و باسابقه است و تحصیلات تاریخ نیز دارد و به تازگی به سمت فرمانداری منصوب شده است، درخواست دارند به اوضاع نابسامان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اندیکا توجه کند و پیگیر انتصاب فردی شایسته و متخصص در یکی از حوزه‌های سه‌گانه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری باشد تا اتفاقاتی نظیر آنچه برای سنگ‌نگاره های «تنگ‌بتا» که آخرین آن‌ها کشف ۸ کیلوگرم دینامیت برای انهدام این نقش برجسته‌ها بود تکرار نشود.
گفتنی است، شهرستان اندیکا در خوزستان، ۶۳۵ روستا دارد که این تعداد روستا در اندیکا با روستاهای موجود در برخی استان‌های کشور برابری می‌کند.
