صدای میراث: چالش توالت‌های بین راهی در ایران ادامه دارد و در آخرین اظهارات پس از گذشت بیش از ۱۸ سال از نخستین عزم جدی دولت برای احداث توالت‌های بین‌راهی در جاده‌های ایران، حالا عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لب به سخن گشوده و گفته است که «داشتن توالت بین‌راهی از اولویت‌های اصلی مردم ایران است.»
به گزارش صدای میراث، وجود توالت‌های بهداشتی در سراسر جهان از چنان اهمیتی برخوردار است که سازمان ملل یک روز را به عنوان روز جهانی توالت انتخاب کرد و در این روز برنامه‌های متعدد در سراسر جهان با هدف ایجاد آگاهی جهانی از اهمیت و تاثیر حق دسترسی به توالت‌های بهداشتی بر حق سلامت مردم جهان برگزار می‌شود. تا اینجای کار یعنی برخورداری از توالت‌های سالم و بهداشتی یک حق جهانی است. اما این حق جهانی در ایران با چالش مداوم مواجه شده و دولت‌های متعدد را بر سر احداث توالت‌های عمومی و بهداشتی با چالش جدی مواجه کرد.
دیماه ۱۴۰۰ بود که وزارت راه و شهرسازی در گزارش عملکرد ۴۲ ساله این وزارتخانه اعلام کرد: «هم‌اکنون ۲۲۰ هزار و ۳۴۳ کیلومتر مجموع طول راه‌های کشور است. از این میزان ۲ هزار و ۷۲۶ کیلومتر را آزادراه‌های موجود در کشور تشکیل می‌دهند. این درحالی است که بر اساس گزارش عملکرد ۴۲ ساله وزارت راه‌وشهرسازی در بخش جاده‌ای تا سال ۱۳۹۹ شاهد رشد ۳۶ برابری طول آزادراه‌ها هستیم. بر این اساس طول آزادراه‌های کشور از ۷۶ کیلومتر در سال ۱۳۵۷ به ۲ هزار و ۷۲۶ کیلومتر در سال ۱۳۹۹ رسیده است. همچنین هم‌اکنون طول بزرگراه‌های کشور از ۳۵ کیلومتر به ۱۹هزار و ۲۸۲ کیلومتر رسیده است.»
برغم توسعه راه‌های کشور اما امکانات سفر زمینی در جاده‌های اصلی و فرعی کشور هنوز ضعیف است و نبود توالت‌های بین‌راهی در جاده‌های ایران بارها با واکنش منفی گردشگران زمینی مواجه شده و حتی به چالش جدی برگزاری تورهای زمینی منجر شده است.
با اظهارات منتشر شده از سوی عزت‌الله ضرغامی مبنی بر این که داشتن سرویس بهداشتی بین راهی به جای کنسرت و حجاب و محدودیت‌های اینچنینی، اولویت اصلی مردم ایران است، حالا ۵ دولت ایران از فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۲ درگیر ساخت سرویس بهداشتی بین راهی هستند.
طرح هزار مستراح بین راهی دولت نهم
اسفندیار رحیم مشایی رییس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی وقت در سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸، نخستین مقام مسئول ایرانی بود که در قالب معاونت رییس جمهوری از لزوم ساخت مستراحهای بهداشتی بین راهی خبر داد و گفت دولت نهم قصد ساخت یکهزار مستراح بین‌راهی را دارد. او اواخر سال ۸۶ وعده داد که تا قبل از سال ۹۰ در هر ۲۵ کیلومتر از راه‌های کشور یک سرویس بهداشتی ساخته می‌شود.
وعده‌ای که آنروزها برای برخی تمسخرآمیز بود و برای برخی دیگر جزو واجبات توسعه صنعت گردشگری ایران اما هرگز محقق نشد. سال ۸۶ سازمان وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، یعنی اسفندیار رحیم مشایی رییس این سازمان مصوبه هیات وزیران برای ساخت توالت‌های بین راهی را گرفت و این موضوع به استاندارها نیز ابلاغ شد. قرار بود ۶۰۰ واحد توالت عمومی بین‌راهی تا پایان سال ۸۶ در کشور با همکاری بانک‌ها برای تخصیص وام و همچنین همکاری وزارت راه و شهرسازی برای احداث مسیر دسترسی به توالت‌های بین راهی و همچنین همکاری وزارت نیرو برای تامین آب و برق این سرویس‌ها احداث شود که نشد.
سال ۸۷ دولت وقت، ۶۰ میلیارد تومان و ۱۴ میلیارد تومان بیشتر از بودجه سازمان وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به طرح رحیم مشایی و مصوبه خود اعتبار تخصیص داد. یعنی ساخت سوریس‌های بهداشتی بین راهی بودجه لازم را گرفت. اا علوم نشد این پول به جای ساخت مستراح بین‌راهی به چاله و چاه کدام شخص و دستگاهی ریخته شد. بدین ترتیب دولت نهم و دهم نه تنها به وعده ساخت یکهزار واحد مستراح بین راهی عمل نکرد که اصلا محل هزینه کرد بودجه تخصیص یافته به آن نیز مشخص نشد.
توپ مستراح بین راهی دولت دوازدهم در زمین خیرین
سال ۹۷ اما محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی در دولت حسن روحانی بر ارتقای کیفیت مجتمع‌های بین راهی کشور تاکید کرد و گفت که مهمترین مدل احداث مجتمع بین‌راهی، ساخت مجتمع‌های زنجیره‌ای است که با سرمایه‌گذاری بالا به ارائه خدمات باکیفیت به مردم بپردازند نه اینکه مجتمع‌های بین‌راهی کوچک با حداقل سرمایه احداث شود. او تاکید کرد: «لازم است خیرین مسجدساز در زمینه ساخت مسجد، نمازخانه بین‌راهی و سرویس‌های بهداشتی باکیفیت در جاده‌ها ورود کنند.»
این اظهارات به معنای آن بود که دولت تدبیر و امید یعنی دولت های یازدهم و دوازدهم تلاش داشتند تا با شکست طرح دولت‌های نهم و دهم برای ساخت سرویس بهداشتی بین راهی و حیف و میل بودجه تخصیص یافته به احداث مستراحهای بین راهی در آن دو دولت، از سرمایه خیرین برای ساخت سرویس بهداشتی استفاده کنند و مصوبه هیات وزیران در دولت نهم را کنار بگذارند و بدین ترتیب از وظیفه خطیر توالت سازی با بودجه دولتی در راه‌های کشور شانه خالی کنند. خیرین نیز علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری برای احداث چشمه‌های توالت در جاده‌ها و راه‌های کشور نداشتند. بدین ترتیب احداث سرویس‌های بهداشتی در دولت یازدهم و دوازدهم نیز کنار گذاشته شد.
دولت سیزدهم و میدان‌داری ضرغامی برای ساخت توالت بین‌راهی
حالا اما دولت سیزدهم روی کار است و این عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و از مردان کابینه سیزدهم است که همین امروز (۱۸ تیرماه) سال ۱۴۰۲، در گفت‌وگو با خبرنگاران بسیار مصمم از لزوم ساخت توالت بین‌راهی سخن گفته و اعلام کرده است که در این مسیر با کسی تعارف ندارد.
ضرغامی اعلام کرد: «فکر می‌کنم قبل از اینکه برای مردم اجمالاً کنسرت، حجاب و محدودیت‌های اینجوری مطرح شود، فعلا سرویس بهداشتی اولویت اول مردم است. یعنی مردم می‌گویند آقا شما که نمی‌توانید سرویس بهداشتی را درست کنید، بقیه حرف‌هایتان هم مثل این است. در شرایط فعلی یکی از مهمترین مشکلاتی که در حوزه گردشگری وجود دارد مناسب نبودن سرویس‌های بهداشتی بین‌راهی است که از همه چیز مهم‌تر است. چون هنگامی که مردم سوار ماشین می‌شوند و در جاده راه می‌افتند و می‌بینند سرویس‌های بهداشتی مناسب برای آن‌ها نیست هرچه ما به این‌ها بگوییم؛ سد افتتاح کردیم، پروژه‌های بزرگ افتتاح کردیم، کارخانه‌های بزرگ افتتاح شده است، مردم می‌گویند بسیار خب اجمالاً همین سرویس‌های بهداشتی را در مسیر درست کنید.»
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از بازدیدهای خود از سروس‌های بهداشتی بین راهی سخن گفته و افزوده است: «هم از سرویس‌های بهداشتی مناسبی که وجود دارد رفتم بازدید کردم و هم از جاهایی که وضعیت‌شان افتضاح بوده است، تصویر گذاشته‌ام. این‌ها هیچ‌کدام مستقیماً به وزارت میراث هم مربوط نمی‌شود و من می‌توانم شانه خالی کنم و بگویم دستگاه‌های دیگر باید بیایند و انجام وظیفه کنند. اما احساس می‌کنم برای آینده گردشگری نمی‌توان به این‌ها بی‌توجه بود.»
عزت‌الله ضرغامی از دستور محمد مخبر معاون اول رییس جمهوری به سازمان برنامه و بودجه برای تامین اعتبار برای ترمیم سرویس‌های بهداشتی بین‌راهی احداث توالت‌های بین‌راهی جدید خبر داده و گفته است: باید بسیج شویم و سرویس‌های بهداشتی فعلی را یک‌مقدار آماده‌سازی کنیم، زیرا آماده نیستند. فکر می‌کنم قبل از اینکه برای مردم اجمالاً کنسرت، حجاب و محدودیت‌های اینجوری مطرح شود، فعلا سرویس بهداشتی اولویت اول مردم است. یعنی مردم می‌گویند آقا شما که نمی‌توانید سرویس بهداشتی را درست کنید، بقیه حرف‌هایتان هم مثل این است. اصلاً من در این حوزه تعارف ندارم و ان‌شاءالله سعی می‌کنیم با تلاش وضعیت بهداشتی را قابل قبول کنیم و بعد با طرح جامعی که ما داریم و طرح تیپی که برای سرویس‌های بهداشتی با همکاری استانداری‌ها و شهرداری‌ها آماده کردیم، بتوانیم طرحی را که داریم در کشور تعمیم دهیم و سرویس‌های جدید را هم ان‌شاءالله ایجاد کنیم.»
توالت‌های بین راهی و ترازوی افکارعمومی
با اعلام ضرغامی حالا پنجمین دولت ایران نیز درگیر ساخت توالت‌های بین راهی در جاده‌های ایران شده است. موضوعی که از سال ۹۶ در ایران با مصوبه هیات وزیران وقت در دولت نهم و توسط اسفندیار رحیم‌مشایی پایه‌گذاری شد و حالا به دولت سیزدهم نیز رسیده است. افکارعمومی اکنون با این اعلام عزت‌الله ضرغامی نسبت به موضوع توالت‌های بین راهی حساس شده و باید دید آیا بودجه و اعتباری برای طرحی که اینبار عزت‌الله ضرغامی میدان‌دار آن شده است تخصیص خواهد یافت و آیا این بودجه صرف ساخت و تعمیر توالت‌های بین راهی خواهد شد یا آن که به سرانجام طرح‌های دولت‌های پیشین دچار می‌شود و بدون سر و صدا از دستور کار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خارج می‌شود؟
