روزنامه نگار و فعال میراث فرهنگی
صدای میراث: مجموعه باستانی قلعه لیت در شهرستان اندیکا خوزستان متشکل از سه اثر ارزنده شامل صفه یا معبد قلعه بردی، قلعه لیت و بردی و گورستان قلعه لیت است.
این آثار به ترتیب متعلق به دوره الیمایی (اشکانی)، تیموری و اسلامی جدید است.
تا پیش از این اهالی منطقه حافظ آثاری منسوب به زادگاه کوروش پادشاه هخامنشی بودند. حالا پس از سالها اهالی روستا به سبب طرح هادی روستایی، توسعه اراضی کشاورزی، احداث جادههای خاکی، حفر چالههای متعدد برای حفاری غیرمجاز، احداث مرغداری و به واسطه پلسازی و نصب شیر سنگی اقدام به تعرض فیزیکی و منظری به این محوطهها کردهاند.
پیش تر اداره میراث فرهنگی با همکاری پلیس انتظامی و ابلاغ دستور قضایی به متعرضین مبنی بر توقیف کار و تاکید بر امتناع از اجرای آن تا بعد از تصویب شورای فنی اقدام کرده بودند. اما متعرضین به این موضوع توجه نکرده و اقدام به تعرض به این محوطه ها کرده اند.
در حال حاضر پرونده قضایی تعرض به مجموعه قلعه لیت تشکیل شده و صورت جلسههای تعهد متعرض مبنی بر عدم انجام طرح و همچنین ابلاغیه دستور قضایی در پرونده موجود است.
قلعه بردی زادگاه کوروش
پیشینه مطالعاتی مجموعه قلعه لیت و قلعه بردی به زمان رومن گیرشمن باستانشناس فرانسوی میرسد؛ وی طی زمان فعالیتش در ایران، بازدیدی از قلعههای لیت و بردی داشت و از این قلعهها به عنوان آثار شاخص و منحصر بهفرد منطقه یاد میکند.
گیرشمن از قلعه بردی بهعنوان زادگاه کوروش نام میبرد.
در واقع از همان زمان بود که میزان حساسیت و علاقه مردم نیز با اظهار نظر گیرشمن بیشتر میشود تا جایی که پس از تشکیل اداره میراث فرهنگی در شهرستان بسیاری از مردم از مدیر اداره میراث فرهنگی اندیکا خواهان رسیدگی به آثار و محوطههای تاریخی موجود در این منطقه میشوند.
صفه قلعه بردی با وجود بناهای دیگری چون بردنشانده و سرمسجد در حوزه مسجدسلیمان – اندیکا که دارای الگوی تقریبا مشابهی از نظر ساختار کلی هستند، به عنوان سازهای منحصر به فرد محسوب میشود که تاکنون حتی عرصه و حریم آن به طور قانونی و براساس ضوابط سازمان میراث فرهنگی کشور مشخص نشده است.
این امر موجب شده ساکنان منطقه از سطح اثر به عنوان زمین کشاورزی استفاده و در نتیجه تخریبهای قابل توجهی بر پیکره آن وارد کنند.
همچنین از سنگها و مصالح بنا برای ساخت و سازهای خانهها و تاسیسات روستای مجاور بهره گیرند.
عوامل پیشگفته به همراه عوامل فرسایش طبیعی و گذر زمان موجب شده آسیبهای فراوانی بر پیکره این بنای ارزشمند وارد شود.
آنچه زادگاه کوروش را تهدید می کند
از سوی دیگر قرارگیری صفه قلعه بردی با تمام ارزش و اهمیت تاریخی فرهنگی خود در جوار آثار شاخصی همچون قلعه لیت و گورستان لیت، بر اهمیت و ضرورت اجرای مطالعات باستانشناسی این محوطهها افزوده است.
طی سالهای اخیر دستاندازی کشاورزان به عرصه این آثار به منظور توسعه اراضی کشاورزی، آسیبهای جدی به بخشهایی از این محوطهها وارد آورده است.
اجرای طرح هادی روستا و توسعه روستا به سمت آثار، ایجاد جادههای خاکی در محدوده عرصه آثار، ایجاد ساختمان مرغداری و توسعه روزافزون آن در عرصه شرقی محوطه و حفر چالههای قاچاق متعدد با عناوین مختلف و مهمتر از همه تغییرات کلی و نصب شیر سنگی جدید در قبرستان ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور، زمینه تخریب این آثار را بیش از پیش فراهم آورده است.
آنچه برای حفاظت از زادگاه کوروش ضروری است
اجرای طرح گمانهزنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطههای صفه قلعه بردی، قلعه لیت و گورستان لیت برای مشخص کردن عرصه و حریم حقیقی این محوطهها و جلوگیری از دخل و تصرفات بیشتر و لزوم برنامهریزی برای مطالعات بعدی باستانشناختی، مرمت، احیا و حفاظت از این محوطه ضروری است باید هر چه سریعتر اجرایی شود.
شهرستان اندیکا به دلیل داشتن آثار متعدد از دوره الیماییها به سرزمین الیمایی معروف است و این پتانسیل را دارد که از یک پایگاه پژوهشی مجزا برخوردار باشد.
پیشتر مسایل مربوط به میراثفرهنگی شهرستان اندیکا زیر نظر اداره مسجدسلیمان انجام میشد که بهدلیل مسافت طولانی و حجم بالای آثار ملی این شهرستان رسیدگیهای لازم صورت نمیگرفت.
اما اکنون که شهرستان اندیکا دارای نمایندگی میراث فرهنگی است انتظار میرفت از محل اعتبارات تملک دارایی شهرستان اعتبار نسبتا خوبی در حوزه مرمت و ساماندهی قلعه لیت و قلعه بردی و حتی تعیین عرصه و حریم آن اختصاص بیابد.
پیش از انقلاب اسلامی در ایران فعالیتهای پژوهشی در اندیکا توسط لایارد، واندنبرگ، شیپمن، بیوار و هنری رایت، صورت گرفت و پس از آن نیز مصطفی عبداللهی، علیرضا سرداری، ایوب سلطانی، مسعود صادقی راد و زهرا جوادینیا در حوزه بررسی و شناسایی، ثبت آثار و تعیین عرصه و حریم آثار اندیکا فعالیتهایی انجام دادند.