احمد نجفی؛
مشاور پایگاه پل‌های تاریخی/

استان لرستان با بیش از ۱۰۰ پل تاریخی بعنوان پایتخت پل‌های تاریخی ایران شناخته می‌شود. در این استان ۶ پل در انتظار ثبت جهانی قرار دارند. اما در این استان در آبان ماه اتفاقی تلخ برای یکی از پل‌های تاریخی لرستان بنام ” پل بهداری” افتاد.

پل بهداری یکی از ۵ پل ثبت شده شهر خرم‌آباد در فهرست آثار ملی است که توسط شهرداری در دو مرحله تخریب شد. مرحله دوم تخریب با وجود شکایت میراث در دستگاه قضایی اتفاق افتاد.

پل بهداری خرم‌آباد مربوط به اوایل دوره پهلوی اول است، که توسط استاد یوسف فشنگچی ساخته شده است. این پل جز تنها پل های است که در دهانه‌های آن هم طاق آجری و هم طاق سنگی وجود دارد بنابراین می‌توان قدمت آنرا به اواخر دوره قاجار ارتباط داد. هرچند که مطالعات دقیقی بر روی این پل صورت نگرفت، اما با توجه وضعیت فعلی می‌توان این نکته را در نظر داشت که احتمالا در یک دوره زمانی اقدام به افزایش تعداد دهانه‌ها کرده‌اند. احتمالا این پل در دوره قاجار ساخته و در دوره پهلوی اول مرمت شد.

پل بهداری به این دلیل که عامل گسترش شهر خرم‌آباد در دوره پهلوی اول در آن سوی رود کرگانه بود، در مطالعات شهری هم دارای اهمیت است.

در سیل فروردین‌ماه ۱۳۹۸ محموله‌های حاصل از سیلاب یعنی بقایای تخریب پل اناری و چند خودروی سواری پشت پل گیر کردند و منجر به سد شدن جریان آب پشت پل شدند. همین امر بهانه‌ای شد تا پل بهداری توسط شهرداری خرم‌آباد تخریب شود.

پل بهداری خرم‌آباد یکصد سال به مردم این شهر خدمات رساند و سیلاب‌های فراوان به خود دید. دلیل سد شدن آب در پشت پل نیز ناشی از ۲ عامل ثانویه بود. نخست بقایای حاصل از تخریب پل اناری و دیگر، تجاوز به حریم رودخانه در طی سالیان گذشته به نحوی که قسمت‌هایی از بستر کبیر رودخانه را ساخت‌وسازهای شهری در برگرفت و همین امر باعث شد چند خودرو پشت پل گیر کنند.

نکته حائز اهمیت این است که با وجود ایجاد سد در پشت پل به قسمت اصیل پل هیچگونه آسیبی وارد نشد. و جالب آن که با توجه به فیلم‌ها و تصاویر موجود، شهرداری با بیل مکانیکی و ماشین‌آلات سنگین هم به سختی موفق به تخریب پل شده است.

شهرداری خرم آباد پل بهداری را بدون استعلام از میراث فرهنگی تخریب کرد و اکنون قصد دارد پلی با عرشه فلزی جایگزین کند. در پل جدید هیچ یک از مطالعات لازم برای ساخت یک پل شهری شامل مواردی همچون، مطالعات ترافیک شهری، مطالعات هیدرولیکی، مطالعات زمین‌شناسی و منظر شهری دیده نشده است.

پل بهداری خرم آباد پلی بود که راه حل درمان افزایش دبی رودخانه را در گذشته خود داشت. همانطور که در بالا اشاره شد تعداد دهانه‌های این پل را در دوره پهلوی اول افزایش دادند که نشانه هوشمندی گذشتگان برای پیدا کردن راه‌حل غیرتخریبی بود.

متاسفانه شهرداری خرم‌آباد از بدو تاسیس، اقدامات تخریبی به مراتب شوک‌آورتر از پل بهداری نیز داشت که وضعیت کنونی بافت قدیمی شهر خرم‌آباد نتیجه این نگرش است. حال انتظار می‌رود با توجه به اینکه پل بهداری یک پل صد ساله و دارای ارزش تاریخی و معنوی در میان مردم شهر است. شهرداری خرم‌آباد بی‌اعتنایی به میراث‌فرهنگی را خاتمه دهد و برای ساخت پل جدید براساس خواسته میراث‌فرهنگی عمل کند.

Tagged: خرم آباد

پل بهداری خرم‌آباد و تراژدی غم‌انگیر سرزمین پل‌های تاریخی