مرضیه آقاقاسمی
فعال صنایعدستی و مدرس نقاشی پشت شیشه/
صدای میراث: هنر نقاشی پشت شیشه تاریخچهای متفاوت دارد. برخی معتقدند نقاشی پشت شیشه از بندر ونیز از جنوب شرقی کشور ایتالیا وارد ایران شد. برخی دیگر معتقدند تاریخ پیدایش نقاشی پشت شیشه به قرن ۱۹ تا ۲۱ اروپا بازمیگردد و برخی دیگر میگویند این هنر متعلق به سده ۳ تا ۴ میلادی است. اما آنچه از این تعاریف برمی آید آن است که هنر نقاشی پشت شیشه اگرچه یک هنر وارداتی به ایران است اما، پیشینهای کهن دارد و آثار تولید شده در این هنر حاصل توانمندی هنرمندان چیرهدست در نقاشی پشت شیشه و پشت آینه است که این هنر وارداتی را تبدیل به یک هنر ایرانی و سنتی کردند و در معماری ایرانی و تابلوهای زیبا از آن بهره بردند.
نقوش تذهیب،خیالنگاری، قهوهخانهای، گل و مرغ، آیینی و حماسی از جمله موضوعاتی ست که در نقاشی پشت شیشه و پشت آیینه استفاده میشود . بسیاری از معماریهای کاخها و بناهایی که امروزه به چشم میخورد به هنرنقاشی پشت شیشه و آیینه تزیین شدهاند.
در کنار دیگر هنرها همچون گچبری، آیینهکاری است که بخش قابل توجهی از معماری ایرانی در دوران قاجار را تشکیل داده است.
هنر نقاشی پشت شیشه در دورههای مختلف تاریخی از دوره زندیه، قاجاریه و صفویه تا دوره پهلوی، هنرمندان توانمندی پدید آورده است. امروز نیز با تلاش برخی اساتید پیشکسوت، این هنر فاخر در حال احیاء است.
نقاشی پشت شیشه که پیش از این مهجور مانده بود با حمایت سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری و همچنین معاونت صنایعدستی سازمان میراثفرهنگی جان دوباره گرفت.
هنر نقاشی پشت شیشه با ویترای یا نقاشی روی شیشه کاملا متفاوت است. ابزار کار و مواد اولیهای که در این هنر استفاده میشود کاملا متفاوت از هنر ویترای یا نقاشی روی شیشه است. ظرافتها و سایهکاریهایی نیز که در این هنر انجام میشود در هنر ویترای مشاهده نمیشود.
امروزه، برخی این هنر را با هنر ویترای اشتباه میگیرند. اما هر آنچه که پشت شیشه انجام شود را نمیتوان هنر نقاشی پشت شیشه نام نهاد. هنر فاخر نقاشی پشت شیشه دقت، ظرافت، ابزار و مواد خاص خود را دارد.
نقاشی پشت شیشه با توجه به کاربریهای فراوان، متاسفانه هنوز نتوانسته است جای خود را در منازل ایرانی و سبد صنایعدستی کاربردی خانوار باز کند. مشکل دیگر البته به عرضه تولیدات بیکیفیت و تولیدات صنعتی در هنر نقاشی پشت شیشه است. تولید صنعتی محصولات نقاشی پشت شیشه تیشه بر ریشه این هنر فاخر زده است. از این منظر حفظ ارزشهای این هنر بومی که پس از سالیان طولانی غبار فراموشی از آن زدوده شده است به مراتب مهمتر از تولیدات صنعتی در این رشته است.
امید است که اکنون با تدبیر فوری پیرامون آینده هنر نقاشی پشت شیشه که احیای آن با تلاش استاد مرتضی آقاقاسمی، پیشکسوت هنر نقاشی پشت شیشه در ایران و همچنین نگارنده، در موضوع آموزش و پژوهش در این هنر و صادرات محصولات تولید شده به خارج از کشور انجام شده است بتوان شاهد استقبال مردم از هنر نقاشی پشت شیشه بود و روزی برسد که یک اثر از نقاشی پشت شیشه خانه هر ایرانی را تزیین کند.